ҶОМЕА
Шанбе 27 Июл 2024 06:06
Давоми 7 моҳи соли 2018 зиёда аз 300 нафар ҳунармандон, ки аз супоридани андоз сарпечӣ намудаанд, ҷаримабандӣ шуда, ба буҷети давлатӣ 252,2 ҳазор сомонӣ маблағи андозҳо ворид карда шудааст.
Кайҳост, ки масали “Андозро супору роҳат бош” вирди забонҳост. Тибқи қонунгузории давлатҳои дунё барои насупурдани андоз ҷазоҳои сангин муқаррар гардидааст. Нисбат ба нафароне, ки аз супурдани андоз саркашӣ менамоянд, ҳатто парвандаи ҷиноятӣ низ боз карда мешавад.
Барои мисол, ниммуҳофизатгари хорватии дастаи футболи “Реал Мадрид” – и Испания Лука Модрич барои он ки ба зиндон наравад, бояд 1 миллион евро қарзи андозро пардохт намояд. Тибқи маълумоти мақомоти андози кишвари номбурда футболбоз дар ду ҳолат зиёда аз 870 ҳазор евро қарздор шудааст. Дар охир Лука Модрич бо мақсади зиндонӣ нашудан, қарзи андозро пардохт кард.
Чунин таҷрибаҳо ҷиҳати пардохтани қарзи андоз дар давлатҳои олам хеле зиёд мебошанд. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон низ шахсони касбу кори гуногун вазифадоранд, андози давлатро супоранд. Махсусан онҳое, ки дар ҷодаи санъат фаъолият доранд. Тибқи қарори Ҳукумати кишвар аз 31.08.2012 таҳти рақами 451 дар таҳрири нав барои фаъолияти сарояндагӣ, навозандагӣ ва дигар хизматчиён патент пешбинӣ гардидааст, ки патент барои фаъолияти сарояндагӣ бе назардошти коэффитсентҳои минтақавӣ 633 сомонӣ, фаъолияти навозандагӣ раққосагӣ, барандагӣ дар ҷашну маъракаҳо 139 сомонӣ, истифодаи таҷҳизотҳо барои баргузории ҷашну маъракаҳо 210 сомонӣ ва банаворгирии ҷашну маъракаҳо 105 сомонӣ муқаррар гардидааст.
Аммо натиҷаи таҳлилҳои кормандону масъулони Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон нишон медиҳад, ки ҳолати бақайдгирӣ ва андозбандии сарояндагон дар маҳалҳо дар сатҳи паст қарор дорад. Барои мисол, дар мақомоти андози шаҳру навоҳии Шаҳринав, Варзоб, Файзобод, Тоҷикобод, Сангвор, Нуробод, Восеъ, Данғара, Балҷувон, Ховалинг, Абдураҳмони Ҷомӣ, Бохтар, Хоруғ, Дарвоз, Ванҷ, Шуғнон, Роштқалъа, Ишкошим, Мурғоб, Хуросон ва Шаҳристон номи миқдори ками ҳунарпешагон сабт шудааст. Бо вуҷуди ҳазорҳо навозанда, сарояндаю раққос мутобиқи маълумотҳо аз Феҳристи ягонаи давлатӣ дар ҷумҳурӣ ба ҳолати 1-уми августи соли 2018 дар мақомоти андоз ҳамагӣ 1825 нафар аз рўи намуди фаъолияти сарояндагӣ, навозандагӣ, раққосӣ, хизматрасониҳои мусиқавӣ ва ғайра ба қайди давлатӣ гирифта шудаанд.
Дар доираи гузаронидани корҳои назоратӣ аз ҷониби мақомоти андоз дар давоми 7 моҳи соли 2018 зиёда аз 300 нафар ҳунармандон, ки қаблан ҳамчун андозсупоранда дар мақомоти андоз ба қайд гирифта нашуда буданд ва ё фаъолиятҳои худро дар давраҳои гуногун қатъ намуда буданд, бо татбиқи ҷаримаҳои маъмурӣ ба қайди давлатӣ гирифта шуда, аз ин ҳисоб ба буҷети давлатӣ ба маблағи 252,2 ҳазор сомонӣ маблағи андозҳо ворид карда шудааст.
Бино ба таъкиди масъулин натиҷаи корҳои назоратии мақомоти андоз нишон дод, ки аз тарафи аксарияти роҳбарияти ошхона, тарабхона, қаҳвахона ва марказҳои дилхушии ҳудуди шаҳри Душанбе, ки дар он шабона санъаткорон ҳунарнамоӣ менамоянд, бар хилофи муқаррароти Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳа амал намуда, сарояндагон, мутрибон ва раққосаҳоро бидуни бастани шартнома (қарордод) ҷалб намуда, мутаассифона, аксарияти ҳунармандони дар онҳо фаъолияткунанда бе қайд дар мақомоти андоз ба фаъолият машғуланд. Дар баъзе мавридҳо роҳбарияти тарабхонаҳо ва марказҳои дилхушӣ то андозае ба ин раванд мусоидат менамоянд. Дар натиҷаи гузаронидани амалиёти санҷишӣ муайян карда шуд, ки аксарияти ҳунармандоне, ки дар тарабхонаҳо ва марказҳои дилхушӣ шабона фаъолият менамоянд, аз тарафи онҳо барои ҳар як рӯзи корӣ барои сарояндагон аз 100 то 200 сомонӣ ва барои навозанда, баранда ва раққоса аз 70 то 100 сомонӣ (ба истиснои даромадҳое, ки аз мизоҷон ба даст меоранд) ҳаққи хизматрасонӣ дода мешавад.
Ҷиҳати татбиқи амалии қонун масъулони соҳа пайваста кӯшиш ба харҷ дода истодаанд, ки ҳарчи бештар пеши роҳи қонунвайронкуниҳоро гиранду андозҳои заруриро ба буҷаи давлат ворид созанд. Масъулин яке аз роҳҳои пешгирии қонуншиканиро дар ин самт гузаронидани санҷишҳои пайваста меҳисобанд, ки дар натиҷаи он даҳҳо ҳодисаҳои нақзи қонун ошкор гардидааст.
Бино ба таъкиди масъулин доим дар тарабхонаҳо санҷишҳо гузаронида мешавад. Аз ҷумла, дар рафти гузаронидани амалиёти санҷишӣ муайян карда шуд, ки дар тарабхонаи “Дидор” 1 нафар сароянда, 1 нафар мусиқачӣ (навозанда) 4 нафар раққоса машғули фаъолият мебошанд. Санҷиши ҳолати бақайдгирии ҳунармандон нишон дод, ки 3 нафар рақоса аз гуруҳи “Падида” ба ғайр аз ҷои кори асосии худ иловатан ҳар шом дар тарабхонаи мазкур бе қайд дар мақомоти андоз ба фаъолияти раққосагӣ машғул мебошанд. Дар натиҷа нисбати 3 нафар раққоса аз ҷумла, Қурбоналиева Маҳтовбӣ, Собирова Мадина ва Мирзоева Таҳмина бо моддаи 617 Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷамъ ба маблағи 4500 сомонӣ ҷаримаи маъмурӣ татбиқ карда шуда, пардохти маблағи ҷаримаи маъмурӣ ба буҷет таъмин гардида, ба раққосаҳо ҳуҷҷатҳои соҳибкорӣ дода шуд.
Инчунин, дар рафти гузаронидани амалиёти санҷишӣ дар тарабхонаи “Помир Лабиринт” муайян карда шуд, ки 5 нафар сароянда, 3 нафар навозанда ва 10 нафар рақосса ба фаъолият машғул мебошанд. Ҳангоми санҷиши гурӯҳи корӣ муайян гардид, ки аз шумораи умумии ҳунармандон (18 нафар) 1 нафар сароянда расман дар қайди мақомоти андоз буда, 1 нафар сароянда, 3 нафар навозанда ва 6 нафар рақосса тибқи шартномаи меҳнатӣ ҳамчун коргар дар тарабхонаи мазкур ба расмият дароварда шуда, андозҳои онҳо аз ҷониби корфармо ҳисоб ва ба буҷет пардохт карда мешаванд, ки ин хеле хуб аст.
Аммо санҷиш дар тарабхонаи “Шаҳрисабз” як қатор қонуншиканиҳои андоз аз тарафи ҳунармандонро ошкор намуд. Аз ҷумла, дар рафти амалиёти санҷишӣ муайян карда шуд, ки дар тарабхонаи мазкур 2 нафар сароянда, 1 нафар навозанда ва 5 нафар раққоса ба фаъолият машғул буда, аз ин 1 нафар сароянда ва 1 нафар навозанда ва раққоса расман дар мақомоти андоз ба қайд гирифта шуда, 4 нафар раққоса бе қайд дар мақомоти андоз ба фаъолият машғул буданд. Дар натиҷа аз тарафи гуруҳи корӣ нисбати онҳо барои роҳ додан ба ҳуқуқвайронкуниҳои андоз ҷамъ ба маблағи 6000 сомонӣ протоколҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ тартиб дода шуда, ҳамзамон аз ҳисоби як нафар сарояндаи тарабхонаи мазкур, ки дар назди буҷет қарздор буд, ба маблағи 1778,8 сомонӣ руёнида шуд.
Ба қонуншиканиҳои андоз роҳ додани ҳунармандон (сарояндагон, навозандагон, раққосаҳо...), ҳолатҳои сари вақт пардохт накардани маблағҳои муқарраршудаи патент, дар ҳисоботҳои андоз пурра нишон надодани даромади умумӣ ва бе қайд дар мақомоти андоз фаъолият намудани онҳо дар як қатор тарабхонаҳо ва марказҳои дилхушӣ, ки шабона фаъолият менамоянд ба монанди “Яккачинор”, “Милениум”, “Сурхоб”, “Арбат”, “Ҷавонӣ”, “Бухоро”, “Шарбат”, “9 ВАЛ”, “Шен Генцвале”, “Перевал Охотник” ва ғайраҳо муайян ва ошкор гардид. Дар натиҷа нисбати 13 нафар барои ба соҳибкории ғайриқонунӣ машғул гардиданашон ба маблағи 130,8 ҳазор сомонӣ санадҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ татбиқ карда шуда пардохти он ба буҷет таъмин гардид.
Ҳар як шаҳрванди кишвар мутобиқи қонунгузории ҷумҳурӣ набояд фаромӯш созад, ки барои сари вақт супоридани андоз, ҳифзи манфиатҳои иқтисодии кишвар, истифодаи самараноку оқилонаи имконияту захираҳои мавҷуда ва дарёфти сарчашмаҳои нави рушди иқтисодӣ масъул аст. Андозсупорӣ бояд ҷузъи таркибии фарҳанги шаҳрвандӣ дар ҷомеаи мутамаддин бошад. Аз ин рӯ, бояд андозро ҳатман супориду дар рушди иқтисодиёти миллӣ саҳми худро гузошт.
Малоҳат ХОЛМУРОДОВА, “ҶТ”
Кайҳост, ки масали “Андозро супору роҳат бош” вирди забонҳост. Тибқи қонунгузории давлатҳои дунё барои насупурдани андоз ҷазоҳои сангин муқаррар гардидааст. Нисбат ба нафароне, ки аз супурдани андоз саркашӣ менамоянд, ҳатто парвандаи ҷиноятӣ низ боз карда мешавад.
Барои мисол, ниммуҳофизатгари хорватии дастаи футболи “Реал Мадрид” – и Испания Лука Модрич барои он ки ба зиндон наравад, бояд 1 миллион евро қарзи андозро пардохт намояд. Тибқи маълумоти мақомоти андози кишвари номбурда футболбоз дар ду ҳолат зиёда аз 870 ҳазор евро қарздор шудааст. Дар охир Лука Модрич бо мақсади зиндонӣ нашудан, қарзи андозро пардохт кард.
Чунин таҷрибаҳо ҷиҳати пардохтани қарзи андоз дар давлатҳои олам хеле зиёд мебошанд. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон низ шахсони касбу кори гуногун вазифадоранд, андози давлатро супоранд. Махсусан онҳое, ки дар ҷодаи санъат фаъолият доранд. Тибқи қарори Ҳукумати кишвар аз 31.08.2012 таҳти рақами 451 дар таҳрири нав барои фаъолияти сарояндагӣ, навозандагӣ ва дигар хизматчиён патент пешбинӣ гардидааст, ки патент барои фаъолияти сарояндагӣ бе назардошти коэффитсентҳои минтақавӣ 633 сомонӣ, фаъолияти навозандагӣ раққосагӣ, барандагӣ дар ҷашну маъракаҳо 139 сомонӣ, истифодаи таҷҳизотҳо барои баргузории ҷашну маъракаҳо 210 сомонӣ ва банаворгирии ҷашну маъракаҳо 105 сомонӣ муқаррар гардидааст.
Аммо натиҷаи таҳлилҳои кормандону масъулони Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон нишон медиҳад, ки ҳолати бақайдгирӣ ва андозбандии сарояндагон дар маҳалҳо дар сатҳи паст қарор дорад. Барои мисол, дар мақомоти андози шаҳру навоҳии Шаҳринав, Варзоб, Файзобод, Тоҷикобод, Сангвор, Нуробод, Восеъ, Данғара, Балҷувон, Ховалинг, Абдураҳмони Ҷомӣ, Бохтар, Хоруғ, Дарвоз, Ванҷ, Шуғнон, Роштқалъа, Ишкошим, Мурғоб, Хуросон ва Шаҳристон номи миқдори ками ҳунарпешагон сабт шудааст. Бо вуҷуди ҳазорҳо навозанда, сарояндаю раққос мутобиқи маълумотҳо аз Феҳристи ягонаи давлатӣ дар ҷумҳурӣ ба ҳолати 1-уми августи соли 2018 дар мақомоти андоз ҳамагӣ 1825 нафар аз рўи намуди фаъолияти сарояндагӣ, навозандагӣ, раққосӣ, хизматрасониҳои мусиқавӣ ва ғайра ба қайди давлатӣ гирифта шудаанд.
Дар доираи гузаронидани корҳои назоратӣ аз ҷониби мақомоти андоз дар давоми 7 моҳи соли 2018 зиёда аз 300 нафар ҳунармандон, ки қаблан ҳамчун андозсупоранда дар мақомоти андоз ба қайд гирифта нашуда буданд ва ё фаъолиятҳои худро дар давраҳои гуногун қатъ намуда буданд, бо татбиқи ҷаримаҳои маъмурӣ ба қайди давлатӣ гирифта шуда, аз ин ҳисоб ба буҷети давлатӣ ба маблағи 252,2 ҳазор сомонӣ маблағи андозҳо ворид карда шудааст.
Бино ба таъкиди масъулин натиҷаи корҳои назоратии мақомоти андоз нишон дод, ки аз тарафи аксарияти роҳбарияти ошхона, тарабхона, қаҳвахона ва марказҳои дилхушии ҳудуди шаҳри Душанбе, ки дар он шабона санъаткорон ҳунарнамоӣ менамоянд, бар хилофи муқаррароти Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳа амал намуда, сарояндагон, мутрибон ва раққосаҳоро бидуни бастани шартнома (қарордод) ҷалб намуда, мутаассифона, аксарияти ҳунармандони дар онҳо фаъолияткунанда бе қайд дар мақомоти андоз ба фаъолият машғуланд. Дар баъзе мавридҳо роҳбарияти тарабхонаҳо ва марказҳои дилхушӣ то андозае ба ин раванд мусоидат менамоянд. Дар натиҷаи гузаронидани амалиёти санҷишӣ муайян карда шуд, ки аксарияти ҳунармандоне, ки дар тарабхонаҳо ва марказҳои дилхушӣ шабона фаъолият менамоянд, аз тарафи онҳо барои ҳар як рӯзи корӣ барои сарояндагон аз 100 то 200 сомонӣ ва барои навозанда, баранда ва раққоса аз 70 то 100 сомонӣ (ба истиснои даромадҳое, ки аз мизоҷон ба даст меоранд) ҳаққи хизматрасонӣ дода мешавад.
Ҷиҳати татбиқи амалии қонун масъулони соҳа пайваста кӯшиш ба харҷ дода истодаанд, ки ҳарчи бештар пеши роҳи қонунвайронкуниҳоро гиранду андозҳои заруриро ба буҷаи давлат ворид созанд. Масъулин яке аз роҳҳои пешгирии қонуншиканиро дар ин самт гузаронидани санҷишҳои пайваста меҳисобанд, ки дар натиҷаи он даҳҳо ҳодисаҳои нақзи қонун ошкор гардидааст.
Бино ба таъкиди масъулин доим дар тарабхонаҳо санҷишҳо гузаронида мешавад. Аз ҷумла, дар рафти гузаронидани амалиёти санҷишӣ муайян карда шуд, ки дар тарабхонаи “Дидор” 1 нафар сароянда, 1 нафар мусиқачӣ (навозанда) 4 нафар раққоса машғули фаъолият мебошанд. Санҷиши ҳолати бақайдгирии ҳунармандон нишон дод, ки 3 нафар рақоса аз гуруҳи “Падида” ба ғайр аз ҷои кори асосии худ иловатан ҳар шом дар тарабхонаи мазкур бе қайд дар мақомоти андоз ба фаъолияти раққосагӣ машғул мебошанд. Дар натиҷа нисбати 3 нафар раққоса аз ҷумла, Қурбоналиева Маҳтовбӣ, Собирова Мадина ва Мирзоева Таҳмина бо моддаи 617 Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷамъ ба маблағи 4500 сомонӣ ҷаримаи маъмурӣ татбиқ карда шуда, пардохти маблағи ҷаримаи маъмурӣ ба буҷет таъмин гардида, ба раққосаҳо ҳуҷҷатҳои соҳибкорӣ дода шуд.
Инчунин, дар рафти гузаронидани амалиёти санҷишӣ дар тарабхонаи “Помир Лабиринт” муайян карда шуд, ки 5 нафар сароянда, 3 нафар навозанда ва 10 нафар рақосса ба фаъолият машғул мебошанд. Ҳангоми санҷиши гурӯҳи корӣ муайян гардид, ки аз шумораи умумии ҳунармандон (18 нафар) 1 нафар сароянда расман дар қайди мақомоти андоз буда, 1 нафар сароянда, 3 нафар навозанда ва 6 нафар рақосса тибқи шартномаи меҳнатӣ ҳамчун коргар дар тарабхонаи мазкур ба расмият дароварда шуда, андозҳои онҳо аз ҷониби корфармо ҳисоб ва ба буҷет пардохт карда мешаванд, ки ин хеле хуб аст.
Аммо санҷиш дар тарабхонаи “Шаҳрисабз” як қатор қонуншиканиҳои андоз аз тарафи ҳунармандонро ошкор намуд. Аз ҷумла, дар рафти амалиёти санҷишӣ муайян карда шуд, ки дар тарабхонаи мазкур 2 нафар сароянда, 1 нафар навозанда ва 5 нафар раққоса ба фаъолият машғул буда, аз ин 1 нафар сароянда ва 1 нафар навозанда ва раққоса расман дар мақомоти андоз ба қайд гирифта шуда, 4 нафар раққоса бе қайд дар мақомоти андоз ба фаъолият машғул буданд. Дар натиҷа аз тарафи гуруҳи корӣ нисбати онҳо барои роҳ додан ба ҳуқуқвайронкуниҳои андоз ҷамъ ба маблағи 6000 сомонӣ протоколҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ тартиб дода шуда, ҳамзамон аз ҳисоби як нафар сарояндаи тарабхонаи мазкур, ки дар назди буҷет қарздор буд, ба маблағи 1778,8 сомонӣ руёнида шуд.
Ба қонуншиканиҳои андоз роҳ додани ҳунармандон (сарояндагон, навозандагон, раққосаҳо...), ҳолатҳои сари вақт пардохт накардани маблағҳои муқарраршудаи патент, дар ҳисоботҳои андоз пурра нишон надодани даромади умумӣ ва бе қайд дар мақомоти андоз фаъолият намудани онҳо дар як қатор тарабхонаҳо ва марказҳои дилхушӣ, ки шабона фаъолият менамоянд ба монанди “Яккачинор”, “Милениум”, “Сурхоб”, “Арбат”, “Ҷавонӣ”, “Бухоро”, “Шарбат”, “9 ВАЛ”, “Шен Генцвале”, “Перевал Охотник” ва ғайраҳо муайян ва ошкор гардид. Дар натиҷа нисбати 13 нафар барои ба соҳибкории ғайриқонунӣ машғул гардиданашон ба маблағи 130,8 ҳазор сомонӣ санадҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ татбиқ карда шуда пардохти он ба буҷет таъмин гардид.
Ҳар як шаҳрванди кишвар мутобиқи қонунгузории ҷумҳурӣ набояд фаромӯш созад, ки барои сари вақт супоридани андоз, ҳифзи манфиатҳои иқтисодии кишвар, истифодаи самараноку оқилонаи имконияту захираҳои мавҷуда ва дарёфти сарчашмаҳои нави рушди иқтисодӣ масъул аст. Андозсупорӣ бояд ҷузъи таркибии фарҳанги шаҳрвандӣ дар ҷомеаи мутамаддин бошад. Аз ин рӯ, бояд андозро ҳатман супориду дар рушди иқтисодиёти миллӣ саҳми худро гузошт.
Малоҳат ХОЛМУРОДОВА, “ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед