Тибқи иттилои Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шаш моҳи соли аввали 2022 аз ҷониби ноболиғон 431 ҳолати содиршавии ҷиноят ба қайд гирифта шудааст, ки нисбати ҳамин давраи соли гузашта ин нишондиҳанда 41 ҳолат зиёд аст. Дар ин давра аз ҷониби ҷавонон 1944 ҷиноят содир шудааст, ки нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 874 ҷиноят кам аст.

Гуфта мешавад, ки таркиби ҷиноятҳои содиркардаи хонандагони мактабҳо аз тасарруфи молу амвол, бе ҳуҷҷат ронандагӣ намудан, майдаавбошӣ ва вайрон намудани тартиботи ҷамъиятӣ иборат аст.

Бояд гуфт, ки ҳарчанд талошу кӯшишҳои мақомоти қудратӣ ва дигар ниҳодҳои марбута то андозае ҷинояткорӣ миёни аҳолӣ, махсусан ҷавонону ноболиғонро коҳиш додааст, вале ҳамоно хавфноктар шудани ҷиноятҳо аз тарафи ноболиғон боиси нигаронист.

Имрӯзҳо дар шабакаҳои иҷ-тимоӣ кам нестанд наворҳое, ки дар он ноболиғону ҷавонон сари ҳам кордкашӣ мекунанд, ки он барои ҷомеа оқибати нохушеро дар пай дорад. Боиси таассуф аст, ки бештари содиркунандагони чунин ҷиноятҳо хонандагони мактаб маҳсуб меёбанд.

Пас суолҳое ба миён меоянд, ки чаро ҷинояткории ноболиғон дар ҳоли афзоиш аст? Сабаби ба ҷинояткорӣ даст задани ноболиғон чист, беназоратии волидон ё беаҳамиятии омӯзгорон? Бар зидди ин раванд чӣ гуна бояд мубориза бурд? Инҳо суолҳоест, ки таҳлили амиқу дақиқи худро мехоҳанд.

НИГАРОНИИ ВАЗИР

Ин ҳолат дар кишвар боиси нигаронии мақомоти кишвар шудааст. Дар ин маврид Рамазон Раҳимзода, вазири корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон зимни нишасти хабарии ниҳодаш чунин ҷиноятҳоро аз ҷониби ноболиғон боиси таассуф хонд ва гуфт, ки мақомот дар ин самт корҳои заруриро ба анҷом мерасонад.

- Дар шаҳри Душанбе амалиётҳои махсус баъди содир шудани ҷиноятҳо миёни хонандагон гузаронида мешавад. Айни замон мо чорабиниҳои махсус зери амалиёти шартии “Корд” гузаронида истодаем, ки миёни ноболиғон кордҳои хеле зиёд мусодира кардем. Ин боиси ташвиш аст, ки хонандаи мактаби миёна бо худ корд мегардонад,-гуфт вазир.

Ҷинояткории ноболиғон на танҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, балки дар кишварҳои ҳамсоя низ нигаронкунанда боқӣ мондааст. Дар ин маврид Рамазон Раҳимзода гуфт, ки рӯз аз рӯз содиршавии ҷиноят дар кишвар коҳиш ёфта истодааст, аммо дар кишвари ҳамсоя, ки аҳолиаш аз мо камтар аст, ҷинояткорӣ ду баробар зиёд ба назар мерасад.

- Агар мо 12 ҳазор ҷиноят ба қайд гирифта бошем, дар кишвари ҳамсоя, Қирғизистон, вазири корҳои дохилиаш дар баромади худ аз 47 фоиз кам гардидани содиршавии ҷиноят суханронӣ кард. Дар ин кишвар 22 ҳазор ҷиноят ба қайд гирифта шудааст, ки аҳолиаш қариб ду баробар аз мо камтар аст. Лекин ҷиноят ду баробар зиёд аст. Яъне корҳои фаҳмондадиҳии пешгирикунанда хеле таъсири хуб доранд,-илова намуд вазир.

ҶИНОЯТКОРИИ НОБОЛИҒОНРО САБАБ ЧИСТ?

Мутахассисон сабабҳои ба ҷиноят даст задани ноболиғонро гуногун арзёбӣ мекунанд. Яке аз чунин омилҳоро дар тарбияи нодурусти оила мебинанд, ки билохира кӯдак бештари вақти худро дар кӯча мегузаронад ва ин ҳама ба халалдоршавии ҳолати рӯҳии наврасон оварда мерасонад.

Ҳамчунин мутахассисон мегӯянд, ки чунин кирдорҳо аз ҷониби ҷавонон ва ноболиғон ҳамзамон аз беаҳамиятии падару модарони онҳо низ далолат медиҳад.
Ҳамзамон омили асосии ба дуздӣ, авбошӣ ва оворагардиву ҷиноят даст задани баъзе аз ноболиғону ҷавонон мушкили иқтисодӣ, дур мондан аз меҳру муҳаббати оила ва бепарвоии калонсолон арзёбӣ мешавад. Барои хунукназариву бемасъулиятӣ бошад, волидайни онҳо борҳо ба ҷавобгарӣ кашида шудаанд.

Бояд гуфт, ки мувофиқи моддаи 90-и Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон падару модарон, омӯзгорон ва дигар нафароне, ки дар таълиму тарбияи наврасон вазифадоранд, дар ҳолати иҷро накардани ваколатҳояшон ба онҳо огоҳӣ ё ба андозаи аз се то панҷ нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима пешбинӣ шудааст.

Рамазон Раҳимзода, вазири корҳои дохилии кишвар дар нишасти матбуотӣ гуфт, ки нисбати 9247 нафар волидоне, ки уҳдадориҳои худро дар таълиму тарбияи фарзардонашон иҷро накардаанд, чораҳои мушаххас андешида шудааст.

- Дар самти риояи талаботи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд” дар ҳамбастагӣ бо мақомотҳои дахлдор тадбирҳо ба роҳ монда шудааст. Дар давраи ҳисоботӣ нисбати падару модароне, ки уҳдадориҳои худро дар таълиму тарбияи фарзандон иҷро накардаанд, ба масъулияти муассисаҳои таълимӣ бо дарназардошти дастрасии моддаи 90-и Кодекси ҳуқуқвайронкунии Ҷумҳурии Тоҷикистон 9247 адад парвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ тартиб дода шуда, барои андешидани чораҳои қонунӣ ба судҳои шаҳру ноҳияҳо ирсол карда шудааст,- илова кард номбурда.

Дар ин маврид Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон низ дар як вохӯрияшон бо кормандони ҳифзи ҳуқуқ доир ба пешгирии чунин рафторҳои ғайриқонунии ҷавонону ноболиғон суханронӣ намуда, таъкид карда буданд: “Наврасон ва ҷавононро аз амалу рафтори ноҷо ва ғайриқонунӣ нигоҳ доштан ва ба роҳи дуруст ҳидоят кардан, вазифаи муқаддас ва қарзи инсонии падару модарон, омӯзгорону мураббиён, зиёиён ва умуман аҳли ҷомеа мебошад”.

САҲМИ АМАЛИЁТИ ШАРТИИ “КОРД” ЧӢ ГУНА АСТ?

Мақомоти Тоҷикистон барои мубориза бо ин раванд дар кишвар корҳои назаррасро ба роҳ мондааст, ки яке чунин корҳо - ин роҳандозии амалиёти шартии “Корд” дар шаҳри Душанбе аст. Дар натиҷаи ин амалиёт ҳамасола ҷавонону ноболиғони зиёде, ки даст ба ҷиноят мезананд, дастгир ва ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд. Ин амалиёт яке аз дастовардҳои муҳим дар самти мубориза бо ин раванд маҳсуб дониста мешавад.

Чӣ гунае, ки маркази матбуотии ВКД иттилоъ медиҳад, дар натиҷаи баргузории амалиёти шартии “Корд” аз ҷониби кормандони Раёсати ВКД дар шаҳри Душанбе давоми 4 соли охир шумораи зиёди силоҳи сард, аз ҷумла кордҳои гуногунтамға, тахтачаи оҳанӣ (кастет), чӯбдаст ва дигар намудҳои силоҳи сард мусодира ва нафарони паҳнкунандаву ноболиғону ҷавонони силоҳбадаст дастгир ва ба ҷавобгарӣ ҷалб гардидаанд, ки ба ин васила то андозае пеши роҳи содиршавии ҷиноятҳои вазнин бо истифода аз силоҳи сард гирифта шуд.

Қобили зикр аст, ки бо худ гардонидани корд аз ҷониби ноболиғон боиси ташвиш аст. Дар ҷараёни амалиёти шартии “Корд” ду нафар ноболиғон низ дастгир ва аз яке як адад мадҳушкунаки барқӣ (электрошокер) ва аз дигарӣ як адад корд ёфта гирифта шуд. Вобаста ба ин нисбати волидайни ноболиғон тибқи талаботи моддаи 90 Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон протоколи маъмурӣ тартиб дода шуда, ҷиҳати баррасӣ ба суд ирсол карда шудааст.
Мутахассисон пешниҳод мекунанд, ки бояд бо роҳи ислоҳи қонун ва ҳам насби дастгоҳҳои махсус барои муайян кардани корду ашёҳои дигари хатарнок дар таълимгоҳҳо ба ин мушкил мубориза бурд. Ҳамзамон бояд дар муассисаҳои таълимии кишвар равоншиносони махсус омода карда шаванд, то ин ки бо ин гуна наврасону ҷавонон кор баранд.