Вақте набераи донишҷӯяш парешону ғамгин ба хона омад, пиразан аввал чизе нагуфт. Вале субҳи рӯзи дигар чун ҳама пайи кор рафтанд, оҳиста ба ҳуҷраи духтарак омада пурсид:

- Чи дард дорӣ, духтарам? Аз дина боз бедимоғӣ. Гумон кардем агар танҳоят монем мегузарад, вале мебинам, ки ҳоло ҳам ғамгинӣ...

Пиразан ба чашмони ба гиристан моили набера нигариста, донист, ки як олам роз доранд онҳо. Хост бори ин ғам аз дӯши наберааш бардорад. Бо ин ният рӯ ба рӯи духтарак нишаст. Ба чашмони вай нигарист ва гуфт:

- Ҳама рафтанд, ҷони бибӣ. Мо танҳо мондем. Ку бигӯ чи гап шудааст?

Бибӣ нозбардори духтарак аст. Вақте дар шашсолагӣ модараш аз дунё гузашт, духтарак худро дар оғӯши пур аз меҳри ӯ ёфт. Аз ин рӯ розашро ба пиразан мегӯяд. Ба қавле ҳамрози якдигаранд онҳо. Ҳатто боре набера аз айёми ҷавониҳои пиразан прурсида буд, чи гуна ошиқ шуданашро ва ба кӣ хонадор шуданашро... Он замон қаноат ҳосил карда буд, ки мешавад чунин мавзуъҳои ҳассоси ҳаётро ҳам ба бибӣ гуфт. Бинобар ин имрӯз аввал каме шарм дошта бошад ҳам гиреҳи дилашро кушод.
- Як ҷавони ҳамсабақам буд... – бо сари хам гап сар кард набера,- мо... чанд вақт буд, ки бо ҳам гап мезадем... Бачаи боодоб, хушрафтор ва намуна буд... Ният доштам, ки агар... агар мактабро тамом кунем ва шумо ҳам розӣ шавед...

Духтарак идомаи суханашро аз ғояти шарму ҳаё нагуфт. Вале ба бибии рӯзгордидаи ботаҷриба масъала аллакай фаҳмо шуда буд.

- Хайр, барои чи ғамдорӣ ин хел бошад? Ҷавон ба дилат бошад, боодобу хушрафтор бошад, дигар чи ғусса мехӯрӣ? Ӯ ҳам моил аст? – пурсид пиразан.

- Ҳа, дар аввал ҳамин хел буду... баъд тамоман дигар шуд, гуфтораш ҳам рафтораш ҳам... Дина бошад... яку якбора гуфт, дигар намехоҳад ин муносибат идома ёбад...

Муносибат... яъне, ки мо танҳо суҳбат мекардем...

- Медонам, духтарам. Аз ту дилам пур, ки хато намекунӣ...

Набера ҳиқ-ҳиқ гиря дошт, пиразан сари ӯро ба бағал гирифта, сила мекард ва аз хусуси чизе меандешид...

...Воқеан, ба инсон ҳиссиёти зиёд ато шудааст, ки баъзеашон давомнок ва баъзеи дигар дар давраҳои муайяни умр шиддат меёбанд. Чунончи ҳисси дӯст доштан, тарсу ваҳм дар ҳама инсонҳо ҳаст, вале дар бархе шиддати он паст асту дар бархе баланд. Масалан, ҳисси дӯст доштан дар тамоми умри инсон идома меёбад. Зеро нафаре хӯроки лазизро дӯст медорад, нафари дигар ба пайвандон муҳаббати беандоза дорад. Вале муҳаббат ё дӯст доштани ҷинси муқобил эҳсосест, ки одатан дар айёми ҷавонӣ туғён мекунад. Дар ин давра ҷавонҳои синни 18-20 андак-андак оташи муҳаббат ва эҳсоси дӯстдориро дар вуҷудашон ҳис мекунанд, теъдоди хеле ками онҳо агар аз ин ҳиссиёт сарфи назар накунанд, аксарият онро ба қавле “парвариш” медиҳанд, дар кӯраи он месӯзанд ва ҳатто обу адо ҳам мешаванд. Иддае ҳам ҳамсолони худро аз ҷинси муқобил хуш дошта, кӯшиши муносибат барпо кардан менамоянд, вале чун ба мурод намерасанд ва ё ҳама чиз ба хости онҳо анҷом намешавад, ноумед, роҳгум ва парешон мегарданд. Баъзеҳо ҳатто аз нодонӣ даст ба амалҳое ҳам мезананд, ки оқибаташ надомату пушаймонӣ дорад...

Ҳол он ки инсон ҳазорон ҳиссиёт дорад ва ҳар як ҳиссиёти инсон ба монанди муҳаббат ду мартаба дорад: яке маҷозӣ, дигаре ҳақиқӣ. Агар ҳиссиёт дар ҷои дуруст, яъне ҳақиқӣ истифода шавад, чандон аламовар нест, касро азият намедиҳад, вале агар мо ҳама ҳиссиётамонро дар мартаба ва роҳи маҷозиаш ба кор бурдем, ҳам ҷисмонӣ ва ҳам маънавӣ зарар диданамон ногузир аст.

Зимнан, ишқ, ки ҷавонон зиёд побанди он мешаванд, муҳаббати шиддатнокест. Ин ҳиссиёт бештари вақт аз он ки дар роҳи маҷоз ва ба маҳбуби фонӣ равона мешавад, ошиқро ба ранҷу азоби мудовим гирифтор месозад.

Он чи ки дар ҷавонӣ ҳамчун ишқ ва муҳаббату дӯстдорӣ ном бурда мешавад ва ҷавонон ҳам ба он побанд мемонанд, кулфате беш нест ва агар нек бингаред онҳо танҳо ба сурат ва зебоии маъшуқ дил бастаанд. Сурат бошад дигаршаванда аст ва зебоӣ завол меёбад. Пас, он чи ки заволпазир аст, зебоии ҳақиқӣ нест ва намеарзад қалбро, ки барои муҳаббат ба зебоии ҳақиқӣ офарида шудааст, барои он ранҷ дод.

Башир УСМОН, “ҶТ”