ҶОМЕА
Панҷшанбе 25 Апрел 2024 10:33
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон “Консепсияи рушди шуғли пурмаҳсул барои давраи то соли 2040” қабул гардид, ки мутобиқи ин санад, дар назар аст, ки ҳамасола 100 ҳазор ҷойи нави корӣ барои шаҳрвандони кишвар таъсис дода шавад.
Бояд гуфт, ин Консепсия дар асоси супориши Пешвои миллат, ки дар Паёми ахирашон ба Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон дода буданд, аз ҷониби ин ниҳод рӯи даст гирифта шуд.
Консепсияи мазкур бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон моҳи майи соли 2022 ба тасвиб расид, ки гуфта мешавад, он дар доираи барномаҳои панҷсолаи рушди миёнамуҳлати шуғли истеҳсолӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардад. Натиҷаҳои пешбинишавандаи татбиқи Консепсия ва нишондиҳандаҳои арзёбии онҳо дар барномаҳои миёнамуҳлат нишон дода мешаванд. Ҳадафи аслии ҳамаи ин барномаҳо татбиқи “Стратегияи миллии рушд барои то соли 2030” мебошад, ки рушди кишварро аз рӯи ду самт – индустриалӣ ва инноватсионӣ пешбинӣ мекунад.
Ҳамзамон яке аз мақсадҳои асосии ба роҳ мондани консепсияи мазкур зиёд намудани ҳиссаи ҷавонон дар афзоиши захираҳои меҳнатӣ арзёбӣ мегардад.
Воқеан ҳам, Консепсияи рушди шуғли пурмаҳсул то куҷо амалӣ мегардад ва то кадом андоза метавонад барои рушди бозори меҳнат дар кишвар мусоидат намояд? Оё таъмини 100 ҳазор нафар бо ҷойҳои нави корӣ дар як сол имконпазир аст? Ё ин ки дар ин самт Ҷумҳурии Тоҷикистон то кадом андоза муваффақ мегардад? Суолҳоеанд, ки дар мавод матраҳ мегарданд.
Муосиргардонии ҷойҳои кории нав
Ширин Амонзода, вазири меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон мегӯяд, ки яке аз ҳадафҳои ин Консепсия таъсиси ҷойҳои кории ҷавобгӯи бозори меҳнат ва муосиргардонии ҷойҳои корӣ дар шароити муосир бо назардошти рақамикунонии фаъолият ва истифодаи васеъ аз неруи сунъӣ мебошад. Ба қавли ӯ, дар ин маврид айни замон гурӯҳи корие дар Вазорат фаъолият мекунад, ки барои таҳияи лоиҳаи барномаи нахус-тини миёнамуҳлати рушди шуғли пурмаҳсул равона гардидааст.
- Гурӯҳи кории дар Вазорат фаъ-олиятдошта барои таҳияи лоиҳаи аввалин барномаи миёнамуҳлати рушди шуғли пурсамар дар Тоҷикистон бо мақсади фарогирии ин ҷанбаҳо - омодасозии самараноки захираҳои меҳнатӣ, яъне ба назар гирифтани воридоти хатҳои технологии муосир, ки ҳам аз ҷониби инсон ва ҳам аз ҷониби зеҳни сунъӣ идора карда мешавад, роҳандозӣ мегардад,- гуфт номбурда.
Ҳамзамон ӯ зикр кард, ки ҳадафи аслии қабули ин санад иҷрои “Стратегияи миллии рушд барои то соли 2030” аст, ки рушди кишварро аз рӯи ду сенария – индустриалӣ ва инноватсионӣ пешбинӣ мекунад.
Ҳуҷҷат ба панҷ самти асосии сиёсати давлатӣ дар соҳаи шуғли аҳолӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ равона гардидааст:
- васеъ намудани соҳаҳои шуғли пурмаҳсул;
- дониш ва малака, технология ва имкониятҳои шуғли пурмаҳсул;
- рушди соҳибкорӣ ва таъсиси ҷойҳои кории пурмаҳсул;
- таҳияи барномаҳои махсуси бозори меҳнат;
- шарикии иҷтимоӣ.
Ба гуфтаи вазир, муҳимтарин нукта, ки дар консепсия ба назар гирифта шудааст, риояи шарикии иҷтимоӣ байни давлат ва шарикон аст.
Имкони таъсиси 100 ҳазор ҷойи нави корӣ ҳаст?
Бархе аз коршиносон таъсиси ин миқдор ҷойҳои кориро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон қариб ки ғайриимкон арзёбӣ мекунанд, вале бархеи дигар бар онанд, ки ҳатто то 150 ва 180 ҳазор ҷойи корӣ дар кишвар дар як сол таъсис додан имкон дорад.
Шӯҳрат Латипов, коршиноси масоили муҳоҷират мегӯяд, тибқи барномаҳо ва стратегияҳои рушд, ҳукумат набояд ҷойҳои корӣ эҷод кунад, балки дар бунёди онҳо саҳмгузор бошад. Ӯ мегӯяд, чунин ислоҳотро бисёр соҳаҳои иқтисодиёт тақозо мекунад, махсусан чунин ислоҳот ба Кодекси андоз аҳамияти хосса дорад.
Аммо коршинос бар ин назар аст, ки дар шароити имрӯза дар як сол таъсис додани 100 ҳазор ҷойи нави корӣ хеле мушкил аст. Чун омилҳои воқеӣ низ вуҷуд доранд, ки бояд ба назар гирифта шаванд.
Якум, таъсири пандемияи коронавирус ба рушди иқтисоди ҷаҳонӣ ва бахусус иқтисоди Тоҷикистон мебошад. Дуввум, таҳримҳои Ғарб алайҳи Русия аст, ки табодули коло ва маҳсулот миёни кишварҳоро мушкил карда, иқтисоди ҷаҳониро ба бӯҳрони амиқ кашид.
Ҳар як барнома ва стратегияи рушд тибқи омори расмӣ, ки ҳукуматҳои маҳаллӣ ба мақомоти марказӣ пешниҳод мекунанд, коркард мешаванд. Тибқи омори расмӣ ва гузоришҳои рушди маҳаллӣ, барнома ба назар мерасад. Аммо тавре мебинем, он қисман амалӣ мешавад ва ё рӯи коғаз боқӣ мемонад”, - мегӯяд коршинос.
Вале ӯ мегӯяд, бо вуҷуди ин агар аз ин 100 ҳазор ҷойи корӣ ҳадди ақал 50% доимӣ бошад, пас метавон гуфт, ки барномаҳо натиҷаҳои хуб медиҳанд.
Раҳмон Улмасов, коршиноси дигари тоҷик гуфт, ки қабули чунин як Консепсия барои рушди бозори меҳнат дар кишвар худ як қадам ба пеш аст, чун ин аз он далолат медиҳад, ки ҳукумат омода аст, барои шаҳрвандонаш ҷойҳои корӣ фароҳам оварад. Вале ӯ мегӯяд, мушкили асосии мо ин аст, ки дар Тоҷикистон демография аз бозори меҳнат бисёр пеш рафтааст, чун ҳамасола дар Тоҷикистон аҳолӣ то 200 ҳазор нафар зиёд мешавад.
Ҳамзамон ӯ гуфт, ки дар кишвар ташкили 100 ҳазор ҷойи нави корӣ дар бозори меҳнат имконпазир аст ва дар оянда аз 100 ҳазор то 150-180 ҳазор ҷойи корӣ низ имкон дорад.
Ба гуфтаи ин коршинос дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳоло реэмигратсия (бозгашти муҳоҷирон) оғоз шудааст.
- Масалан, дар Душанбе сохтмони биноҳои баландошёна зиёд аст, ки муҳоҷироне, ки дар Русия ё дигар давлатҳо буданд, ҳоло омада ин ҷо кор мекунанд. Яъне, вақте ки иқтисодиёт пеш меравад, реэмигратсия сар мешавад ва аз дигар давлатҳо баргашта меоянд. Ҳоло дар мо сохтмончиён меоянд, вале вақте мешавад, ки омӯзгорон ва табибон низ бармегарданд,-илова кард Улмасов.
Роҳҳои раҳоӣ аз бекорӣ кадомҳоянд?
Дар шаш моҳи аввали соли 2022 Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба 32 ҳазору 409 нафар шаҳрвандон расман мақоми бекорӣ додааст ва бино ба таҳлилҳо масъалаи бекорӣ дар кишвар яке аз мушкилҳои ҷиддии иқтисодӣ ба шумор меравад, ки ҳалли худро мехоҳад. Ба гуфтаи коршиносон яке аз роҳҳои ҳалли бекорӣ дар кишвар ин таҳлили вазъи иқтисодӣ аст, ки бояд коршиносони мустақили дохиливу хориҷӣ ҷалб карда шаванд, то таҳлил шаффоф, мунсифона ва фаҳмо бошад ва омори расмии пешниҳодкардаи мақомоти маҳаллӣ ба таври мӯътамад санҷида шавад.
Абдурақиб Қодиров, иқти-соддони тоҷик мегӯяд, мо дар дохили Тоҷикистон даҳсолаҳо қабл бояд фазои мусоиди сармоягузорӣ фароҳам мекардем, фаъолияти низоми бонкӣ, фаъолияти муассисаҳои қарзиро билкул ба талаботи замони муосири сармоягузорон мутобиқ мекардем. Низоми бонкии Тоҷикистон як маҳаки асосии сармоягузорӣ аст, бо ин фоизҳои баланде, ки доранд, онҳо натавонистанд барои рушди бозори дохилии меҳнат мусоидат кунанд.
- Омили дигар он буд, ки дар натиҷаи баланд бурдани меъёри андозҳо сармоягузорон низ барои таъсиси ҷойҳои нави корӣ чандон ҳавасмандӣ нишон надоданд ва ин ду омили ҷиддӣ аст: яке қарзҳои бонкӣ ва дигаре соҳаи андоз. Мо танҳо дар ҳолати тағйир додани низоми бонкӣ бо ислоҳоти ҷиддӣ ва тағйир додани Кодекси андоз, сабукиҳо дар андоз, метавонем, ки сармоягузории дохилиро ба иқтисод ҷалб кунем. Сармоягузории берунаи мустақимро ворид намоем ва барои таъсиси ҷойҳои корӣ шароит фароҳам оварем, - афзуд А. Қодиров.
Вале мақомоти кишвар мегӯяд, новобаста аз ин, рушди қувваи корӣ дар кишвар устувор боқӣ мемонад ва то соли 2030 тақрибан 40% афзуда, ба 7,6 миллион нафар мерасад. Модернизатсияи соҳаи иҷтимоӣ, рушди босуръати бахши молиявӣ, сайёҳӣ ва хизматрасонии соҳибкорӣ ба тавсеаи назарраси соҳаи шуғли пурсамари аҳолии кишвар мусоидат хоҳад кард.
Бояд гуфт, ин Консепсия дар асоси супориши Пешвои миллат, ки дар Паёми ахирашон ба Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон дода буданд, аз ҷониби ин ниҳод рӯи даст гирифта шуд.
Консепсияи мазкур бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон моҳи майи соли 2022 ба тасвиб расид, ки гуфта мешавад, он дар доираи барномаҳои панҷсолаи рушди миёнамуҳлати шуғли истеҳсолӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардад. Натиҷаҳои пешбинишавандаи татбиқи Консепсия ва нишондиҳандаҳои арзёбии онҳо дар барномаҳои миёнамуҳлат нишон дода мешаванд. Ҳадафи аслии ҳамаи ин барномаҳо татбиқи “Стратегияи миллии рушд барои то соли 2030” мебошад, ки рушди кишварро аз рӯи ду самт – индустриалӣ ва инноватсионӣ пешбинӣ мекунад.
Ҳамзамон яке аз мақсадҳои асосии ба роҳ мондани консепсияи мазкур зиёд намудани ҳиссаи ҷавонон дар афзоиши захираҳои меҳнатӣ арзёбӣ мегардад.
Воқеан ҳам, Консепсияи рушди шуғли пурмаҳсул то куҷо амалӣ мегардад ва то кадом андоза метавонад барои рушди бозори меҳнат дар кишвар мусоидат намояд? Оё таъмини 100 ҳазор нафар бо ҷойҳои нави корӣ дар як сол имконпазир аст? Ё ин ки дар ин самт Ҷумҳурии Тоҷикистон то кадом андоза муваффақ мегардад? Суолҳоеанд, ки дар мавод матраҳ мегарданд.
Муосиргардонии ҷойҳои кории нав
Ширин Амонзода, вазири меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон мегӯяд, ки яке аз ҳадафҳои ин Консепсия таъсиси ҷойҳои кории ҷавобгӯи бозори меҳнат ва муосиргардонии ҷойҳои корӣ дар шароити муосир бо назардошти рақамикунонии фаъолият ва истифодаи васеъ аз неруи сунъӣ мебошад. Ба қавли ӯ, дар ин маврид айни замон гурӯҳи корие дар Вазорат фаъолият мекунад, ки барои таҳияи лоиҳаи барномаи нахус-тини миёнамуҳлати рушди шуғли пурмаҳсул равона гардидааст.
- Гурӯҳи кории дар Вазорат фаъ-олиятдошта барои таҳияи лоиҳаи аввалин барномаи миёнамуҳлати рушди шуғли пурсамар дар Тоҷикистон бо мақсади фарогирии ин ҷанбаҳо - омодасозии самараноки захираҳои меҳнатӣ, яъне ба назар гирифтани воридоти хатҳои технологии муосир, ки ҳам аз ҷониби инсон ва ҳам аз ҷониби зеҳни сунъӣ идора карда мешавад, роҳандозӣ мегардад,- гуфт номбурда.
Ҳамзамон ӯ зикр кард, ки ҳадафи аслии қабули ин санад иҷрои “Стратегияи миллии рушд барои то соли 2030” аст, ки рушди кишварро аз рӯи ду сенария – индустриалӣ ва инноватсионӣ пешбинӣ мекунад.
Ҳуҷҷат ба панҷ самти асосии сиёсати давлатӣ дар соҳаи шуғли аҳолӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ равона гардидааст:
- васеъ намудани соҳаҳои шуғли пурмаҳсул;
- дониш ва малака, технология ва имкониятҳои шуғли пурмаҳсул;
- рушди соҳибкорӣ ва таъсиси ҷойҳои кории пурмаҳсул;
- таҳияи барномаҳои махсуси бозори меҳнат;
- шарикии иҷтимоӣ.
Ба гуфтаи вазир, муҳимтарин нукта, ки дар консепсия ба назар гирифта шудааст, риояи шарикии иҷтимоӣ байни давлат ва шарикон аст.
Имкони таъсиси 100 ҳазор ҷойи нави корӣ ҳаст?
Бархе аз коршиносон таъсиси ин миқдор ҷойҳои кориро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон қариб ки ғайриимкон арзёбӣ мекунанд, вале бархеи дигар бар онанд, ки ҳатто то 150 ва 180 ҳазор ҷойи корӣ дар кишвар дар як сол таъсис додан имкон дорад.
Шӯҳрат Латипов, коршиноси масоили муҳоҷират мегӯяд, тибқи барномаҳо ва стратегияҳои рушд, ҳукумат набояд ҷойҳои корӣ эҷод кунад, балки дар бунёди онҳо саҳмгузор бошад. Ӯ мегӯяд, чунин ислоҳотро бисёр соҳаҳои иқтисодиёт тақозо мекунад, махсусан чунин ислоҳот ба Кодекси андоз аҳамияти хосса дорад.
Аммо коршинос бар ин назар аст, ки дар шароити имрӯза дар як сол таъсис додани 100 ҳазор ҷойи нави корӣ хеле мушкил аст. Чун омилҳои воқеӣ низ вуҷуд доранд, ки бояд ба назар гирифта шаванд.
Якум, таъсири пандемияи коронавирус ба рушди иқтисоди ҷаҳонӣ ва бахусус иқтисоди Тоҷикистон мебошад. Дуввум, таҳримҳои Ғарб алайҳи Русия аст, ки табодули коло ва маҳсулот миёни кишварҳоро мушкил карда, иқтисоди ҷаҳониро ба бӯҳрони амиқ кашид.
Ҳар як барнома ва стратегияи рушд тибқи омори расмӣ, ки ҳукуматҳои маҳаллӣ ба мақомоти марказӣ пешниҳод мекунанд, коркард мешаванд. Тибқи омори расмӣ ва гузоришҳои рушди маҳаллӣ, барнома ба назар мерасад. Аммо тавре мебинем, он қисман амалӣ мешавад ва ё рӯи коғаз боқӣ мемонад”, - мегӯяд коршинос.
Вале ӯ мегӯяд, бо вуҷуди ин агар аз ин 100 ҳазор ҷойи корӣ ҳадди ақал 50% доимӣ бошад, пас метавон гуфт, ки барномаҳо натиҷаҳои хуб медиҳанд.
Раҳмон Улмасов, коршиноси дигари тоҷик гуфт, ки қабули чунин як Консепсия барои рушди бозори меҳнат дар кишвар худ як қадам ба пеш аст, чун ин аз он далолат медиҳад, ки ҳукумат омода аст, барои шаҳрвандонаш ҷойҳои корӣ фароҳам оварад. Вале ӯ мегӯяд, мушкили асосии мо ин аст, ки дар Тоҷикистон демография аз бозори меҳнат бисёр пеш рафтааст, чун ҳамасола дар Тоҷикистон аҳолӣ то 200 ҳазор нафар зиёд мешавад.
Ҳамзамон ӯ гуфт, ки дар кишвар ташкили 100 ҳазор ҷойи нави корӣ дар бозори меҳнат имконпазир аст ва дар оянда аз 100 ҳазор то 150-180 ҳазор ҷойи корӣ низ имкон дорад.
Ба гуфтаи ин коршинос дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳоло реэмигратсия (бозгашти муҳоҷирон) оғоз шудааст.
- Масалан, дар Душанбе сохтмони биноҳои баландошёна зиёд аст, ки муҳоҷироне, ки дар Русия ё дигар давлатҳо буданд, ҳоло омада ин ҷо кор мекунанд. Яъне, вақте ки иқтисодиёт пеш меравад, реэмигратсия сар мешавад ва аз дигар давлатҳо баргашта меоянд. Ҳоло дар мо сохтмончиён меоянд, вале вақте мешавад, ки омӯзгорон ва табибон низ бармегарданд,-илова кард Улмасов.
Роҳҳои раҳоӣ аз бекорӣ кадомҳоянд?
Дар шаш моҳи аввали соли 2022 Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба 32 ҳазору 409 нафар шаҳрвандон расман мақоми бекорӣ додааст ва бино ба таҳлилҳо масъалаи бекорӣ дар кишвар яке аз мушкилҳои ҷиддии иқтисодӣ ба шумор меравад, ки ҳалли худро мехоҳад. Ба гуфтаи коршиносон яке аз роҳҳои ҳалли бекорӣ дар кишвар ин таҳлили вазъи иқтисодӣ аст, ки бояд коршиносони мустақили дохиливу хориҷӣ ҷалб карда шаванд, то таҳлил шаффоф, мунсифона ва фаҳмо бошад ва омори расмии пешниҳодкардаи мақомоти маҳаллӣ ба таври мӯътамад санҷида шавад.
Абдурақиб Қодиров, иқти-соддони тоҷик мегӯяд, мо дар дохили Тоҷикистон даҳсолаҳо қабл бояд фазои мусоиди сармоягузорӣ фароҳам мекардем, фаъолияти низоми бонкӣ, фаъолияти муассисаҳои қарзиро билкул ба талаботи замони муосири сармоягузорон мутобиқ мекардем. Низоми бонкии Тоҷикистон як маҳаки асосии сармоягузорӣ аст, бо ин фоизҳои баланде, ки доранд, онҳо натавонистанд барои рушди бозори дохилии меҳнат мусоидат кунанд.
- Омили дигар он буд, ки дар натиҷаи баланд бурдани меъёри андозҳо сармоягузорон низ барои таъсиси ҷойҳои нави корӣ чандон ҳавасмандӣ нишон надоданд ва ин ду омили ҷиддӣ аст: яке қарзҳои бонкӣ ва дигаре соҳаи андоз. Мо танҳо дар ҳолати тағйир додани низоми бонкӣ бо ислоҳоти ҷиддӣ ва тағйир додани Кодекси андоз, сабукиҳо дар андоз, метавонем, ки сармоягузории дохилиро ба иқтисод ҷалб кунем. Сармоягузории берунаи мустақимро ворид намоем ва барои таъсиси ҷойҳои корӣ шароит фароҳам оварем, - афзуд А. Қодиров.
Вале мақомоти кишвар мегӯяд, новобаста аз ин, рушди қувваи корӣ дар кишвар устувор боқӣ мемонад ва то соли 2030 тақрибан 40% афзуда, ба 7,6 миллион нафар мерасад. Модернизатсияи соҳаи иҷтимоӣ, рушди босуръати бахши молиявӣ, сайёҳӣ ва хизматрасонии соҳибкорӣ ба тавсеаи назарраси соҳаи шуғли пурсамари аҳолии кишвар мусоидат хоҳад кард.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед