Масъалаи беному нишон шудани кӯдакон яке аз ҳассостарин мушкилиҳо ва яке аз пурсарусадотарин мавзӯъҳои ҷомеаи кунунӣ ба шумор меравад. Чун солҳои охир бенишон гардидани кӯдакон дар кишвар афзуда, ташвишу ҳароси волидон аз ин хусус ба мушоҳида мерасад. Ва ин хатар имрӯз ҳам кӯдаконро таҳдид мекунад.

Тибқи иттилои Вазорати корҳои дохилии Тоҷикистон соли равон 235 ноболиғ дар саросари кишвар гум шудаанд, ки баъзе аз онҳо то ҳол бенишон мебошанд. Ба гуфтаи мақомот аз миёни 235 нафар гумшудагон 231 нафари онҳо пайдо гардида, тақдири 4 нафар ҳанӯз маълум нест ва ҷустуҷӯяшон идома дорад.

Соҳибназарон дар гум шудани кӯдакон аслан калонсолонро гунаҳгор меҳисобанд ва андеша доранд, ки аз беаҳамиятии онҳо кӯдакон роҳи хонаи худро гум мекунанд ва баъдан аз дигар хиёбонҳо пайдо мешаванд ё тамоман бенишон мегарданд. Баъди бедарак шудани кӯдакон аз он ҳарф мезананд, ки ӯро нафарони ношинос бо мошини сиёҳшиша каноре бурданд. Пас имрӯз хиёбонҳо пур аз автомашинаҳои сиёҳшиша ва кӯдакон аст. Яъне ҳеҷ кас кафолат дода наметавонад, ки ҳар кӯдак ё навраси тоҷик метавонад қурбони амали кӯдакрабоӣ гардад.

Тавре мушоҳида мегардад, имрӯз бештар волидайн фарзандони худро дар кӯча беназорат гузошта, нисбати онҳо беаҳамиятӣ зоҳир менамоянд. Ин пӯшида нест ва ҳар яке аз мо ҳамарӯза бо беназорат будани онҳо рӯ ба рӯ мегардем. Ҳамчунин ҳангоми дар кӯча бозӣ намудани хурдсолон таъкиду насиҳат мекунанд, ки “бо нафари бегона ҳамсӯҳбат нашаванд, агар ношиносе барои нишастан ба мошинаш даъват кунад, гурезанд...” ва мисоли инҳо. Вале барои он тоифаи одамоне, ки ба рабудани хурдсолон даст мезананд ин як василаи хеле хуби “шикор” аст. Чун онҳо бе ягон душворӣ кӯдак ё наврасро роми худ мегардонанд.

Равоншинос Муҳаббат Эмомназарова, мегӯяд ба ин амали номатлуб аслан нафароне даст мезананд, ки аз ҷиҳати равонӣ хусусияти протсеси психикиашон фаъол нест. Ва онҳо шояд ба ҳолати хусусияти эмотсионалии ваҳшиёти шаҳвонӣ гирифтор бошанд, чун онҳо бо талаботи ҷисми худ худро қонеъ гардонида наметавонанд ва ба ҳамин корҳо даст мезнанд. Ин гуна нафарон одамоне мебошанд, ки аз хурдӣ ба онҳо тарбияи нодуруст дода шудааст ё умуман аз тарбия дур мондаанд. “Худи ҳамин таваллуди тифл аз батни модар бояд мақсаднок бошад. Вақте тифлро бе мақсад ба дунё меорем ва ба тарбияи ӯ аҳамият надиҳем, ӯ ба ҳар роҳи номатлуб рафтанаш мумкин аст. Ҳатто дар психология гуфта шудааст, ки инсон бадтарин махлуқи рӯи замин буда, ба ҳама кор қодир аст, агар таълиму тарбия дуруст надошта бошад”, - таъкид мекунад равоншинос.

Ҳамсӯҳбатамон Саида, ки худ фарзанди хурдсол дорад, бенишон гардидани кӯдакон ӯро нигарон кардааст ва кӯшиш мекунад фарзандашро бе назорат нагузорад. Ба андешаи ӯ бештари маврид модароне, ки ба хурдсолон беаҳамиятӣ зоҳир менамоянд, хонашин буда, барои он ки дар рафти анҷом додани кори хона фарзандон ба онҳо халал нарасонанд, аз дар берунашон мекунанд ва онҳо соатҳо дар кӯча машғули бозианд. Саида аз он нақл мекунад, ки вақте фарзандашро ба боғча мебурд, зане ӯро аз долони манзилаш садо кард. Ҳамсӯҳбатамон гуфт, вақте мақсади занро фаҳмид дар ҳолати шок қарор гирифт. “Зан бо овози баланд маро садо кард. Ва аз ман пурсид ба боғча меравам? Бале, гуфтам. Ӯ бе ягон тарсу ҳарос хоҳиш кард, ки фарзанди хурдсолашро, ки 4 ё 5-сола аст ҳамроҳ ба боғча барам. Зан гапашро давом дод: “ – Эээ, апа, ҳамин ки аз дарвозаи боғча дарояд, ӯ роҳша дигар медонад”.

Бубинед, зани тоҷик то куҷо сода ё бепарвост, ки роҳнамоии фарзанди худро ба як нафари бегона бовар мекунад. Аз он намеандешад, ки шояд баъдан ҷигарбандаш бенишон шавад. Дар он ҳолат киро гунаҳкор мекарда бошад?. Зани ношиносро, ки фарзандашро то дари боғча ҳамроҳӣ мекард? Ё рафтори худро? Инчунин, баъди ба милитсия муроҷиат намудан агар кӯдаки онҳо дер пайдо гардад ҳатман аз он шиква мекунад, ки аз дасти кормандони мақомот ҳеҷ коре намеояд. Гарчанде таъмини амнияти ҳар шаҳрванд вазифаи милитсия аст, аммо дар ин ҳолат волидон гунаҳгоранду халос.

Хонум Муҳаббат низ аз рафтори модарон нигаронӣ карда, изҳор намуд, ки метавонад даҳҳо мисолҳо аз ҳаёт биёрад, ки модарон аз кӯдак халосӣ меҷӯянд. Ӯ гуфт модарон худ дар хона нишаста, фарзандашонро ба кӯча мефиристанд ва нисбат ба кӯдакон беаҳамиятӣ зоҳир менамоянд. “Онҳо бояд донанд, ки вақте кӯдак ба дунё овардем, бояд то синни 18 солагӣ аз пайи назорати ӯ бошем. То даме, ки роҳи худро пайдо накунад, ӯ ба чизе водор шуда наметавонанд”.

Ба ақидаи коршиносон дар оилаҳо бояд бо кӯдак муошират ва муносибати хуб барпо намуд то ба чунин ҳолат гирифтор нашаванд. Асосан ин амал дар оилаҳое, ки падар оилаи дигар дошта модар хусусияти кӯчагардӣ дорад дида мешавад. Ана ҳамин нафар водор мешавад касеро бидуздад ё ҳарфи дурӯғ бигӯяд. Чун аз хурдсолӣ ягон ҷиҳати хусусияти фаъолиро аз падару модар ва ҷомеа надидааст.

“Бубинед як рӯзи ҳолати руҳии нофаъол одамро ба касалӣ водор мекунад. Ва ин тоифаи одамон ҳама рӯз ба ҳамин ҳолат гирифтор буда, худро шахси фаъолу солим ҳис карда наметавонанд. Оилаҳое, ки бомаърифат ҳастанд ба фарзандон ҳамеша таъкид мекунанд, ки бо ношиносе суҳбат накунанд ё ҳамроҳаш нараванд ва онҳо зуд қабул мекунанд. Аммо оилаҳое, ки таҳсилдида нестанд, бояд ҳатман ба фарзандонашон фаъолиятҳои мақсаднокро фаҳмонанд. Вақте ҳар рӯз ҳамин хусусиятро такрор ба такрор мегӯем, ба психикаи кӯдак ҷо мегирад... Барои пешгирии кӯдакдуздӣ ҳатман падару модарон аз донишҳои психологӣ бохабар бошанд ва ба фарзандашон онро фаҳмонда тавонанд”, - мегӯяд равоншинос Муҳаббат Эмомназарова.

Зулфия Нуралиева, танзимгари барномаи хадамоти ҷустуҷӯи Ҷамъияти Ҳилоли аҳмари Тоҷикистон аст, ки барои ҷустуҷӯи оилаҳое, ки наздиконашонро гум кардаанд, кӯмак мерасонад. Ба гуфтаи бону Зулфия ба кӯдакдуздӣ одамони носолим ва бо мақсадҳои нопок даст мезананд. Вале мавсуф мегӯяд то имрӯз оилае аз бенишон гардидани фарзанди хурдсол ба онҳо муроҷиат накардааст. Ва асосан оилаҳое ба онҳо муроҷиат кардаанд, ки фарзандонашон дар муҳоҷирати меҳнатӣ бедарак шудаанд ва маълум мешавад, ки баъзе дар маҳбас қарор доранд, бархе дигар бо сабаби моҷароҳои оилавӣ аз худ дарак намедиҳанд.

Маълум аст, ки шахси солим ҳеҷ гоҳ ба одамрабоӣ даст намезанад , танҳо барои расидан ба мақсади нопоки худ ба ин амали нанговар қодир аст. Ба гуфтаи коршиносон одамрабоӣ имрӯз дар ҷаҳон ба тиҷорате табдил шудааст, ки ҳадаф фурӯхтани узви бадани онҳо мебошад.

Ҳамсуҳбатамон Анаҳита, ки дар ноҳияи Фирдавӣ иқомат мекунад ва ба чунин ҳодиса рӯ ба рӯ гардидааст гуфт, “дар мағоза ҳамроҳи писарчаи 2-солаам ба харидани хӯрокворӣ машғул будам ва кӯдак талош кард то ӯро аз оғӯшам поин фарорам. Поин шуд ва ҳар сӯ медавид. Дар мағоза, ки назди бинои истиқоматии мост ҳама савдогарон ӯро хуб мешиносанд. Кӯдак якбора истод ва ба сӯи дари асосӣ, рост истода буд, табассум мекард. Ҳисси кунҷковиям боло гирифт ва оҳиста аз як канор назора мекардам, ки бо кӣ механдад. Марди қоматбаланди кулоҳдор (кулоҳаш то ҳадде поин буд, ки рӯи мард наменамуд) бо ишора кӯдакро ҷониби худ мехонд. Кӯдак қадам мемонад, вале вақте ман бо овози баланд “шумо кистед?” гуфтам, мард якбора гурехт”.

Дуруст аст, ки аз беаҳамиятии волидон ин падидаи номатлуб дар ҷомеа зиёд шудааст ва баъди муддате фарзандонашон пайдо мегарданд, ки ё ба оворагардӣ машғуланд ё аз хона фирор намудаанд. Имрӯз агар як тоифа дар нопадид гардидани кӯдакон волидонро гунаҳгор мекунанд, вале он афроде, ки даст ба ҷиноят мезанад, барои худ роҳҳои махсуси ҷалби кӯдаконро доранд. Сару садоҳои ваҳмангез ва мухталифе низ вирди забонҳо аз қасди рабудани кӯдакон зиёд ба гӯш мерасад. Яке аз онҳо ҳодисаи ваҳмангезе, ки соли 2013 ҳамаро ба ваҳм афканд, ин аз наздикии маркази тиҷоратии “Садбарг” гум шудани Малика ва Сабина Араловҳост, ки фарзандони ду бародар буданд.