Сол то сол ҷудошавии оилаҳои ҷавон зиёд мегардаду ҳазорон кӯдак ба истилоҳ нимаятим ба воя мерасанд. Ин мушкил бо шиддат идома дораду аксарияти мутахассисон барои пешгирии он кӯшиш менамоянд, аммо вазъ ҳамоно нигаронкунанда боқӣ мондааст. Чаро оилаҳои ҷавон аз ҳам ҷудо мешаванд? Омили ҷудошавии оилаҳо дар чист? Чӣ бояд кард, то пеши роҳи он гирифта шавад?

Тибқи иттилои Агентии омори назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2022 ақди никоҳ кам гашта, баръакси он шумораи талоқ афзудааст. Шумораи ақди никоҳ дар ин сол ба 70,6 ҳазор адад мерасад, ки нисбат ба соли 2021, 5,4% камтар аст.

Ҳилолбӣ Қурбонзода, раиси Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон зимни нишасти матбуотии солонаи ниҳодаш (феврали 2023) гуфта буд, ки яке аз сабабҳои асосии зиёдшавии бекоркунии ақди никоҳ гирифтани шаҳрвандии Русия аз ҷониби мардон мебошад.

“Сабаби дигари пош хӯрдани оилаҳо нияти шаҳрвандии Русияро гирифтани мардон-шаҳварон мебошад. Яъне мардон расман ақди никоҳи худро бо занҳояшон бекор мекунанд, то ки дар Русия ақди никоҳи қалбакӣ банданд ва дар ҳамин ҳол, зиндагиашонро бо ҳамсарашон дар Тоҷикистон тибқи никоҳи мусулмонӣ идома медиҳанд”, – шарҳ дода буд раиси Кумита.

Дар Кумитаи кор бо занон ва оила шумораи дақиқи талоқҳо ба хотири ба даст овардани шаҳрвандии Русияро надоранд. Аммо ба иттилои ин ниҳод, соли 2022 аз се минтақаи кишвар 938 нафар барои гирифтани шаҳрвандии Русия аз оилаҳои худ ҷудо шудаанд: 103 оила аз ноҳияи Рашт, 804 оила аз вилояти Хатлон ва 31 оила аз ноҳияи Ванҷи ВМКБ. Аз Кумита натавонистанд чунин оморро вобаста ба дигар минтақаҳо пешниҳод кунанд.

Аммо таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки гирифтани шаҳрвандии Русия наметавонад сабаби зиёд шудани шумораи талоқ бошад.

Муқоисаи оморӣ гирифтани шаҳрвандии Русия аз ҷониби тоҷикистониён ва шумораи талоқ дар Тоҷикистон нишон медиҳад, ки ин омор ба ҳам вобастагии камтар доранд. Масалан, соли 2022 беш аз 173 ҳазор шаҳрванди Тоҷикистон шиносномаи Русияро гирифтанд ва ҳамагӣ қариби 14 ҳазор ҳолати талоқ дар кишвар ба қайд гирифта шудааст.

Асосан, никоҳи барвақтӣ, омода набудани ҷавонон ба ҳаёти оиладорӣ, нофаҳмӣ байни ҷавонон, мушкили иқтисодӣ, нобаробарии оилаҳо сабаби ҷудо гардидани оилаҳо дар кишвар дониста мешаванд.

Омили дигари пошхӯрии оилаҳоро мутахассисону коршиносон дар мушкилоти иқтисодӣ, иҷтимоӣ-маишӣ ва инчунин набудани ҳамдигар-фаҳмӣ ва ихтилофи назар байни зану шавҳар мебинанд. Яке аз сабабҳои дигари пошхӯрии оилаҳо, ки мо мушоҳида мекунем, ин хушунати хонаводагӣ унвон мегардад, яъне зуроварӣ аз тарафи шавҳар, хушдоман, хусур, хоҳаршӯйҳо ва дигар аъзои хонаводаи шавҳар нисбат ба келини хонадон. Ин падидаи номатлубест, ки ба генофонди миллат низ таъсири манфӣ мерасонад. Фарзандоне, ки дар чунин оилаҳо тарбият меёбанд, наметавонанд, ҳамчун шахсият ба камол расанд.

Аз мушоҳидаҳо ва мутолиаи маводҳои ВАО чунин хулоса баровардан мумкин аст, ки аксари ҷавондухтарон дахолати ноҷой ва зулму таҳқири наздикони шавҳар, аз ҷумла хушдоман, хоҳаршӯйҳо ва дигар аъзои хонаводаи шавҳарро сабаби аслӣ медонанд. Ҷавонмардон бошанд, ба зиндагии оилавӣ тайёр набудани духтарон, пурбардор, таҳаммулпазир набудани онҳо, яъне бо андак душворӣ дилсард гаштан ва барои хушбахтӣ мубориза набурдани онҳоро сабаб медонанд.

Дар умум метавонем гӯем, ки дигар шудани арзишҳои ҳаёти оилавӣ боиси зиёд гардидани ҷудошавӣ дар оилаҳост. Агар 20-30 сол пешро ба риштаи таҳлил кашем, хоҳем дид, ки ҷавонмардон ҷудошавиро қубҳи инсон дониста, ба худ айб медонис-танд, ки калимаи талоқро ба забон оранд. Ҳоло бошад, зери таъсири ҷаҳонишавии арзишҳо, ҷудошавиро гӯё ислоҳи хатои худ медонанд.

Равоншинос Марям Давлатова сабабҳои ҷудошавии оилаҳои ҷавонро гуногун арзёбӣ мекунад. Ба назари ӯ яке аз сабабҳои ҷудошавии оилаҳои ҷавон дар омода набудани ҷавонон ба зиндагии оилавӣ мебошад.

Ҳамчунин ӯ мегӯяд: “Якум ба зиндагии оилавӣ омода набудани ҷавонон. Ҳам духтарон ва ҳам писарон. Онҳо малакаҳои муошират ва муносибатсозиро дар муҳити хонаводаи нав надоранд. Зеро касе дар ин маврид бо онҳо суҳбат накардааст. Насиҳату маслиҳатҳои насли калонсол, аз қабили тоқат кун, баъд хуб мешавад ва ғайра ҳоло таъсир надоранд. Сабаби дигар дахолати ноҷои калонсолони ҳар ду ҷониб метавонад бошад. Баъзе волидон лозиму нолозим эрод мегиранд, таънаву маломат мекунанд ва рӯзгори ҷавононро талх месозанд”.

Номбурда дар идома гуфт: “Ҷомеаи қонунӣ ба мактаби донишҳои муосири оиладорӣ таъҷилан ниёз дорад. Бояд мутахассисони варзидаи равоншинос ҳам ба ҷавонон ва ҳам ба волидони онҳо пеш аз ақди никоҳ дарсу суҳбатҳо дошта бошанд. Ҳамеша амали пешгирӣ манфиати бештар дорад. Албатта, метавонанд. Оилаҳое ҳастанд, ки дорои мушкиланд ва ба равоншиноси оилавӣ муроҷиат мекунанду ба саволҳои худ ҷавоб мегиранд. Вале шумораи онҳо хеле кам аст”.

Барои пешгирӣ намудани ин падидаи номатлуб волидонро лозим меояд, ки духтарони худро ба ҳаёти оилавӣ, шебу фарози он омода созанд. Корҳои рӯзгор, эҳтироми хонаводаи шавҳар, аз ҷумла калонсолонро ба онҳо омӯзонанд. Падарон бошанд, писаронро дар руҳияи мардиву мардонагӣ, ору номус доштан, дарки масъулияти баланди шавҳар будану падар буданро омӯзонанд.

Аслан, дар тарбияи инсон се ниҳод: оила, мактаб ва муҳити атроф, яъне ҷомеа нақши бориз мебозанд. Имрӯз вақти он расидааст, ки дар мактаб дарси оиладорӣ бо тамоми салосату нафосаташ ба толибилмон омӯзонида шавад ва муқаддас будани оиларо ба таври арзанда тарғиб намоянд.

Фараҳноз САФАРОВА,
коромӯзи “ҶТ”