Се рӯз пайдарҳам борон борид. Тангкӯчае, ки аз миёни биноҳои баланди истиқоматӣ ба роҳи калон мебурд, аз сабаби ноҳамвор буданаш пур аз кӯлмак шуда буд. Сари ҳар қадам як кӯлмак мебаромад. Ва ин одамонро водор мекард, ки гоҳ ин тарафи роҳ раванду гоҳ он тараф.

Зани миёнасол, аз афташ ба кор дер карда буд, ки зуд-зуд қадам мемонд, то суръати роҳгардиашро тезтар кунад. Ҳарчанд кӯлмакчаҳо монеи роҳравӣ мешуданд, аммо ӯ боэҳтиёт аз онҳо гузашта шитоб мекард. Он субҳ баъди борон ҳаво софу офтобӣ шуда буд. Ба назар мерасид, ки ҳама роҳравон либосҳои нисбатан тунук ва ба фасли баҳор мувофиқ ба бар кардаанд. Аз ҷумла зане, ки бо шитоб роҳ мерафт. Ҳини роҳравӣ мошине бо суръат ҷониби мо омад. Фикр кардам, ки шояд ронанда вақти ба роҳравон наздик шуданаш суръати ҳаракатро паст мекунад. Зеро ҳаракати тези мошин сабаби ба ҳар тараф пош хурдани оби лойолуд мегашт. Бар хилофи фикри ман мошин бо суръати баланд обҳои пур аз лойро ба ҳар тараф паронда омаду ҳамагӣ либосҳои занро бо он олуда сохт. Ман бошам худро канори роҳ гирифтам, то ки либосҳои ман ҳам лойолуд нашаванд. Гумон кардам аз беэҳтиётии ронанда ин ҳодиса рух доду ҳозир нақлиёташро манъ карда, узр мехоҳад. Аммо гӯё ҳеҷ чиз нашуда бошад, мошин бо ҳамон суръат аз пешамон гузашта рафт. Зан бошад, аз ахлоқи бади ронанда гилакунон гашта ҷониби хонааш барои тағйири либос рафт...

Ахлоқ мӯъҷизаи аҷиб аст. Инсонҳо будани онро дар ҳаёти худ ҳис карда наметавонанд. Аммо набудани онро дар дигарон дарҳол мефаҳманд. Ба назар чунин мерасад, ки гӯё аз ахлоқ ва риояи он чизе вобастагӣ надорад ва мулоҳиза накардани меъёрҳои он беаҳамият аст. Муҳимияти он замоне дақиқ мегардад, ки инсон ва ҷомеа ба роҳи бадахлоқӣ мераванд. Дарҳол ҳис карда мешавад, ки ин роҳ чӣ гуна фалокатовар ва фоҷиабор мебошад ва зарари он бемаҳдуд аст. Эҳсос мешавад, ки тамоми пешравиҳои иқтисодӣ, оромии иҷтимоӣ, сулҳу субот, муоширати байниҳамӣ, эҳтироми ҳамдигар ва ҳама корҳои нек дар маҷмуъ ба вазъи ахлоқ пайвастагии ногусастанӣ доранд.

Дар ҷомеа касбу ихтисосҳое мавҷуд аст, ки аз инсонҳо пеш аз омӯзишу азхуд кардани он ахлоқу одоби намунавиро талаб мекунад. Ба монанди ин ки як омӯзгор пеш аз оне, ки ба таълими дигарон машғул шавад, ӯ худ аз ҳама ҷиҳат, одобу ахлоқ, тинат, хулқ, хислат одат, бояд намунавӣ бошад. Дар ин радиф ҳар нафаре, ки дар миёни оммаву бо ҷомеа аст, дар мадди аввал ахлоқро гузорад, баъд донишро. Таъбири “Олим шудан осон, одам шудан мушкил” низ маҳз аз ҳамин нуқта сарчашма мегирад.

Замоне ронандагӣ касби алоҳида ҳисоб мешуд ва доштани мошини гаронарзишу муди нав то андозае фахр буд. Чаро ки нақлиёт кам буду соҳиб шудан ба ҳуҷҷати ронандагӣ ба ҳар кас муяссар намегашт. Ин ҳам аз он, ки мардум кам дида буданд ва бо ҳавас ба автомобилҳои гаронарзишу хориҷӣ менигаристанд. Аз ҳамин сабаб, ҳатто дар овони мактабхонӣ толибаҳо “ронанда мешавам” гуфта интихоби касб мекарданд. Аммо бо мурури давр ин раванд анқариб аз миён рафтан дорад. Ба тадриҷ кор то ҷое расид, ки акнун дар аксарияти оилаҳо як нақлиёт мавҷуд асту яке аз аъзои он ронанда. Ронанда на ба он маъно ки мусофиркашонӣ мекунад, балки бо зарурате аз мошин истифода мекунад. Дигар гӯё касе ба касе аҳамият намедиҳад, ки кӣ кадом намуди нақлиёт дораду бо он чӣ кор мекунад. Чун мардум низ рӯз то рӯз пешрафтҳои иқтисодӣ - техникиро ба даст меоранд. Ва мантиқан ин мавзуъ аз байн хоҳад рафт. Дар ин радиф ва васоити нақлиёт ба инсонҳо чунин дар қаробату наздикӣ қарор гирифтааст, ки баъзеҳо агар то мағозаи наздиктарини маҳалли худ рафтан хоҳанд, ҳатман мошинсавор хоҳанд рафт.

Дигар масъалаи доштану надоштани нақлиёт не, балки масъалаи ахлоқи ронандагӣ мавзӯи баҳси бисёриҳо шудааст. Ва мантиқан ин мавзуъ то андозае доғ ва ҳалталаб, ҳатто дар миёни ҷомеаҳои мутараққӣ гардидааст.

Дар шароити кунунӣ кӣ бо кадом тарз соҳиби ҳуҷҷати ронандагӣ мешавад, мавзӯи алоҳида аст. Аммо аз асоситарин мушкилиҳои замони мо ҳаракати воситаҳои нақлиёт шудааст. Ҳамарӯза дар шабакаҳои иҷтимоӣ ё бевосита шоҳиди баҳсу ҷанҷолҳои мусофирону ронандаҳо мешавем. Ба ғайр аз ин тарзи мошинронӣ ва садамаҳои барзиёди ҳамарӯза боиси нигаронии ҷомеа шудааст. Аз ин ҳолатҳо метавон чунин хулоса кард, ки аксари ронандаҳои мо тамоми қоидаҳои роҳро танҳо дар доштани як ҳуҷҷати ронандагӣ медонанд. Ҳол он ки зарур аст, ки ҳар як ронанда пеш аз қоидаву қонуни нақлиётронӣ қоидаҳои рафтору одоб, хислатҳои рӯҳиву маънавӣ ва фарҳангӣ мошинрониро аз худ кунад.

Бешак ронандагӣ ва дилхоҳ касби дигар дар натиҷаи омӯзиш ва таҷриба такмил меёбад, аммо риоя ва масрафи таҷриба танҳо ба ахлоқ бастагӣ дорад. Ин ба он далел аст, ки имрӯзҳо дар баробари ҷавонон, ки навомӯзанду шояд таҷрибаи беҳтари ронандагӣ ҳам надоранд, насли миёнсолу таҷрибадор низ сабабгори садамаҳои мудҳиши нақлиётӣ мешаванд. Ва касе гуфта наметавонад, ки онҳо қоидаҳои ронандагиро намедонистанд, балки шояд иддае аз эшон, ки мувоҷеҳ ва сабабгори ин фоҷеаҳо гардидаанд аз баъзе омӯзгорони макотиби ронандагӣ қоидаҳои роҳро беҳтар донанд. Вале аксаран бо такаббур, ситеза, камбинӣ ва дигар сабабҳо, ки хосса ба ахлоқ ва ҷаҳонбинии маънавии инсон марбутанд ба ин фоҷеаҳо дучор мегарданд.

Шояд, он ронандаи ҷавон, ки перомуни амали дар роҳ анҷом додааш гуфтем, аз рӯи қоидаҳои роҳ ба ягон ҳуқуқвайронкунӣ роҳ надода бошад, ва мувофиқи асноди мавҷудбудаи ҳуқуқӣ сарзанишеро ҳам сазовор нагардад, чун дар роҳи худ мерафт. Ин ҳолат аз ронандаҳо танҳо ахлоқи хуб доштанро талаб мекунад. Дигар ронандаҳои мусофиркаш бояд аз ахлоқи хубу намунавӣ бархурдор бошанд. Зеро дар як рӯз ҳудуди сад ва аз он зиёд ба мошини худ мусофир мекашонанд ва ҳар кадоме аз онҳо дорои хулқу хӯи ҷудогонаанд. Маҳз ҳамин водор мекунад, ронандаи мусофиркаш дар савияи ҳар нафари онҳо муносибату муоширатро ба роҳ монад. Аммо мутаассифона имрӯзҳо сари ҳар қадам ҷангу ҷидоли ронандаҳои мусофиркаш бо мусофирон ба чашм мерасад, ки далели паст будани ахлоқи баъзе ронандаҳо мебошад.

Ин самт ба ислоҳоти калон ниёз дорад. Бояд дар мактабҳои ронандагӣ дар баробари таълими қоидаҳои мошинронӣ, ахлоқу одоби он ҳам омӯзонида шавад. Ҳамчунин масъулини соҳаи роҳу нақлиётро зарур аст, ки дар баробари қоидаҳои ҳуқуқӣ дастурҳои ахлоқиро низ барои ронандагон тартиб диҳанд.