ҶОМЕА
Сешанбе 23 Апрел 2024 10:52
ё рӯзгори духтаронро ҳаволаи “насиб”-у “тақдир” насозем
Дар дунё беш аз 700 млн. зан то 18-солагӣ издивоҷ кардаанд. Бино ба ақидаи коршиносон аз ҳар 10 зан 2 нафар дар наврасӣ издивоҷ кардааст. Дар ҷаҳон 62 млн. духтарон аз таҳсил дар канор мондаанд. Чун дар аксари хонаводаҳо ба таҳсили писарон бартарӣ медиҳанд. 2,6 млрд. духтарон дар деҳот зиндагӣ мекунанд. Беш аз сеяки занони ҷавони кишварҳои рушдкарда бекоранд.
Воқеан, имрӯз дар аксар кишварҳои мусулмонӣ духтарон аз таҳсил дур мондаанду онҳоро дар синни наврасӣ ба шавҳар медиҳанд. Таҳлилҳо нишон додаанд, ки дар саросари ҷаҳон дар ҳар 7 сония 1 духтари то 15-сола издивоҷ мекунад. Чанд сол қабл як зани 22-солаи эронӣ, ки ӯро волидон дар синни 10-солагӣ ба шавҳар дода буданд, ба хабарнигорон аз ранҷу азобҳои равонии бар асари ин издивоҷ ба сараш омада қисса карда буд. Ӯ мегуфт, ки аз рӯзи ҷашни арӯсӣ хотироти каме дораду маросим барояш мисли як бозӣ буд. Фақат ягона чизе ки мехост, ҳар чи зудтар ба назди волидонаш баргаштан буд. Ин таомул, яъне издивоҷи ноболиғон, дар Эрон маъмулӣ аст. Дар ин ҷо ба духтарон аз синни 13 ва барои писарон аз синни 15-солагӣ хонадор шудан иҷозат дода мешавад. Ва муҳим нест, ки онҳо ба издивоҷ омодаанд ё не.
Чанд сол пеш Созмони миллии сабти ақди никоҳ дар Эрон 37 ҳазор ақди никоҳи наврасонро сабт карда буд, аммо ин шумора метавонад хеле зиёдтар бошад, чун аксари хонаводаҳо никоҳи наврасонро дар идораи ақди никоҳ сабт намекунанд. Вале магар навраси 15-сола дарк карда метавонад, ки издивоҷ чист, оиладорӣ чист ва вазифаи ӯ дар оила аз чӣ иборат аст? Ҷомеашиносон сабаби зиёд будани издивоҷи наврасонро дар ин кишвар расму одатҳои қадимӣ медонанд. Равоншиносон мегӯянд, нафароне, ки дар наврасӣ издивоҷ мекунанд, аз мушкилоти равонӣ ранҷ мекашанд. Дарвоқеъ, вақте як духтар ё навҷавонро дар хурдсолӣ оиладор мекунанд, ӯро аз хушиҳои даврони кӯдакӣ ва наврасӣ маҳрум месозанд, чун шахс бояд қабл аз издивоҷ аз лиҳози равонӣ ва ҷисмонӣ рушд намояд.
Тибқи иттилои СММ дар 180 кишвари дунё синни ниҳоӣ барои бастани ақди никоҳ 18-солагиро ташкил медиҳад. Аммо дар 146 кишвар қонунгузории давлатӣ ва ё анъанаҳои маҳаллӣ ақди никоҳи ҷавононро қабл аз 18-солагӣ иҷозат медиҳанд. Дар 52 кишвар духтарони то 15-сола бо розигии волидон ва ё мақомоти маҳаллӣ ба шавҳар баромада метавонанд. Тоҷикистон кишварест, ки дар он урфу одат ва анъанаҳои миллӣ рушд намудаву риоя мегардад. Никоҳи барвақтии фарзандон низ аз зумраи ин анъанаҳост.
Никоҳи барвақтӣ чист? Аз нуқтаи назари ҳуқуқӣ ин никоҳест, ки миёни ҷавонони ба синни қонунии никоҳӣ, яъне то 18-сола, баста мешавад. Аксари сокинон бар он ақидаанд, ки вақте ҷавонон дар наврасӣ, яъне то 17-солагӣ, оила барпо мекунанд, онҳо аз лиҳози равонӣ ба ҳаёти мустақилона омода нестанд, масъулияти оиладориро намедонанд.
- Духтар бояд барои модар шудан омода бошад, яъне таҷрибаи ҳаётӣ ва тарбиявӣ дошта бошад, чун тарбиятгари асосӣ дар оила ин модар аст. Вақте духтаронро хеле ҷавон ба шавҳар медиҳем, онҳо дар зиндагӣ ба мушкилоти зиёд рӯбарӯ мешаванд, - гуфт ҳамсуҳбати мо Сабина Саидмамадова, сокини шаҳри Душанбе.
Парвиз Нуриддинов, сокини ноҳияи Сарбанд, мегӯяд дар кадом синну сол ба шавҳар додани фарзандро худи волидон хубтар медонанд, агар духтар ба балоғат расида бошад, бигзор дар синну соли 15-16-солагӣ ба шавҳар диҳанд, чун гузаштагони мо ҳамагӣ дар ҳамин синну сол духтаронашонро ба шавҳар медоданд.
- Бояд гуфт, ки аксари аҳолии Тоҷикистон дар деҳот зиндагӣ мекунаду на ҳама имкони ба таҳсил фаро гирифтани фарзандон, хоса духтаронро доранд. Ба замми ин духтароне ҳастанд, ки худ хоҳиши идома додани таҳсилро надоранд. Дар ин сурат чӣ бояд кард? - гуфт дар идомаи суҳбат П. Нуриддинов.
Дар Тоҷикистон дар асоси қонун издивоҷ аз 18-солагӣ иҷозат дода шудааст ва мақомоти марбута дар ҳолатҳои истисноӣ ҳақ дорад, ба духтарон иҷозат бидиҳад, ки ба 18 - солагӣ нарасида шавҳар кунанд. Аммо ҳолатҳое ба назар мерасанд, ки духтаронро бе қайд дар шуъбаҳои САҲШ, бо анҷом додани никоҳи мусулмонӣ ба шавҳар медиҳанд. Вақте чунин оилаҳо пош мехӯранд, барасмиятдарории бекоршавии ақди никоҳ ва таъини кӯмакпулиҳо мушкилоти зиёд пеш меоранд.
Шаҳноза яке аз ҷавондухтаронест, ки дар нимароҳи тақдир роҳгум задаву ба куҷо муроҷиат карданашро намедонад. 16-сола буду то ҳол номаи камол нагирифта, ки ӯро хешу табори падараш ба ҷавонмарди аз худаш 10-12 сол калонсол, сокини ноҳияи Дӯстӣ ба шавҳар доданд. Онҳоро танҳо бо анҷоми додани никоҳи мусулмонӣ хонадор намуданду никоҳи онҳо дар ягон идораи сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба қайд гирифта нашуд. Баъди 1 моҳи хонадоршавӣ ҷавон ба Русия рафту муддати 2 сол барнагашт. Шаҳноза, ки ҳоло ба ҳаёти оиладорӣ тайёр набуд ба ҷабру зулми хушдоман ва хешу табори шавҳар тоб наоварда, бо фарзанди ноболиғаш хонаи шавҳарро тарк намуд. Фарзанди онҳо имрӯз ба синни 3-солагӣ мерасаду то ҳол шаҳодатномаи таваллуд надорад.
Ин духтар на уҳдадориҳои худро медонист, на аз шавҳарро, куҷо монад ба ҳуқуқ ва уҳдадориҳои модару фарзанд. Бехабар аз он буд, ки метавонад на танҳо худ, балки фарзандашро аз ҳаёти хушбахтона маҳрум созад. Ва ҳамин тавр ҳам шуд. Мутаассифона, чунин ҳолатҳо дар навоҳии гуногуни мамлакат ҳанӯз зиёд ба назар мерасанд. Ҷуфтҳои барвақт хонадоршуда баъди муддати ками зиндагии якҷоя пош мехӯранд, яъне дар чунин оилаҳо дӯстдориву рафоқат, садоқату самимият кам буда, муқаддас будани оила ва оиладорӣ кам дарк мешавад. Чун аксари ҷавонони тоҷик барои пайдо намудани ризқу рӯзии хонавода берун аз кишвар мераванду ҳамсарони ҷавони худро муддатҳои тӯлонӣ танҳо мегузоранд, ки оқибати он ба хонавайронӣ ва ятим мондани фарзандони кӯчаки онҳо оварда мерасонад.
Ҳомиёни қонун мегӯянд, барои пинҳон намудани синну соли ҳақонии духтарон волидон бо роҳи ғайриқонунӣ ҳуҷҷатҳои қалбакӣ омода намуда, синну соли духтаронро калон нишон медиҳанд ва ё танҳо бо никоҳи мусулмонӣ онҳоро оиладор мекунанд.
- Аксари ин духтарон ғайри хоҳиши худашон издивоҷ кардаанд, ки ин пеш аз ҳама ҳуқуқҳои онҳоро поймол мекунад. Духтароне, ки бармаҳал шавҳар мекунанд, саводи кофӣ надоранд ва маърифати ҳуқуқиашон низ дар сатҳи паст аст ва онҳо дар хонаводаи шавҳар дучори хушунат, аз ҷумла зӯроварии шаҳвонӣ мегарданд. Волидони духтарон ҳам дар бораи оқибатҳои никоҳи барвақтӣ маълумоти хуб надоранд, - мегӯяд ҳуқуқшинос Зариф Алимадов.
Тавре масъулони раёсати САҲШ-и ҷумҳурӣ иттилоъ медиҳанд, аксари ноболиғоне, ки оила барпо мекунанд, аз 16-сола болоанд. Аммо тибқи қонунгузории Тоҷикистон онҳо ҳанӯз ашхоси ба балоғат нарасида маҳсуб меёбанд. Аммо додгоҳ бо дарназардошти вазъи душвори оилавӣ (ятим мондан ва ё бемории волидон) ба никоҳи онҳо розигӣ медиҳанд. Мувофиқи маълумотҳои расмӣ дар соли 2017 мақомоти судии Тоҷикистон ба таври истисно ба 800 нафар ноболиғ иҷозати оиладоршавӣ доданд.
Табибон никоҳи барвақтиро барои духтарон ноқулай ва номуносиб мешуморанд. Ба таъкиди онҳо тақрибан 80 фоизи ҳолатҳои фавти модарон ҳангоми таваллуд дар маҳалҳое ба қайд гирифта мешавад, ки дар он ҷойҳо никоҳи барвақтӣ зиёдтар аст. Никоҳи қабл аз 18-солагӣ хавфи худкушӣ ва гирифторӣ ба бемориҳои равониро зиёд менамояд, шумораи занону духтарон дар донишгоҳҳо кам шуда, хушунати хонаводагӣ рӯ ба афзоиш меорад.
Тибқи иттилои Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ дар соли 2017 дар Тоҷикистон шумораи духтарони дар синни аз 15 то 19-сола таваллуднамуда нисбати кишварҳои дигари Осиёи Миёна бамаротиб зиёдтар аст. Ин нишондод дар Тоҷикистон аз 1000 нафар навзо – 54, дар Ӯзбекистон – 29, дар Қазоқистон – 36 ва дар Қирғизистон – 42 мебошад.
Боиси тааасуф аст, ки занҳои ҷавони 15-19-сола мақоми зани танҳоро доранд ва ҳамин тариқ духтари 18-сола бо кӯдаки худ, бе саводу таҷрибаи ҳаётӣ дар нимароҳи зиндагӣ мондаву ба дастгириву кӯмаки равониву моддӣ ниёзманд мегардад. Ва рӯзгори минбаъдаи ӯ танҳо ҳаволаи “насиб”-у “тақдир” аст. Ва шояд ӯро танҳо тақдири минбаъдаи ҳамон тифли маъсуми ятиммондааш аз қасди худкушӣ баргардонад...
Дар дунё беш аз 700 млн. зан то 18-солагӣ издивоҷ кардаанд. Бино ба ақидаи коршиносон аз ҳар 10 зан 2 нафар дар наврасӣ издивоҷ кардааст. Дар ҷаҳон 62 млн. духтарон аз таҳсил дар канор мондаанд. Чун дар аксари хонаводаҳо ба таҳсили писарон бартарӣ медиҳанд. 2,6 млрд. духтарон дар деҳот зиндагӣ мекунанд. Беш аз сеяки занони ҷавони кишварҳои рушдкарда бекоранд.
Воқеан, имрӯз дар аксар кишварҳои мусулмонӣ духтарон аз таҳсил дур мондаанду онҳоро дар синни наврасӣ ба шавҳар медиҳанд. Таҳлилҳо нишон додаанд, ки дар саросари ҷаҳон дар ҳар 7 сония 1 духтари то 15-сола издивоҷ мекунад. Чанд сол қабл як зани 22-солаи эронӣ, ки ӯро волидон дар синни 10-солагӣ ба шавҳар дода буданд, ба хабарнигорон аз ранҷу азобҳои равонии бар асари ин издивоҷ ба сараш омада қисса карда буд. Ӯ мегуфт, ки аз рӯзи ҷашни арӯсӣ хотироти каме дораду маросим барояш мисли як бозӣ буд. Фақат ягона чизе ки мехост, ҳар чи зудтар ба назди волидонаш баргаштан буд. Ин таомул, яъне издивоҷи ноболиғон, дар Эрон маъмулӣ аст. Дар ин ҷо ба духтарон аз синни 13 ва барои писарон аз синни 15-солагӣ хонадор шудан иҷозат дода мешавад. Ва муҳим нест, ки онҳо ба издивоҷ омодаанд ё не.
Чанд сол пеш Созмони миллии сабти ақди никоҳ дар Эрон 37 ҳазор ақди никоҳи наврасонро сабт карда буд, аммо ин шумора метавонад хеле зиёдтар бошад, чун аксари хонаводаҳо никоҳи наврасонро дар идораи ақди никоҳ сабт намекунанд. Вале магар навраси 15-сола дарк карда метавонад, ки издивоҷ чист, оиладорӣ чист ва вазифаи ӯ дар оила аз чӣ иборат аст? Ҷомеашиносон сабаби зиёд будани издивоҷи наврасонро дар ин кишвар расму одатҳои қадимӣ медонанд. Равоншиносон мегӯянд, нафароне, ки дар наврасӣ издивоҷ мекунанд, аз мушкилоти равонӣ ранҷ мекашанд. Дарвоқеъ, вақте як духтар ё навҷавонро дар хурдсолӣ оиладор мекунанд, ӯро аз хушиҳои даврони кӯдакӣ ва наврасӣ маҳрум месозанд, чун шахс бояд қабл аз издивоҷ аз лиҳози равонӣ ва ҷисмонӣ рушд намояд.
Тибқи иттилои СММ дар 180 кишвари дунё синни ниҳоӣ барои бастани ақди никоҳ 18-солагиро ташкил медиҳад. Аммо дар 146 кишвар қонунгузории давлатӣ ва ё анъанаҳои маҳаллӣ ақди никоҳи ҷавононро қабл аз 18-солагӣ иҷозат медиҳанд. Дар 52 кишвар духтарони то 15-сола бо розигии волидон ва ё мақомоти маҳаллӣ ба шавҳар баромада метавонанд. Тоҷикистон кишварест, ки дар он урфу одат ва анъанаҳои миллӣ рушд намудаву риоя мегардад. Никоҳи барвақтии фарзандон низ аз зумраи ин анъанаҳост.
Никоҳи барвақтӣ чист? Аз нуқтаи назари ҳуқуқӣ ин никоҳест, ки миёни ҷавонони ба синни қонунии никоҳӣ, яъне то 18-сола, баста мешавад. Аксари сокинон бар он ақидаанд, ки вақте ҷавонон дар наврасӣ, яъне то 17-солагӣ, оила барпо мекунанд, онҳо аз лиҳози равонӣ ба ҳаёти мустақилона омода нестанд, масъулияти оиладориро намедонанд.
- Духтар бояд барои модар шудан омода бошад, яъне таҷрибаи ҳаётӣ ва тарбиявӣ дошта бошад, чун тарбиятгари асосӣ дар оила ин модар аст. Вақте духтаронро хеле ҷавон ба шавҳар медиҳем, онҳо дар зиндагӣ ба мушкилоти зиёд рӯбарӯ мешаванд, - гуфт ҳамсуҳбати мо Сабина Саидмамадова, сокини шаҳри Душанбе.
Парвиз Нуриддинов, сокини ноҳияи Сарбанд, мегӯяд дар кадом синну сол ба шавҳар додани фарзандро худи волидон хубтар медонанд, агар духтар ба балоғат расида бошад, бигзор дар синну соли 15-16-солагӣ ба шавҳар диҳанд, чун гузаштагони мо ҳамагӣ дар ҳамин синну сол духтаронашонро ба шавҳар медоданд.
- Бояд гуфт, ки аксари аҳолии Тоҷикистон дар деҳот зиндагӣ мекунаду на ҳама имкони ба таҳсил фаро гирифтани фарзандон, хоса духтаронро доранд. Ба замми ин духтароне ҳастанд, ки худ хоҳиши идома додани таҳсилро надоранд. Дар ин сурат чӣ бояд кард? - гуфт дар идомаи суҳбат П. Нуриддинов.
Дар Тоҷикистон дар асоси қонун издивоҷ аз 18-солагӣ иҷозат дода шудааст ва мақомоти марбута дар ҳолатҳои истисноӣ ҳақ дорад, ба духтарон иҷозат бидиҳад, ки ба 18 - солагӣ нарасида шавҳар кунанд. Аммо ҳолатҳое ба назар мерасанд, ки духтаронро бе қайд дар шуъбаҳои САҲШ, бо анҷом додани никоҳи мусулмонӣ ба шавҳар медиҳанд. Вақте чунин оилаҳо пош мехӯранд, барасмиятдарории бекоршавии ақди никоҳ ва таъини кӯмакпулиҳо мушкилоти зиёд пеш меоранд.
Шаҳноза яке аз ҷавондухтаронест, ки дар нимароҳи тақдир роҳгум задаву ба куҷо муроҷиат карданашро намедонад. 16-сола буду то ҳол номаи камол нагирифта, ки ӯро хешу табори падараш ба ҷавонмарди аз худаш 10-12 сол калонсол, сокини ноҳияи Дӯстӣ ба шавҳар доданд. Онҳоро танҳо бо анҷоми додани никоҳи мусулмонӣ хонадор намуданду никоҳи онҳо дар ягон идораи сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба қайд гирифта нашуд. Баъди 1 моҳи хонадоршавӣ ҷавон ба Русия рафту муддати 2 сол барнагашт. Шаҳноза, ки ҳоло ба ҳаёти оиладорӣ тайёр набуд ба ҷабру зулми хушдоман ва хешу табори шавҳар тоб наоварда, бо фарзанди ноболиғаш хонаи шавҳарро тарк намуд. Фарзанди онҳо имрӯз ба синни 3-солагӣ мерасаду то ҳол шаҳодатномаи таваллуд надорад.
Ин духтар на уҳдадориҳои худро медонист, на аз шавҳарро, куҷо монад ба ҳуқуқ ва уҳдадориҳои модару фарзанд. Бехабар аз он буд, ки метавонад на танҳо худ, балки фарзандашро аз ҳаёти хушбахтона маҳрум созад. Ва ҳамин тавр ҳам шуд. Мутаассифона, чунин ҳолатҳо дар навоҳии гуногуни мамлакат ҳанӯз зиёд ба назар мерасанд. Ҷуфтҳои барвақт хонадоршуда баъди муддати ками зиндагии якҷоя пош мехӯранд, яъне дар чунин оилаҳо дӯстдориву рафоқат, садоқату самимият кам буда, муқаддас будани оила ва оиладорӣ кам дарк мешавад. Чун аксари ҷавонони тоҷик барои пайдо намудани ризқу рӯзии хонавода берун аз кишвар мераванду ҳамсарони ҷавони худро муддатҳои тӯлонӣ танҳо мегузоранд, ки оқибати он ба хонавайронӣ ва ятим мондани фарзандони кӯчаки онҳо оварда мерасонад.
Ҳомиёни қонун мегӯянд, барои пинҳон намудани синну соли ҳақонии духтарон волидон бо роҳи ғайриқонунӣ ҳуҷҷатҳои қалбакӣ омода намуда, синну соли духтаронро калон нишон медиҳанд ва ё танҳо бо никоҳи мусулмонӣ онҳоро оиладор мекунанд.
- Аксари ин духтарон ғайри хоҳиши худашон издивоҷ кардаанд, ки ин пеш аз ҳама ҳуқуқҳои онҳоро поймол мекунад. Духтароне, ки бармаҳал шавҳар мекунанд, саводи кофӣ надоранд ва маърифати ҳуқуқиашон низ дар сатҳи паст аст ва онҳо дар хонаводаи шавҳар дучори хушунат, аз ҷумла зӯроварии шаҳвонӣ мегарданд. Волидони духтарон ҳам дар бораи оқибатҳои никоҳи барвақтӣ маълумоти хуб надоранд, - мегӯяд ҳуқуқшинос Зариф Алимадов.
Тавре масъулони раёсати САҲШ-и ҷумҳурӣ иттилоъ медиҳанд, аксари ноболиғоне, ки оила барпо мекунанд, аз 16-сола болоанд. Аммо тибқи қонунгузории Тоҷикистон онҳо ҳанӯз ашхоси ба балоғат нарасида маҳсуб меёбанд. Аммо додгоҳ бо дарназардошти вазъи душвори оилавӣ (ятим мондан ва ё бемории волидон) ба никоҳи онҳо розигӣ медиҳанд. Мувофиқи маълумотҳои расмӣ дар соли 2017 мақомоти судии Тоҷикистон ба таври истисно ба 800 нафар ноболиғ иҷозати оиладоршавӣ доданд.
Табибон никоҳи барвақтиро барои духтарон ноқулай ва номуносиб мешуморанд. Ба таъкиди онҳо тақрибан 80 фоизи ҳолатҳои фавти модарон ҳангоми таваллуд дар маҳалҳое ба қайд гирифта мешавад, ки дар он ҷойҳо никоҳи барвақтӣ зиёдтар аст. Никоҳи қабл аз 18-солагӣ хавфи худкушӣ ва гирифторӣ ба бемориҳои равониро зиёд менамояд, шумораи занону духтарон дар донишгоҳҳо кам шуда, хушунати хонаводагӣ рӯ ба афзоиш меорад.
Тибқи иттилои Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ дар соли 2017 дар Тоҷикистон шумораи духтарони дар синни аз 15 то 19-сола таваллуднамуда нисбати кишварҳои дигари Осиёи Миёна бамаротиб зиёдтар аст. Ин нишондод дар Тоҷикистон аз 1000 нафар навзо – 54, дар Ӯзбекистон – 29, дар Қазоқистон – 36 ва дар Қирғизистон – 42 мебошад.
Боиси тааасуф аст, ки занҳои ҷавони 15-19-сола мақоми зани танҳоро доранд ва ҳамин тариқ духтари 18-сола бо кӯдаки худ, бе саводу таҷрибаи ҳаётӣ дар нимароҳи зиндагӣ мондаву ба дастгириву кӯмаки равониву моддӣ ниёзманд мегардад. Ва рӯзгори минбаъдаи ӯ танҳо ҳаволаи “насиб”-у “тақдир” аст. Ва шояд ӯро танҳо тақдири минбаъдаи ҳамон тифли маъсуми ятиммондааш аз қасди худкушӣ баргардонад...
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед