Мо дар бунёди ҷомеаи нав қарор дорем. Ояндаи ин ҷомеаро афроде метавонанд бунёд кунанд, ки аз нуқтаи назари ҷисмӣ ва рӯҳӣ солим бошанд. Омилҳои гуногун метавонанд боиси инкишофи насли наврас шаванд ва ё баръакс боиси суст шудани раванди бевосита ташаккулёбии онҳо гардад. Дар ҳама давру замон масъалаи тарбияи кӯдакон дар мадди аввал меистад. Дар руҳияи инсони хуб ва ё бад, интихоби дину оин, шинохти атроф, эҳтироми дигарон ва монанди инро маҳз ба инсон дар кӯдакӣ меомӯзонад.

Тайи чанд соли охир баъзе падару модарон худро аз тарбияи кӯдакон дур гирифта, онҳоро бо роҳу усулҳои гуногун ба воя мерасонанд. Масалан, барои нигоҳубин кӯдакро ба дигар кас медиҳанд, тарбияро хоси боғча дониста, таваҷҷуҳ кам зоҳир мекунанд, кӯдаконро бо филмҳои тасвирӣ одат мекунонанд ва монанди ин. Аммо дар ин миён аз ҳама зуҳуроти номатлуб ва барои кӯдакон зиёновар тамошои пайвастаи филмҳои тасвирӣ мебошад. Дар кишвари мо филмҳои тасвирии истеҳсоли ватанӣ ниҳоят кам аст. Қариб ки дида намешавад. Аз ҳамин хотир аксарияти филмҳои тасвирӣ аз хориҷи кишвар меоянд. Қисмате аз онҳо бо тарҷумаи забони тоҷикӣ ва қисмате бо забони русӣ пешкаш гардидаанд. Филмҳои тасвирӣ албатта, ҷаҳонбинии кӯдаконро васеъ мегардонад. Дар заминаи тамошои онҳо кӯдакон ба хондани китоб майл мекунанд, барои омӯхтани забони модарӣ заминаи мустаҳкам мегузоранд.

Ташаккули эҳсосоти кӯдакон ба калонсолон вобаста аст, ки то чӣ ан¬доза ба онҳо беҳтарин воситаҳоро пешкаш менамоянд. Агар ғизо ҷисми кӯдакро рушд бахшад, тарбияи дуруст маънавиёти ӯро ташаккул медиҳад. Агар филмҳои тасвирӣ хуб ва тарбиякунанда бошанд, дар ташаккули маънавиёти кӯдакон нақши муҳим мебозанд. Дар замони мо дунёи маънавии кӯдак аввалан, аз суруди “алла”, сониян, аз тамошои филми тасвирӣ оғоз мегардад.

Имрӯзҳо кам нафароне ҳастанд, ки дар бораи ҳақиқати ниҳонии филмҳои тасвирие, ки аз дигар кишварҳо вориди Тоҷикистон ме¬шаванд, фикр кунанд. Албатта, вақте ки мо филмҳои тасвириро мебинем, онҳо онгунае сохта шудаанд, ки ба кӯдакон писанд меоянд ва онҳоро зуд ҷалб мекунанд. Вале бояд донист, ки на ҳама чиз, ки ба кӯдак маъқул аст, фоидаовар мебошад. Бо шарофати ташаккул ва пешрафи соҳаи техника ва технология қариб ҳар рӯз як фил¬ми тасвирӣ ба тамшобинони хурдсол пешкаш мегардад. Имрӯз волидон бояд донанд, ки фарзандонашон дар телевизор чиро мебинанд.

Мо медонем, ки филмҳои тасвирӣ аз расмҳои зиёд ба вуҷуд меоянд. Вақте ба кадрҳо назар афканем, онҳо зуд-зуд дигар мешаванд. Равоншиносон муайян кардаанд, ки вақте ки кӯдак ба филмҳои тасвирӣ зиёд дода шавад, ба бемории логонервоз (тарзи нодуруст суханронӣ кардан) гирифтор мешавад. Ҳоло каме ба таҳлили яке аз филмҳои тасвирӣ, ки тайи чанд соли охир диққати кӯдаконро ҷалб кардааст, мепардозем. “Маша ва Хирс”-ро (Маша и Медвед) қариб нафаре нест, ки надонад. Ин филми тасвирӣ тайи чанд сол аст, ки дар нуқтаҳои дискфурӯшии кишвар гардиш мехурад. На танҳо кӯдакон, балки калонсолҳо низ ба он таваҷҷуҳ намудаанд. Яъне, волидон ин филми тасвириро бо фарзандонашон якҷо тамошо мекунанд. Аммо то куҷо ин филм ба ояндаи кӯдаконашон фоидаовар аст, боре фикр кардаанд? Мо дар қисмати аввали ин филми тасвирӣ мебинем, ки ҳангоми омадани Маша, гӯё туфон ё ягон офати табиии дигар меомада бошад, ки ҳама пинҳон мешаванд. Аз аввал амалҳои духтарак манфӣ ва бар зидди воқеаҳои табиат ме¬бошанд. Дар ҳаёти реалӣ кӯдакон нисбат ба ҳайвонот бисёр самимӣ ҳастанд. Аммо муаллифи ин филми тасвирӣ ин воқеиятро аз миён бурдааст. Балки амалҳои Машаи хур-дакак танҳо ба ранҷу азоб додани ҳайвонҳо равона карда шудааст. Ё вақте ки Маша ба хонаи Хирс меояд, ҳангоми хӯрокхурӣ ҳамеша дар ҷои ӯ мешинад. Ин амал ҳатман таъсираш¬ро ба кӯдак мерасонад.

Кӯдак аз ин тасвир чӣ хабари махфӣ мегирад? Ӯ фикр мекунад, ки дар ин дунё ҳама озод аст. Чизе ки дилат хост, ба ҳамон амал мекунӣ. Муаллифони ин филми тасвирӣ, дар нақши Маша ягон зара меҳру дилсӯзиро ҷо накардаанд. Бо вуҷуди он ки пайваста ҳамаро озор медиҳад, аммо аз ин дилмонда намешавад. Кӯдакон аз он чӣ мегиранд? Мо медонем, ки муҳит ва нафарони дар он буда ҳатман ба кӯдак таъсир мерасонанд. Кӯдакон бошанд, дунёи худро дар асоси зиндагии қаҳрамонҳои медидаи худ бунёд мекунанд. Агар қаҳрамони кӯдак Маша шавад, пас ӯ дар оянда як нафари вайронкор ва худхоҳ ба воя мерасад. Ин ми¬соли ягона нест. Монанди ин фил¬ми тасвирӣ садҳои дигар ҳаст, ки ба кӯдакон зарари ҷиддӣ мерасонанд. Равоншинос Маҳмадулло Давлатов бар он ақида аст, ки барои назорат ва пахши филмҳои тасвирӣ як сох¬тори марбутае бояд мавҷуд бошад, ки ҳатман ҳангоми намоиш додани ин ё он филми тасвирӣ ба мазмуну мундариҷаи он эътибор диҳад: “Агар мо филмҳои тасвириро ба тариқи умумӣ гирем, бояд ҳадаф ва мазмуни онҳо як чиз бошад: ҷисман ва руҳан тарбия карданӣ бинанда. Махсусан, кӯдакон. Агар дар ҳақиқат муҳтавои филм зӯроварона бошад, зулму си¬тамро тарғиб намояд, дар онҳо ҷангу ҷидолу моҷароҳо бошад, он гоҳ кӯдак дар асоси қаҳрамонҳои филмҳои тасвирӣ эталон (намуна) меҷӯяд. Зеро кӯдакон эътиқоди на он қадар усту¬вори ахлоқӣ доранд. Ҳамин тариқ, тарзи рафтор, гуфтор, ҳаркату амали онҳоро дар ҳаёти худ истифода ме¬баранд. Ба ин васила шахсият, ахлоқ, симои маънавии онҳо коста мегар¬дад. Мунтазам дидани моҷароҳои гуногун, ҳарбу зарб, умуман муносибатҳои бераҳмона ба кӯдак сахт таъсир мерасонанд. Образҳои гуногуни хаёлие, ки вуҷуд доранд, дар кӯдакон хоби даҳшатнокро ба вуҷуд меорад. Ҳамин сабаб мешава¬ду кӯдакон дар шаби хобашон метар¬санд, дар ҷояшон тар мекунанд, лак¬нати забон пайдо мекунанд”, - меӯяд равоншинос.

Чизи дигар, ки имрӯз нигарон¬кунанд аст, тарҷумаи пастсифат ва кӯчагӣ буданӣ филмҳои тасвирӣ мебошад. Филмҳои тасвирӣ бояд бо забони адабӣ тарҷума шаванд. Вақте ки кӯдакон филмҳои тасвириро бо дигар забон тамошо мекунад, онро намефаҳмад ва бештари вақт бо ҳамин сабаб ба имою ишораи он таваҷҷуҳ мекунад. Нафароне ёфт мешаванд, ки тамошои филмҳои тасвириро бо дигар забон фоидавар меҳисобанд. Онҳо фикр мекунанд, ки филми тасвирӣ барои кӯдакон як роҳи хуби забономӯзист. Аммо вақте ки кӯдак забони модарии худро дуруст намедонад, пас аз куҷо забони ғайрро меомӯзад? Баръакс вайроншавии лаҳни кӯдак ба амал меояд. Аммо қисме мехоҳанд фарзандонашон филмҳои тасвириро бо забони тоҷикӣ тамошо кунанд, аммо филмҳои тасвирии хуби тоҷикӣ қариб ки нестанд. Бошанд ҳам ҳаваскорона ба талаботи забони адабӣ ҷавобгӯ нестанд, онҳо бо сифати хеле паст ва бо лаҳҷаи маҳал тарҷума шуда¬анд. Аз ҳамин нуқтаи назар, бояд филмҳои хуби тасвириро бо забони тоҷикӣ тарҷума намоем. Омӯхтани забони модарӣ қадами нахустин ва муҳимтарин барои кӯдакон аст, ки худро шиносанд. Имрӯз шабакаҳои телевизонӣ ҳам ба ин масъала бояд диққати махсус диҳанд. Ба воситаи телевизион метавонем филмҳои хуби тасвириро барои кӯдакон пешкаш намоем. Албатта, бо забони адабӣ. Ин паёмад метавонад, дунёро ба кӯдакон ба воситаи забони мода¬риашон шиносонад.

Ҳангоми тамошо кӯдакон қаҳрамони филмҳои тасвири¬ро тануманд ё фарбеҳ дида, ху¬дро хиҷолатзада эҳсос мекунанд. Кӯдакон худро дар ҷойи қаҳрамони афсонавии филмҳои тасвирӣ тасав¬вур мекунанд. Ҳамзамон монанд ба қаҳрамонҳои филмҳои тасвирӣ бо истеъмоли нушоба ё ғизо телевизор тамошо мекунанд. Кӯдакон ба ҳаракатҳои гуногуни қаҳрамонҳои филмҳои тасвирӣ бовар мекунанд. Ҷаҳидану гурехтан, ҷангу хархашаи онҳо ба кӯдакон писанд аст. Аз ҳамин хотир худро пайваста ба онҳо мо¬нанд мекунанд.

Раҳматуллои Рамазон, сокини пойтахт мегӯяд, “вақте ки ба хонаи апаам меравам, кӯдаконаш дар ҳол худро ба қаҳрамонҳои филмҳои тасвирии тамошокардаашон монанд мекунанд. Масалан мегӯянд, “ман “Бетмен”-ам ё “Халк”-ам”. Ба ҳеҷ кас дигар таваҷҷуҳ намекунанд. Ҳатто бо падару модарашон пайваста орзуи қаҳрамони чунин филмҳо буданашро мегӯянд”.

Гулҷамол Раҳматова, духтури оилавист. Ӯ аз нигоҳи тиб тамошои филмҳои тасвирии хубро ба кӯдакон фоидаовар медонад: “Филми тасвирӣ сарчашмаи хуби ахборот буда, барои инкишофи кӯдак хизмат мекунад. Кӯдакон дар худ диди ақлонӣ ва образӣ доранд. Умуман мумкин нест, ки онҳоро аз чизи дӯстдошаашон манъ мекунем”.

Тамошои зиёди телевизор ба со¬лимии кӯдак зарар расонида, руҳан ӯро камқувват мекунад. Зиёд тамо¬шо кардани кӯдак ба биноии ӯ зарар карда, оҳиста-оҳиста ба кӯршавӣ мерасонад. Чунки тамошои зиёди телевизор кӯдакро аз сайругашт дар ҳавои тоза ва бозӣ боз медорад. Сокини дигари пойтахт Раҷаб Аминов чунин мегӯяд: “Тайи чанд сол аст, ки кӯдакон қаҳрамонҳои филмҳои тасвириро барои худ идеал гирифта¬анд. Ҳоло онҳо афсонаро аз ҳақиқат фарқ намекунанд. Филмҳои замони шӯравӣ табиятгар буданд. Агар ҳоло ҳам мо барои тарбияи кӯдаконамон аз онҳо истифода намоем, хато на¬мекунем”.

Воқеан филмҳои тасвирии чанд соли охирро бо замони шӯравӣ муқоиса намеоем, бисёр фарқиятҳо мавҷуд аст. Онҳоро пеш аз ҳама барои тарбияи ҷомеа омода ме¬карданд. Дар онҳо ду қувва - некӣ ва бадӣ буд, ки пайваста некӣ бар бадӣ ғолиб меояд. Дар онҳо барои амалҳои бад ҳамеша ҷазо медоданд.

Чӣ бояд кард, ки таваҷҷуҳи кӯдакон бештар ба филмҳои тасви¬рие равона карда шавад, ки ба фо-идаи маънавии онҳо бошад? Бояд шабакаҳои телевизионӣ бо назар¬дошти синну сол ва махсусиятҳои психологӣ филмҳои тасвирӣ офаранд. Албатта, дар ҳама гуна филмҳо муборизаи некию бадӣ ҳаст ва ин зарур мебошад. Аммо инро бояд тарзе пешниҳод кард, ки боиси зарбаи равонӣ гирифтани кӯдакон нашавад. Ба гуфтаи равоншинос М. Давлатов, кӯдаконро бояд тавре тарбия намо¬ем, ки қобилияти маънифаҳмӣ дар онҳо пайдо шавад: “Ҷангу хунрезӣ дар филмҳо мазмуни асосӣ нест. Мо назоратро аз ҳамин ҷо шуруъ накар¬даем. Нагуфтем, ки “писарам, мазмуни ҳамин филм чӣ буд ва чӣ гирифтӣ?” Ба мисли китобҳои бадеӣ, филмҳои тасвирӣ низ мазмуну ҳадаф доранд. Яъне, аз ибтидо агар гӯем, “фарзан¬дам, куштору хунрезӣ амалҳои бад ҳастанд, инро набину онро бубин”. Кӯдак талош дорад, аммо мо бояд роҳи ӯро муайян кунем. Хоси давраи кӯдакӣ бозӣ, филмҳои тасвирӣ ва афсонаҳост. Аз ин олам мо онҳоро маҳрум карда наметавонем. Вале, бозӣ бояд бозии хуб, афсона афсо¬наи хуб ва филми тасвирӣ ҳам бояд хуб бошад. Агар ҳамин тавр муносибат кунем, бурд мекунем”.

Равоншиносон муайян кардаанд, ки давраи 2-3-солагӣ давраи аз ҳама асосии ташаккули ахлоқӣ ба ҳисоб меравад. Агар дар ҳамин давра ба мазмуни филмҳои тасвирӣ таваҷҷуҳ накунем, шахсияти агрессивӣ-золимиро ба ҷамъият пешкаш ме¬кунем. Роҳи дигари пешгирӣ дар шабакаҳои иҷтимоӣ зиёд кардани шумораи филмҳои тасвирии хуб ва дорои ҷанбаҳои ахлоқӣ бо забони модарист.