Дуруст аст, ки имрӯз телефонҳои мобилӣ дастёри муҳими насли муосир гардидаанд. Ва он ба мо имкониятҳои зиёд медиҳад, ки ҳатто даҳ сол пеш вуҷуд надоштанд. Аммо, на ҳама медонанд, ки ин “дӯст”-и қарин метавонад, ба саломатии мо аз ҷиҳати психологӣ ва физиологӣ зарар расонад.

Тибқи мушоҳида имрӯз агар насли калонсол бо телефони мобилӣ дар синни балоғат шинос шуда бошанд, айни замон метавон гуфт, ки истифодабарандагони асосии телефони мобилӣ кӯдакону наврасон мебошанд. Волидон барои ҳамеша воқиф будан аз он, ки фарзандашон дар куҷо ва бо кадом кор машғуланд, онро харидорӣ мекунанду истифодаи бамаврид ва аз ҳад зиёди онро намефаҳмонанд. Вале волидон шояд аз он огоҳӣ надошта бошанд, ки дар баробари харидорӣ кардани телефони мобилӣ онҳо метавонанд, ба фарзандони худ дардеро низ бихаранд. Вақте падару модарон моҳияти дуруст истифода бурдани телефони мобилиро ба фарзандон намефаҳмонанд ва бетаваҷҷуҳи зоҳир мекунанд, фардо метавонад фарзанди онҳо рӯҳан ва ҷисман осеб бинад. Имрӯз мебинем, ки барои хурдтарин кӯдакон, ки шояд гап заданро ба хубӣ балад нестанд, кор кардан бо телефони мобилиро хуб сарфаҳм мераванд ва он аниси кӯдакон гаштааст.

Назира Каримова, корманди Муассисаи маркази миллии табобатии Ҷумҳурии Тоҷикистон “Шифобахш”, асабшиноси кӯдакона, бар он назар аст, ки вақте хурдсол телефони ҳамроҳро аз меъёр зиёд истифода бурд, ҳатман майдони магнитӣ пайдо мешавад ва электродҳое, ки ба кор медароянд, ба системаи асаби кӯдакон таъсири манфӣ расонида, ба шунавоӣ, биноӣ ва асаби онҳо таъсири бад мерасонад.

Каримова, ҳамарӯза бо чунин кӯдакон сару кор дорад, аз он нигарон аст, ки бештари маврид иштибоҳи волидон аст, ки барои хомӯш будани кӯдакон ба онҳо телефони мобилӣ медиҳанд, ки ин хатогии ҷиддии онҳо аст.

Азиз, қаҳрамони матлаби мо имрӯз аз сабаби истифодаи зиёди телефони мобилӣ 80 фисад биноии чашмонашро аз даст додааст. Ӯ ҳамагӣ шаш сол дораду танҳо бо кӯмаки айнак метавонад, одамон ва дигар ашёҳоро аз ҳам фарқ кунад. Иштибоҳи волидони Азиз буд, ки ӯ имрӯз мубталои ин дард аст. Ба қиссаи яке аз хешовандони Азиз: “Вақте кӯдак гиря ё ғаш мекард, волидонаш ба ӯ телефонро медоданд, то ба онҳо халал нарасонад. Вале андеша накарданд, ки кӯдаки хурдсол метавонад, аз нури чашмонаш маҳрум гардад. Тақрибан чанд моҳ ин кӯдак чашмонашро аз телефон наканда, бозӣ мекард. Рӯзе ба назди модараш рафта мегӯяд, ки чизеро намебинад. Таъҷилан ӯро ба беморхона мебаранд, ки хеле дер шудааст. Чашмони Азизи хурдакак танҳо 20 фоиз медиданду халос”.

Азиз имрӯз бо айнак ва зери назорати табибон қарор дорад. Падару модар бошанд, аз чунин ранг гирифтани кор то ҳол ба худ намеоянд ва дар хона дигар аз телефонҳои мобилӣ кам истифода мебаранд.

Ҳамчунин бештари маврид кӯдакони хурдсол дар телефони мобилӣ ба бозиҳои гуногун машғул мешаванд, ки ба рӯҳияи онҳо таъсир мерасонад. Баъди истифодаи зиёди телефони мобилӣ дар кӯдак инҷиқӣ, нооромӣ, бетоқатӣ, гапи падару модарро гӯш карда натавонистан ва баъзан то ба ҳолатҳое дучор мешаванд, сари худро ба деворҳо мезананд, ки ба неврози кӯдакона оварда мерасонад.

Назира Каримова илова кард, ки ба маркази онҳо дар як моҳ тақрибан 500 кӯдак аз сабаби бемории асаб ба онҳо муроҷиат мекунанд, ки 100-150 нафари онҳо дорои чунин ҳолатҳо мебошанд. “Дар чунин кӯдакон тарсу ҳаяҷон ва асабоният дида мешавад. Телефони мобилӣ метавонад, ба беморӣ оварда расонад. Баъзан волидони чунин беморон баъди табобати якдаъфаина, ки вазъи фарзандашон хуб аст, дубора ба духтур муроҷиат намекунанд ва табобатро пурра намегиранд”, - гуфт ӯ.

Ба ҳамагон маълум аст, ки имрӯз бештари ҷавонону кӯдакон аз телефонҳои смартфон истифода мебаранд, ки майдони магнитии онҳо бештар буда, зарар низ бештар аст. Асабшинос ҳангоми суҳбат зикр кард, ки солҳои охир шумораи нафароне, ки аз омоси майнаи сар азият мекашанд, зиёд шудааст. Агар 10 сол пеш 50-70 нафар дар 1 сол ба бемории омоси майнаи сар ба духтурон муроҷиат мекарданд, солҳои охир теъдоди чунин беморон ба 200-300 нафар расидааст. “Вақте инсон ба экрани телефон нигоҳ мекунад, он ба мардумаки чашм хабар медиҳад, ки ҳоло рӯз аст ва метавонӣ машғули бозӣ ё кор бошӣ. Вале аз рӯшноии экран мардумаки чашм фиреб мехӯрад ва дар ин ҳолат вайроншавии хоб ва асаб мушоҳида мешавад. Инчунин ҳолати асабоният ва ҳаяҷон дар одамон дида мешавад”.

Ба андешаи мутахассисон, занони ҳомила низ бояд телефони ҳамроҳро кам истифода бурда, дар ҷайб нагузоранд. Ин амали модарон метавонад ба саломатии кӯдаки батн таъсир расонад.

Агентии We Are Social дар якҷоягӣ бо агентии Hootsuite тадқиқоте дар мавзӯи “Чанд нафар дар дунё телефони ҳамроҳ истифода мебаранд?” гузаронидаанд. Дар натиҷа муайян шуд, ки айни ҳол 5 миллиард сокини сайёра аз телефонҳои ҳамроҳ истифода бурда, 80%-и онҳо бошанд, ба смартфон дастрасӣ доранд.

Тавре маълум аст, барои гуфтугӯи телефони мобилӣ дар як шабонарӯз 10 -15 дақиқа басанда буда, барои суҳбати якдафъаина 2 дақиқа кофист. Равоншиносон ба хулосае омадаанд, ки телефони мобилӣ чунон одамонро ба худ вобаста кардааст, ки ҳатто дар ҳолати хомӯш будан, истифодабаранда ҳатман маротибае аз он хабар мегирад.

Бо назардошти таъсирҳои манфии телефонҳои мобилӣ мутахассисони соҳа тавсия медиҳанд, ки истифодаи телефони мобилӣ барои кӯдакони то 16-сола маҳдуд карда шавад. Ҳамчунин мардум бояд фарҳанги дуруст истифода бурдани телефони мобилиро риоя карда, фарзандони худро низ ба ин роҳ тарбият созанд, то фардо дер нагардад.