ҶОМЕА
Ҷумъа 27 Декабр 2024 04:22
Аз чопи рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” 86 сол сипарӣ гардид. Рӯзнома дар тӯли фаъолияташ чандин нависандаву шоиронро аз давраи навқаламӣ то ба нависанда ва шоири халқӣ бурда расонид. Адибони бузурги мо, аз қабили Мирзо Турсунзода, Мирсаид Миршакар, Сотим Улуғзода, Фотеҳ Ниёзӣ, Фазлиддин Муҳаммадиев ва ғайраҳо аз маъруфтарин қаламкашони мактаби “Ҷавонони Тоҷикистон” мебошанд. Дар ин росто рӯзномаи ”Ҷавонони Тоҷикистон” бисёр рӯзноманигорони маъруфу машҳурро низ ба журналистикаи тоҷик ҳадя намуд, ки ҳоло аксарияти онҳо дар ин ҷода фаъолият доранд. Сайёфи Мизроб, журналисти номвари мо парвардаи ҳамин мактаб аст. Ӯ дар фаъолияти начандон тӯлонии худ дар соҳаи журналистика бисёр муваффақ гардидааст. Инак аз фаъолияташ дар “Ҷавонони Тоҷикистон” чандин солҳо сипарӣ гардид, аммо навиштаҳояш дар ин нашрия умре собит хоҳанд кард, ки Сайёф аз “Ҷавонон...” ва аз мактаби ӯст.
- Дар аввал чанд сухан аз омадани худ ба нашрияи “Ҷавонони Тоҷикистон” мегуфтед?
- Нашрияи “Ҷавонони Тоҷикистон”, пеш “Комсомоли Тоҷикистон” дар вақте ки мо муҳассили факултаи журналистика будем, барои журналистони навкору навқалам даргоҳи асосии по гузоштан ба олами бузурги журналистика буд. Мо бо “Ҷавонони Тоҷикистон” аз соли 1983 ҳамкорӣ доштем. Ин соле буд, ки мо акнун ба шуъбаи журналистикаи Донишгоҳи миллӣ шомил шуда будем. Ба ҳамкории ҳасана бо “Ҷавонони Тоҷикистон” соли 1993 омадам. Нек дар хотирам ҳаст, ки ин моҳҳои аввали сари кор омадани ҳукумати имрӯзаи Тоҷикистон буд. Мо як гурӯҳ кормандони “Ҷавонони Тоҷикистон” - Давлат Назрӣ, Сулаймони Аълам, Шодмон Карим, Нуъмон Ҷумъаев, Хайринисо Расулӣ, Пулоди Ғафуриён, Эмоми Назариён, Мирзо Содиқов, Раҷабалӣ Рустамов, Камоли Абдураҳим, Ҷумъа Мирзо ва дигарон “таҳти сарварӣ”-и апаи нозанинамон, ҳуруфчини редаксия, Гулчеҳра Фозилова корро дар редаксияи “Ҷавонони Тоҷикистон” шуруъ кардем.
Редаксияи “Ҷавонони Тоҷикистон” мунодии сулҳ, ваҳдат ва ҳувияти миллии тоҷик дар ҳамон солҳо маҳсуб меёфт. Нахустин матлабе, ки ман дар ин рӯзнома чоп кардам, мақолаи таҳилилии “72 моҳ то асри XXI ва ё як соли Эмомалӣ Раҳмонов” буд. Дар матлаб мо як соли фаъолияти сарвари ҷавони кишвар Эмомалӣ Раҳмоновро бо ҳама ҷанбаҳояш ба риштаи таҳлил кашидем ва ба миллат хабар додем, ки воқеан ҳам баъди кашмакашиҳои тӯлонии шаҳрвандӣ сари ҳукумати мо сарвари хубе омадааст, ки метавонад моро аз ҷанг ба сулҳ расонад. Матлаб бурду бохтҳои ҳамин ҳукуматро таҳлил мекард, ки дар ҳама сатҳҳо хуб қабул шуд.
Кор дар “Ҷавонони Тоҷикистон” дар он шабу рӯз хеле мушкил, метавон гуфт, қаҳрамонӣ буд. Маош набуд. Ягона қути лоямути мо гандуму наску нахӯдҷушаки апаи меҳрубонамон Гулчеҳра Фозилова буду бас...
- Баъд аз танаффуси панҷсола Шумо дар “Ҷавонони Тоҷикистон” бештар кадом мавзӯҳоро инъикос мекардед? Чунки баъд аз баста шуданаш нашрия қариб хонандаашро аз даст дода буд.
- Теъдоди рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” дар замони Иттиҳоди Шӯравӣ аз 200 то ба 400 ҳазор нусха мерасид. Ҳам обуна дошт ва ҳам дар фурӯши озод буд. Яке аз серхаридортарин газетаҳо буд. Баъд аз он ки соли 1993 газетаро барқарор кардем, мардум пул надошт, ки газета харад ва баъд аз он ки газета баста шуд, мутаассифона, мардум умуман аз хондан монд. Яке аз иллатҳои аслию усулии он ки имрӯз миллати тоҷик рӯзномахон нест, басташавии маҳз газетаи “Ҷавонони Тоҷикистон” шуд. Чунки “Ҷавонони Тоҷикистон” газетаи вораста буд. Газетаҳои “Ҷумҳурият” ва “Коммунист Таджикистана” ва дигару дигар бастагӣ доштанд ба Ҳизби комунист ва аз хатти маши ҳизб намебаромаданд. “Ҷавонони Тоҷикистон” ҳам, албатта, вобастагӣ дошт ба сиёсати давр, аммо рӯзномаи ҷавонон ки буд, ворастатар буд. Хуб, баъди оне ки газета то соли 1998, яъне то охири асри ХХ аз фаъолият монд, хонандаи худро гум кард. То имрӯз хонандаи худро наёфтааст. Вале чӣ гуна мо боз ба ин рӯзнома баргаштем? Вақте ки рӯзнома бояд дубора эҳё мешуд, Ибод Раҳимов аз ман хоҳиш кард, ки ба ҳайси сармуҳаррири рӯзнома баргардам. Аммо мо бо дӯстон маслиҳат карда, ба хулосае омадем, ки набояд номи Давлат Назрӣ дар таърихи матбуот ҳамчун муҳаррире боқӣ монад, ки дар давраи фаъолияташ “Ҷавонон...” баста шудааст. Зимнан ба хулосае омадем, ки Давлат Назрӣ ба ҳайси сармуҳаррир бармегардад ва ман ба ҳайси муовини ӯ.
Мо дар ошёнаи 8-уми бинои “Шарқи Озод” ҷойгир шудем ва ҳамаи бачаҳо ба идора баргаштанд, вале бо гузашти як ё ду сол ман эҳсос кардам, ки ин газета дигар посухгӯи талаботи шахсан ман нест. Ман ҳамавақт мегӯям, “Ҷавонони Тоҷикистон” як “трамплин” буд, барои ба боло рафтанҳо. Нардбони нахустин сӯи журналистикаи касбию профессионалӣ, ба масал мактаби ибтидоии рӯзноманигорӣ буду ҳаст. Зимнан ба журналистикаи байналхалқӣ қадам гузоштам. На танҳо ман, Шодмон Карим, Бурҳон Сафарӣ, Камоли Қурбониён, Сулаймони Алам, ҳама бачаҳо ҳис карданд, ки аз ин зина болотар рафтаанд, пештар рафтаанд ва газетаро тарк карданд. Яъне дигар мо наметавонистем дарди ҷавононро гӯем. Чунки алаккай мо аз синни ҷавонӣ баромада будем. Аксари коллективи кори мо ҳатто ба ҳайси сармуҳаррир ҳам кор мекарданд. Шахсан ман “Чархи гардун”-ро бо худораҳматии Акбари Саттор дар таърихи 25 апрели соли 1996 (маҳз дар 30-солагии банда) таъсис додем, ки имсол 20-сола мешавад. Шодмону Ҷумъаву Бурҳон ҳам алаккай ба ҳайси муҳаррир кор карда буданд. Ман ҳам сармуҳаррири газетаи “Самар” - яке аз газетаҳои хонданитарини Тоҷикистон будам. Хулласи калом, ҳамон гунае ки устод Садриддин Айнӣ гуфтааст, “чорчӯбаи назм тангӣ кард ва ба наср гузаштам” мо дидем, ки чорчӯбаи “Ҷавонон...” ба мо тангӣ мекунад ва ман дар соли 1999 ба радиои “Озодӣ” гузаштам. Ман пайваста мегӯям, ки радиои “Озодӣ” бисёр камбуд дорад, ки ба хусумати инфиродиву майдамаҳалгароии кормандонаш баста аст. Аммо хеле журналистикаи профессионалӣ низ ҳаст.
- Замони фаъолияти Шумо силсиламатлабатон дар бораи вабои аср - нашъамандӣ ва наркомафия сенсатсия ба бор оварда буд...
- Ин қиссаи тамоман дигар аст. Дар ин росто ман зиёни ҷисмонӣ ҳам дидаам. Мо як матлаби давомдор навиштем, бо номи “Наркомафия абадзинда аст”. Ман дар ин мақола ҳаммуаллиф будам. Факту рақамҳоро полковник Амирхон Хуҷамқулов, раиси шуъбаи мубориза бо терроризми Кумитаи амнияти миллӣ дар минтақаи Кӯлоб ба мо медод. Матлабро бо ҳам менавиштем, аммо ман имзои худамро намегузоштам. Имзо чунин меомад: Амирхон Хуҷамқулов ва дар поёнаш “мухбири худамон”. Ҳамин мақола, агар хато накунам, шаш ё ҳафт шумора, тӯли ду моҳ чоп шуд. Ҳама мехост бидонад, ки ҳамин “мухбири худамон” кист. Хоҳем нахоҳем, ҳар журналист дар таркиби худ як худпарастӣ, як эго дорад. Ман низ истисно нестам. Мо чӣ дорем, ғайр аз қаламу ном?! Ман ҳам дар шумораи охирон, тоқат накардаму номи худамро гузоштам, то хонанда маро бишносад. То ҳанӯз дар ёдам ҳаст, ки сардабир мегуфт, номатро нагузор, матлаб хатарзост. Аммо ман фикр кардам, ки аз байн ду моҳ гузашт, мафияи наркотик ҳеҷ вокуниш накардааст. Вале ҳамон рӯзе, ки ман номамро гузоштам, маълум кардам, ки мутаассифона онҳо ҳамон “мухбири худамон”-ро меҷустаанд. Ҳамон шаб ҳудуди 8-10 низомӣ ба ман дарафтоданд, бо автомату корд ба сарам заданд. Ман ҳудуди се моҳ бистарӣ шудам. Амнезия ё худ хотирагумшавӣ ёрам шуд, ки ягон касро намешинохтам ва ҳанӯз ҳам як одамро 10 то 20 маротиба набинам, намешиносам. Барои ҳамин, ман расман аз хонандаҳо узр мехоҳам, агар мабод ман онҳоро бинаму нашиносам.
- Дар таърихи 26 декабри 1999, дар шумораи 47 мақолаи шумо таҳти сарлавҳаи “БДА - симои давлат?!” чоп шуд ва бисёр вокуниши калон ба бор овард. Баъд аз чопи мақолаи Шумо барои муйян кардани қаҳрамрони асосии он ба идораи рӯзнома 20 корманди БДА-ро даъват карда буданд. Асли қазия чӣ буд?
- Қазия ин буд, ки бисёр шикоятҳо аз кормандони БДА мерасиданд. Хоса дар он шабу рӯзе, ки алаккай силоҳбадастон дур мешуданду Худо ингуна нозиронро дода буд. Дар бораи бедодгарии нозирони БДА қиссаҳову овозаҳо мегашт. Барои фаҳмидани асли воқеа мо ҳамроҳи журналист Наргис Зокирова, ки дар он шабу рӯз корманди газетаи “Вечерний Душанбе” буд, савори нақлиёт атрофи шаҳр, аз постҳо баромадаву даромадем ва бо ин бедодгариҳо бо чашми худ ошно шудем. Пас аз нашри матлаби фавқ, қазия доманадор шуд. Шахсан вазири корҳои дохилӣ мутаваҷҷеҳи проблема гардид. Дар сатҳи болоии ҳукумат ҳам эътибор ба БДА доданд. Нахустин ислоҳоти касбӣ дар БДА баъди нашри ҳамон матлаб доир гардид. Бисёриҳоро аз кор гирифтанд ва баъдан аттестатсияи сартосарии БДА-ро гузарониданд. Фикр мекунам, ин ба бузургии матлаб не, балки ба бузургии номи газета ва бренди “Ҷавонони Тоҷикистон” бастагӣ дошт, ки воқеан ҳам ҳукумат мутаваҷҷеҳи қазия шуд ва ислоҳоте ҷорӣ кард.
- Дар замони муовини сармуҳаррир буданатон аксари матолиби рӯзномаро мусоҳибаву суҳбатҳо ташкил додаанд. Мусоҳибаҳои Салими Зарафшонфар, Фахриддини Холбек, Раҷаб Мирзо, Хуршеди Атовуллоро қариб дар ҳар шумора вохӯрдан мумкин. Ин супориши роҳбарият буд ва ё тақозои замон?
- Солҳои 1998-2000-ум сармуҳаррири мо дар ду ҷо кор мекард. Муовини раиси департаменти матбуоти Вазорати корҳои хориҷаи Ҷумҳурии Тоҷикистон низ буд. Аз он ки кораш бисёр буд, табиатан дасташ ба газета кам мерасид. Зимнан тамоми масъулияти газета бар дӯши ман буд. Матлабҳои калидие, ки буданд, Давлат Назрӣ албатта назорат мебурд, аммо хеле кам. Тавре ки шумо таъкид кардед, дар “Ҷавонони Тоҷикистон” ҳамон солҳо бисёр шахсиятҳои хубу вораста ҷамъ шуданд. Масалан, Хуршеди Атовулло ва Раҷаби Мирзо нахустин матлабҳояшонро дар “Ҷавонони Тоҷикистон” тавассути ман нашр мекарданд. Чунки бе иҷозати ман мақолаҳои “сермурчу қаламфур”-ашон нашр намешуд. Ман ҳаргиз даъвои устодӣ бо инҳо надорам, аммо то ҷое ман ба онҳо супоришҳо ҳам медодам, матлабҳояшонро маҳз ман мегузаронидам. Матлабҳои Раҷаб аз ҳамон вақт хеле “сахт” буданд. Ман ёдам ҳаст, ки вай нахустин шуда рейтинги маъруфият мегузаронд. Рейтинги маъруфияти журналистонро ҳам гузаронда буд ва дар он ҷои аввалро ман гирифтам, ҷои дуюмро Мақсудҷон Ҳусайнов ва ҷои сеюм бошад, насиби Салими Зарафшонфар шуд.
Дар он шабу рӯз суҳбатҳо хеле лозим буданд. Суҳбат бо шахсиятҳо. Онҳо чӣ мегӯянд, даъваташон чист, назарашон чист ва хеле фикрҳои демократӣ ва озод баён мешуданд. Ҷамъият дар ҳамон шабу рӯз аз сиёсат дилмонда шуда буд. Чунки дида буд, ки дар солҳои 90 сахт сиёсӣ шудани ҷамъият ба чӣ анҷом ёфт. Мо бештар суҳбатҳои иҷтимоию фарҳангӣ мегузаронидем. Вале вақте мусоҳибон ғафлат мекарданд ва ё метарсиданд, пас мақолаҳои калидии миллатсозро худ менавиштем!
Ёдам ҳаст, дар ҳамон солҳо бо Қазва ном як адиб ва мунаққиди эронӣ дастбагиребон шудем. Ӯ як китобе навишт бо номи “Хуршедҳои гумшуда” ва дар ҳамон китобаш овард, ки тоҷикон баъди Шавкат Бухороӣ дигар шоир надоранд. Хуб, замонаи вазвин ки буд, мардум пулу мол надошт ва аҳли адаб (наранҷанд) ҷумлагӣ думи сафорати Эронро гирифта буданд. Зеро онҳоро гоҳ-гоҳ ба сафар мебурданд ва ё ягон ғизо медоданд, кӯмакҳо мекарданд. Вале дар баробари ин адабиёти моро ҳақорат дод ин мард, яъне ҳама адабиёти чандсадсолаи моро билкулл инкор кард. Дигар на Шоҳин монд, на Туғрал, на Айнӣ, на Лоиқ, на Турсунзода. Ҳамин шоироне, ки имрӯз бо Айнию Турсунзода ифтихор доранд, аз ин шахсиятҳо он замон на танҳо пуштибонӣ накарданд, ки дар газетаи расмии Иттифоқи нависандагон – “Адабиёт ва санъат” ин таҳқирномаи Қазваро нашр намуданд. Ҳатто академикҳои мо ҷавобия навиштаву мегуфтанд, ки “Оре, чунин аст ва мо адибу адабиёт надорем, ҳамин гуна ки Қазва мегӯяд”. Журналистҳо ҳам хомӯш буданд. Яъне тавассути ҳамон ришваҳои равонӣ ва моддӣ фарҳанги моро эрониҳо куштанд ва болои он баромада, дар сари мо по куфтанд ва ягон кас эътироз накард. Ману Салими Зарафшонфар ба онҳо эътироз кардем ва Қазваро бо ҷамъи фарҳангиёни эронӣ, ки моро ришханду писханд мезаданд, ба масале дар “хари худашон шинондем”. Номи мақолаи ман “Ҷавобия, аммо на лаббайк” буд (аз Салим “Магзар чу боди сар-сар”). Чунки тамоми шоирони мо ҷавобия ба Қазва менавиштанд ва мегуфтанд, “дуруст мегӯӣ, оғои Қазва, ҳамин хел аст”. Дар он матлаб мо исбот кардем, ки мо шеърро аз ӯ бештар медонем, ки камтар на. Матлаби ману Салими Зарафшонфар ҳамчун як бомба шуд ва ба Қазваҳо ҳушдор дод, ки ин бешазор шеру паланг ҳам дорад! Аз ҳамон вақт ягон эронӣ тарафи ҳотаи фарҳанги мо санг наандохтааст.
- Ин сухани Шумост, ки “журналистика адабиёт нест”, аммо имрӯз қисми зиёди коргарони ВАО-и моро хатмкардаҳои факултети филология ташкил медиҳанд...
- Барои ана ҳамин журналистикаи мо профессионалӣ нест. Адабиёт эҳсосот аст, беҳтарин шеър дурӯғтарини он аст ва инро ман нагуфтаам. Журналистика бошад бояд эҳсосоту дурӯғ надошта бошад! Прагматизм дошта бошад. Зимнан адабиёт нест!
Мо журналистикаро ба чӣ баста медонем? Масалан, як чеҳраи хуб бошад, вай актриса ё актёр аст, тамом, марҳамат ба эфир! Мо дикторро журналист мегӯем. Мо коргардон, танзимгар ва суратгирро журналист мегӯем. Ҳаст фотожурналистика, вале ҳаст суратгир! Масалан, журналистикаи радиою телевизион бе коргардон намешавад. Аммо инҳо команда ҳастанд, на жураналист. Хафа нашаванд, онҳо корманди техникии ВАО ҳастанд. Мисоле меорам: вақте ба тарабхона ворид мешавем, дар он ҷо ҳаст косашӯй, сабзирезакун, пешхизмат, фаррош, аммо мо ҳамаи онҳоро ошпаз намегӯем-ку?! Аммо дар мо ҳамаро журналист ном мебаранд. Ҳамин хатои тафаккур ҳатто дар сатҳи баланди ҳукумати мо ҳам таъсир кардааст, ки масалан, як нафари аз журналистика тамоман берунро метавонанд сармуҳаррир, муҳаррир ё директори ягон муассисаи давлатии расонавӣ монанд. Ана ҳамин аст, ки мо дар ҷангҳои иттилоотӣ шикастпазирем. Журналистикаи имрӯзаи мо сабку услуб надорад. Кадом газета, радио ва телевизиони мо сабк дорад? Радио бошад, тамоман валангор мешавад: чақ-чақу лақ-лақу гапҳои барзиёд журналистика шудааст. Ҳатто рекламний агентҳо - мубаллиғон дар мо кистанд? Журналист!
То вақте мо моҳияти журналистикаро дарк намекунем, мо ҳама вақт дар ҷангҳои иттилоотӣ шикастпазирем. Шумо бубинед, ки ҳудуди беш аз 300 газета, даҳҳо радиову телевизион, садҳо маҷалла, сомонаҳои интернетӣ, ҳамаи инҳо гӯиё журналистони касбианд, аммо як бодовардаи ришдорак пайдо мешавад дар эфири ба ном телевизиони “Ҳақ” ва ҳамаи моро пачақ мекунад. Ё як нафари бесаводи дигар дар шабакаи иҷтимоии “Одноклассники” ё “Фейс” пайдо мешвад, ҷавонони моро гумроҳ карда, аз роҳ мезанад. Барои чӣ? Барои он ки мо журналистикаи касбӣ надорем. Дар даврони Иттиҳоди Шӯравӣ ҳам таърифу тавсифу мадҳия аз имрӯз бештар буд. Чунки яке аз самтҳои идеология ин дар мафкураи инсонҳо ҷой кардани лидери ягона ва ҳадафи миллат аст. Дар мо ҷой карда наметавонанд, баръакс ҳама идеяро дилбазан мекунанд. Ман бо мадраку мисол гап мезанам. Ана, ҳамин Наврӯзро гирем. Дар тӯли даҳ рӯз мардумро қимоб карданд. Асалро камаш хуб. Ҳамин мурчу қаламфурро низ дар шакароб бештар андозӣ, хурда намешавад, аммо бе он ҳам намешавад. Ман бо ҳама бузургиашон намефаҳмам, ки чаро 5 шабакаи Тоҷикистон бояд як “Ахбор” ва ё як Наврӯзро нишон диҳанд. Инро непрофессионализм мегӯянд.
- Дар ҳамин раванд саҳми факултети журналистикаро дар чӣ мебинед?
- Бадбахтии усулии журналистикаи тоҷик ана ҳамин факултаҳои аз ҳад зиёди журналистӣ шудаанд. Дар даврони Иттиҳоди Шӯравӣ ҳамагӣ 20 нафар дар шуъбаи журналистика мехонданд ва ҳар сол ДМТ 20 журналист ба ҷамъият пешкаш мекард. Имрӯз куҷоанд ҳамон кадрҳои факултети журналистика? Дар тамоми донишгоҳҳо имрӯз факултаи журналистика ҳаст. Ин барои пулкоркунӣ аст, инро ҳама медонад. Самараашон канӣ? Акбари Саттор борҳо аз номи Иттифоқи журналистони Тоҷикистон пешниҳод карда буд, ки ҳамаи факултетҳои журналистика баста шаванд ва танҳо як факултети журналистикаи ДМТ боқӣ монад. Бигузор 50-60 нафар хонанд, аммо журналист бошанд. Ба ҷамъият саршумор не, сифат лозим аст. Дигар бадбахтии журналистикаи мо ана, ҳамин имтиҳонсупории нави Маркази милии тестӣ аст. Журналистика эҷодиёт аст. Масалан, ман меоям интихоб мекунам, юрист, програмист, журналист ва филолог. Дар ҳамин миён холҳои тестии ман ба журналистика мерасад. Тамом, ман меоям ва дар факултети журналистика мехонам. Ман борҳо гуфтаам, Энштейн зинда гашта ояд, дар баробари ман (мо) ва дар баробари журналистони дигар мақола навишта наметавонад. Чунки майна, фикр ва доноӣ дигар асту эҷодиёт ва ҳунари худодод дигар. Ман ҳаргиз намегӯям, ки ману мо аз Энштейн донотарем, ҳеҷ кас аз вай донотар нест. Аммо ӯ физик буд. Шумо тасаввур мекунед, ки пагоҳ Энштейн аз маркази тестии мо ба факултети журналистика дохил шавад? На Энштейни физик мемонад на журналист. Ана, ҳамин хел камари журналистикаи тоҷикро шикастаанд...
- Аммо худи Шумо дар як мусоҳибаатон гуфтаед, ки ба журналистика тасодуфӣ омадаед...
- Ман инро ҳаргиз инкор намекунам, ки ман ба журналистика тасодуфан омадам, вале онро умқан омӯхтам. Ҳадаф ҳам ҳамин аст. Ман ба математикаю физика бисёр ҳавас доштам, бисёр мехостам, ки муҳандис шавам. Ман тасодуфан роҳеро интихоб кардам, ки бояд ба он мерафтаам. Умуман, тасодуф омадани ман маънои онро надорад, ки ман минбаъд тасодуфӣ хондам. Ман аллакай дар курси 3 Гран-прии ҳарсолаи факултаи журналистикаи Ленинградро дар бинои Иттифоқи журналистони СССР гирифта будам. Яъне мо аз болои худ ва барои худ кор кардем.
- Имрӯз мактаби журналистикаи тоҷикро дар умум чӣ гуна баҳо медиҳед?
- Ман фикр намекунам, ки дар умум ман бояд мактаби журналистикаро баҳо диҳам. Ҳеҷ кас ин корро карда наметавонад. Журналистика бо пайвастагӣ пеш меравад. Ман борҳо гуфтаам, ки журналистикаи мо хеле боқувват аст, дар нисбат ба журналистикаи ҳамсоякишварҳо. Ҳатто дар ҳамон Русияи таърифӣ тамоман журналистика вуҷуд надорад. Мо фикр мекунем, ки русҳо русӣ гап мезананд, журналистикаи хуб доранд. Журналистикаи русӣ дар ҳамин Тоҷикистон ҳам хеле заиф аст.
- Барои журналист шудан истеъдод дар ҷои аввал меистад ва ё омӯзиш?
- Ҳар ду! Зеро истеъдод сайқал металабад. Ҳозир бисёр муд шудааст, ки одамҳо хоксории дурӯғин мекунанд. Ман журналисти хубам, инро нек медонам, аммо боз шабонарӯзӣ меомӯзам. Ман ҳамаи газетаҳоро мехонам ва ҳар моҳ беҳтарин мақоларо барои худам интихоб мекунам ва аз ҳисоби худам гонорар медиҳам. Медонед барои чӣ? Зеро ман барои худам дар ин матлабҳо ва килки ҳамкорон як чиз кашф мекунам ва ман фикр мекунам, ҳамин одам барои ман хизмат кард, ки ман аз ӯ чизе омӯхтам. Истеъдод сайқал мехоҳад. Мисле, ки Месси футболисти ганда нест, аммо агар як моҳ тамрин накунад, хуб бозӣ карда наметавонад, журналисти хуб низ бояд пайваста маҳораташро сайқал диҳад. Истеъдод албатта дар пеш меистад, аммо омӯзиш ва сайқали истеъдод муҳимтар аз истеъдод аст.
- Дар охир чӣ таманниёт доред?
- Ман фикр мекардам, ки 50-солаҳо ягон одамони муйсафед, дилашон аз зиндагӣ мондаанд ва дигар ягон орзуву омол дар дил надошта, ғайраташон коҳиш ёфта аст. Аммо ин шабу рӯз ки худам ба 50 мерасам, боз ҳам фикр мекунам ман ҳамон нафаре ҳастам, ки ба ҳамин “Ҷавонон...” нав ба кор омада будам, 25 сол пеш ва гӯё ҳеҷ чиз тағйир наёфтааст. Ман намедонам, шояд дигарон дар ман дида бошанд, аммо ман дар худам тағйироте намебинам. Ҳамон самимияту муҳаббат ва ҳамон нафрат, ҷасорат, кӯшишу ғайрату талош барои омӯзиш, навиштан, ҳифзи профессионализм, ки дар 25-солагӣ дошам, ҳоло ҳам ҳамонам, ки будам...
Вале бани Одам, ки аз синни 50 гузашт, ба синни пирию насиҳат мерасад, шояд имрӯз иҷозати тавоне дошта бошам, ки ба ҷавонон насиҳат кунам, то умри худро беҳуда нагузаронанд. Ҷавонони азиз! Агар ягон нафар гӯяд, ки шумо камхӯрӣ ё парҳез кунед, то дар пирӣ саломатиатон хуб шавад, мегӯям ҳаргиз ин корро накунед, зеро ҳазор машқу сад парҳез ҳам кунем пир чу шудем маризу хаста мешавем, дигар пир ҳастем. Аммо ягона сармояе, ки шуморо дар пирӣ муттако мегардад, дониши шумост. Ана, ҳамин сармояро шумо пайваста ва ҳамарӯза ҷамъ ва захира кунед. Қувват, тандурустӣ, зебоӣ... ҳама аз шумо меравад, аммо дониш дар шумо мемонад. Ҳазрати Рӯдакӣ беҳуда нагуфта буд:
Дониш андар дил чароғи равшан аст,
В-аз ҳама бад бар тани ту ҷавшан аст.
- Мо низ таманно мекунем, ки 50-солаҳои дигар ҳамин хел ҷасуру қаламатон бурро ва солиму тандуруст боқӣ монед.
- Саломат бошед.
- Дар аввал чанд сухан аз омадани худ ба нашрияи “Ҷавонони Тоҷикистон” мегуфтед?
- Нашрияи “Ҷавонони Тоҷикистон”, пеш “Комсомоли Тоҷикистон” дар вақте ки мо муҳассили факултаи журналистика будем, барои журналистони навкору навқалам даргоҳи асосии по гузоштан ба олами бузурги журналистика буд. Мо бо “Ҷавонони Тоҷикистон” аз соли 1983 ҳамкорӣ доштем. Ин соле буд, ки мо акнун ба шуъбаи журналистикаи Донишгоҳи миллӣ шомил шуда будем. Ба ҳамкории ҳасана бо “Ҷавонони Тоҷикистон” соли 1993 омадам. Нек дар хотирам ҳаст, ки ин моҳҳои аввали сари кор омадани ҳукумати имрӯзаи Тоҷикистон буд. Мо як гурӯҳ кормандони “Ҷавонони Тоҷикистон” - Давлат Назрӣ, Сулаймони Аълам, Шодмон Карим, Нуъмон Ҷумъаев, Хайринисо Расулӣ, Пулоди Ғафуриён, Эмоми Назариён, Мирзо Содиқов, Раҷабалӣ Рустамов, Камоли Абдураҳим, Ҷумъа Мирзо ва дигарон “таҳти сарварӣ”-и апаи нозанинамон, ҳуруфчини редаксия, Гулчеҳра Фозилова корро дар редаксияи “Ҷавонони Тоҷикистон” шуруъ кардем.
Редаксияи “Ҷавонони Тоҷикистон” мунодии сулҳ, ваҳдат ва ҳувияти миллии тоҷик дар ҳамон солҳо маҳсуб меёфт. Нахустин матлабе, ки ман дар ин рӯзнома чоп кардам, мақолаи таҳилилии “72 моҳ то асри XXI ва ё як соли Эмомалӣ Раҳмонов” буд. Дар матлаб мо як соли фаъолияти сарвари ҷавони кишвар Эмомалӣ Раҳмоновро бо ҳама ҷанбаҳояш ба риштаи таҳлил кашидем ва ба миллат хабар додем, ки воқеан ҳам баъди кашмакашиҳои тӯлонии шаҳрвандӣ сари ҳукумати мо сарвари хубе омадааст, ки метавонад моро аз ҷанг ба сулҳ расонад. Матлаб бурду бохтҳои ҳамин ҳукуматро таҳлил мекард, ки дар ҳама сатҳҳо хуб қабул шуд.
Кор дар “Ҷавонони Тоҷикистон” дар он шабу рӯз хеле мушкил, метавон гуфт, қаҳрамонӣ буд. Маош набуд. Ягона қути лоямути мо гандуму наску нахӯдҷушаки апаи меҳрубонамон Гулчеҳра Фозилова буду бас...
- Баъд аз танаффуси панҷсола Шумо дар “Ҷавонони Тоҷикистон” бештар кадом мавзӯҳоро инъикос мекардед? Чунки баъд аз баста шуданаш нашрия қариб хонандаашро аз даст дода буд.
- Теъдоди рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” дар замони Иттиҳоди Шӯравӣ аз 200 то ба 400 ҳазор нусха мерасид. Ҳам обуна дошт ва ҳам дар фурӯши озод буд. Яке аз серхаридортарин газетаҳо буд. Баъд аз он ки соли 1993 газетаро барқарор кардем, мардум пул надошт, ки газета харад ва баъд аз он ки газета баста шуд, мутаассифона, мардум умуман аз хондан монд. Яке аз иллатҳои аслию усулии он ки имрӯз миллати тоҷик рӯзномахон нест, басташавии маҳз газетаи “Ҷавонони Тоҷикистон” шуд. Чунки “Ҷавонони Тоҷикистон” газетаи вораста буд. Газетаҳои “Ҷумҳурият” ва “Коммунист Таджикистана” ва дигару дигар бастагӣ доштанд ба Ҳизби комунист ва аз хатти маши ҳизб намебаромаданд. “Ҷавонони Тоҷикистон” ҳам, албатта, вобастагӣ дошт ба сиёсати давр, аммо рӯзномаи ҷавонон ки буд, ворастатар буд. Хуб, баъди оне ки газета то соли 1998, яъне то охири асри ХХ аз фаъолият монд, хонандаи худро гум кард. То имрӯз хонандаи худро наёфтааст. Вале чӣ гуна мо боз ба ин рӯзнома баргаштем? Вақте ки рӯзнома бояд дубора эҳё мешуд, Ибод Раҳимов аз ман хоҳиш кард, ки ба ҳайси сармуҳаррири рӯзнома баргардам. Аммо мо бо дӯстон маслиҳат карда, ба хулосае омадем, ки набояд номи Давлат Назрӣ дар таърихи матбуот ҳамчун муҳаррире боқӣ монад, ки дар давраи фаъолияташ “Ҷавонон...” баста шудааст. Зимнан ба хулосае омадем, ки Давлат Назрӣ ба ҳайси сармуҳаррир бармегардад ва ман ба ҳайси муовини ӯ.
Мо дар ошёнаи 8-уми бинои “Шарқи Озод” ҷойгир шудем ва ҳамаи бачаҳо ба идора баргаштанд, вале бо гузашти як ё ду сол ман эҳсос кардам, ки ин газета дигар посухгӯи талаботи шахсан ман нест. Ман ҳамавақт мегӯям, “Ҷавонони Тоҷикистон” як “трамплин” буд, барои ба боло рафтанҳо. Нардбони нахустин сӯи журналистикаи касбию профессионалӣ, ба масал мактаби ибтидоии рӯзноманигорӣ буду ҳаст. Зимнан ба журналистикаи байналхалқӣ қадам гузоштам. На танҳо ман, Шодмон Карим, Бурҳон Сафарӣ, Камоли Қурбониён, Сулаймони Алам, ҳама бачаҳо ҳис карданд, ки аз ин зина болотар рафтаанд, пештар рафтаанд ва газетаро тарк карданд. Яъне дигар мо наметавонистем дарди ҷавононро гӯем. Чунки алаккай мо аз синни ҷавонӣ баромада будем. Аксари коллективи кори мо ҳатто ба ҳайси сармуҳаррир ҳам кор мекарданд. Шахсан ман “Чархи гардун”-ро бо худораҳматии Акбари Саттор дар таърихи 25 апрели соли 1996 (маҳз дар 30-солагии банда) таъсис додем, ки имсол 20-сола мешавад. Шодмону Ҷумъаву Бурҳон ҳам алаккай ба ҳайси муҳаррир кор карда буданд. Ман ҳам сармуҳаррири газетаи “Самар” - яке аз газетаҳои хонданитарини Тоҷикистон будам. Хулласи калом, ҳамон гунае ки устод Садриддин Айнӣ гуфтааст, “чорчӯбаи назм тангӣ кард ва ба наср гузаштам” мо дидем, ки чорчӯбаи “Ҷавонон...” ба мо тангӣ мекунад ва ман дар соли 1999 ба радиои “Озодӣ” гузаштам. Ман пайваста мегӯям, ки радиои “Озодӣ” бисёр камбуд дорад, ки ба хусумати инфиродиву майдамаҳалгароии кормандонаш баста аст. Аммо хеле журналистикаи профессионалӣ низ ҳаст.
- Замони фаъолияти Шумо силсиламатлабатон дар бораи вабои аср - нашъамандӣ ва наркомафия сенсатсия ба бор оварда буд...
- Ин қиссаи тамоман дигар аст. Дар ин росто ман зиёни ҷисмонӣ ҳам дидаам. Мо як матлаби давомдор навиштем, бо номи “Наркомафия абадзинда аст”. Ман дар ин мақола ҳаммуаллиф будам. Факту рақамҳоро полковник Амирхон Хуҷамқулов, раиси шуъбаи мубориза бо терроризми Кумитаи амнияти миллӣ дар минтақаи Кӯлоб ба мо медод. Матлабро бо ҳам менавиштем, аммо ман имзои худамро намегузоштам. Имзо чунин меомад: Амирхон Хуҷамқулов ва дар поёнаш “мухбири худамон”. Ҳамин мақола, агар хато накунам, шаш ё ҳафт шумора, тӯли ду моҳ чоп шуд. Ҳама мехост бидонад, ки ҳамин “мухбири худамон” кист. Хоҳем нахоҳем, ҳар журналист дар таркиби худ як худпарастӣ, як эго дорад. Ман низ истисно нестам. Мо чӣ дорем, ғайр аз қаламу ном?! Ман ҳам дар шумораи охирон, тоқат накардаму номи худамро гузоштам, то хонанда маро бишносад. То ҳанӯз дар ёдам ҳаст, ки сардабир мегуфт, номатро нагузор, матлаб хатарзост. Аммо ман фикр кардам, ки аз байн ду моҳ гузашт, мафияи наркотик ҳеҷ вокуниш накардааст. Вале ҳамон рӯзе, ки ман номамро гузоштам, маълум кардам, ки мутаассифона онҳо ҳамон “мухбири худамон”-ро меҷустаанд. Ҳамон шаб ҳудуди 8-10 низомӣ ба ман дарафтоданд, бо автомату корд ба сарам заданд. Ман ҳудуди се моҳ бистарӣ шудам. Амнезия ё худ хотирагумшавӣ ёрам шуд, ки ягон касро намешинохтам ва ҳанӯз ҳам як одамро 10 то 20 маротиба набинам, намешиносам. Барои ҳамин, ман расман аз хонандаҳо узр мехоҳам, агар мабод ман онҳоро бинаму нашиносам.
- Дар таърихи 26 декабри 1999, дар шумораи 47 мақолаи шумо таҳти сарлавҳаи “БДА - симои давлат?!” чоп шуд ва бисёр вокуниши калон ба бор овард. Баъд аз чопи мақолаи Шумо барои муйян кардани қаҳрамрони асосии он ба идораи рӯзнома 20 корманди БДА-ро даъват карда буданд. Асли қазия чӣ буд?
- Қазия ин буд, ки бисёр шикоятҳо аз кормандони БДА мерасиданд. Хоса дар он шабу рӯзе, ки алаккай силоҳбадастон дур мешуданду Худо ингуна нозиронро дода буд. Дар бораи бедодгарии нозирони БДА қиссаҳову овозаҳо мегашт. Барои фаҳмидани асли воқеа мо ҳамроҳи журналист Наргис Зокирова, ки дар он шабу рӯз корманди газетаи “Вечерний Душанбе” буд, савори нақлиёт атрофи шаҳр, аз постҳо баромадаву даромадем ва бо ин бедодгариҳо бо чашми худ ошно шудем. Пас аз нашри матлаби фавқ, қазия доманадор шуд. Шахсан вазири корҳои дохилӣ мутаваҷҷеҳи проблема гардид. Дар сатҳи болоии ҳукумат ҳам эътибор ба БДА доданд. Нахустин ислоҳоти касбӣ дар БДА баъди нашри ҳамон матлаб доир гардид. Бисёриҳоро аз кор гирифтанд ва баъдан аттестатсияи сартосарии БДА-ро гузарониданд. Фикр мекунам, ин ба бузургии матлаб не, балки ба бузургии номи газета ва бренди “Ҷавонони Тоҷикистон” бастагӣ дошт, ки воқеан ҳам ҳукумат мутаваҷҷеҳи қазия шуд ва ислоҳоте ҷорӣ кард.
- Дар замони муовини сармуҳаррир буданатон аксари матолиби рӯзномаро мусоҳибаву суҳбатҳо ташкил додаанд. Мусоҳибаҳои Салими Зарафшонфар, Фахриддини Холбек, Раҷаб Мирзо, Хуршеди Атовуллоро қариб дар ҳар шумора вохӯрдан мумкин. Ин супориши роҳбарият буд ва ё тақозои замон?
- Солҳои 1998-2000-ум сармуҳаррири мо дар ду ҷо кор мекард. Муовини раиси департаменти матбуоти Вазорати корҳои хориҷаи Ҷумҳурии Тоҷикистон низ буд. Аз он ки кораш бисёр буд, табиатан дасташ ба газета кам мерасид. Зимнан тамоми масъулияти газета бар дӯши ман буд. Матлабҳои калидие, ки буданд, Давлат Назрӣ албатта назорат мебурд, аммо хеле кам. Тавре ки шумо таъкид кардед, дар “Ҷавонони Тоҷикистон” ҳамон солҳо бисёр шахсиятҳои хубу вораста ҷамъ шуданд. Масалан, Хуршеди Атовулло ва Раҷаби Мирзо нахустин матлабҳояшонро дар “Ҷавонони Тоҷикистон” тавассути ман нашр мекарданд. Чунки бе иҷозати ман мақолаҳои “сермурчу қаламфур”-ашон нашр намешуд. Ман ҳаргиз даъвои устодӣ бо инҳо надорам, аммо то ҷое ман ба онҳо супоришҳо ҳам медодам, матлабҳояшонро маҳз ман мегузаронидам. Матлабҳои Раҷаб аз ҳамон вақт хеле “сахт” буданд. Ман ёдам ҳаст, ки вай нахустин шуда рейтинги маъруфият мегузаронд. Рейтинги маъруфияти журналистонро ҳам гузаронда буд ва дар он ҷои аввалро ман гирифтам, ҷои дуюмро Мақсудҷон Ҳусайнов ва ҷои сеюм бошад, насиби Салими Зарафшонфар шуд.
Дар он шабу рӯз суҳбатҳо хеле лозим буданд. Суҳбат бо шахсиятҳо. Онҳо чӣ мегӯянд, даъваташон чист, назарашон чист ва хеле фикрҳои демократӣ ва озод баён мешуданд. Ҷамъият дар ҳамон шабу рӯз аз сиёсат дилмонда шуда буд. Чунки дида буд, ки дар солҳои 90 сахт сиёсӣ шудани ҷамъият ба чӣ анҷом ёфт. Мо бештар суҳбатҳои иҷтимоию фарҳангӣ мегузаронидем. Вале вақте мусоҳибон ғафлат мекарданд ва ё метарсиданд, пас мақолаҳои калидии миллатсозро худ менавиштем!
Ёдам ҳаст, дар ҳамон солҳо бо Қазва ном як адиб ва мунаққиди эронӣ дастбагиребон шудем. Ӯ як китобе навишт бо номи “Хуршедҳои гумшуда” ва дар ҳамон китобаш овард, ки тоҷикон баъди Шавкат Бухороӣ дигар шоир надоранд. Хуб, замонаи вазвин ки буд, мардум пулу мол надошт ва аҳли адаб (наранҷанд) ҷумлагӣ думи сафорати Эронро гирифта буданд. Зеро онҳоро гоҳ-гоҳ ба сафар мебурданд ва ё ягон ғизо медоданд, кӯмакҳо мекарданд. Вале дар баробари ин адабиёти моро ҳақорат дод ин мард, яъне ҳама адабиёти чандсадсолаи моро билкулл инкор кард. Дигар на Шоҳин монд, на Туғрал, на Айнӣ, на Лоиқ, на Турсунзода. Ҳамин шоироне, ки имрӯз бо Айнию Турсунзода ифтихор доранд, аз ин шахсиятҳо он замон на танҳо пуштибонӣ накарданд, ки дар газетаи расмии Иттифоқи нависандагон – “Адабиёт ва санъат” ин таҳқирномаи Қазваро нашр намуданд. Ҳатто академикҳои мо ҷавобия навиштаву мегуфтанд, ки “Оре, чунин аст ва мо адибу адабиёт надорем, ҳамин гуна ки Қазва мегӯяд”. Журналистҳо ҳам хомӯш буданд. Яъне тавассути ҳамон ришваҳои равонӣ ва моддӣ фарҳанги моро эрониҳо куштанд ва болои он баромада, дар сари мо по куфтанд ва ягон кас эътироз накард. Ману Салими Зарафшонфар ба онҳо эътироз кардем ва Қазваро бо ҷамъи фарҳангиёни эронӣ, ки моро ришханду писханд мезаданд, ба масале дар “хари худашон шинондем”. Номи мақолаи ман “Ҷавобия, аммо на лаббайк” буд (аз Салим “Магзар чу боди сар-сар”). Чунки тамоми шоирони мо ҷавобия ба Қазва менавиштанд ва мегуфтанд, “дуруст мегӯӣ, оғои Қазва, ҳамин хел аст”. Дар он матлаб мо исбот кардем, ки мо шеърро аз ӯ бештар медонем, ки камтар на. Матлаби ману Салими Зарафшонфар ҳамчун як бомба шуд ва ба Қазваҳо ҳушдор дод, ки ин бешазор шеру паланг ҳам дорад! Аз ҳамон вақт ягон эронӣ тарафи ҳотаи фарҳанги мо санг наандохтааст.
- Ин сухани Шумост, ки “журналистика адабиёт нест”, аммо имрӯз қисми зиёди коргарони ВАО-и моро хатмкардаҳои факултети филология ташкил медиҳанд...
- Барои ана ҳамин журналистикаи мо профессионалӣ нест. Адабиёт эҳсосот аст, беҳтарин шеър дурӯғтарини он аст ва инро ман нагуфтаам. Журналистика бошад бояд эҳсосоту дурӯғ надошта бошад! Прагматизм дошта бошад. Зимнан адабиёт нест!
Мо журналистикаро ба чӣ баста медонем? Масалан, як чеҳраи хуб бошад, вай актриса ё актёр аст, тамом, марҳамат ба эфир! Мо дикторро журналист мегӯем. Мо коргардон, танзимгар ва суратгирро журналист мегӯем. Ҳаст фотожурналистика, вале ҳаст суратгир! Масалан, журналистикаи радиою телевизион бе коргардон намешавад. Аммо инҳо команда ҳастанд, на жураналист. Хафа нашаванд, онҳо корманди техникии ВАО ҳастанд. Мисоле меорам: вақте ба тарабхона ворид мешавем, дар он ҷо ҳаст косашӯй, сабзирезакун, пешхизмат, фаррош, аммо мо ҳамаи онҳоро ошпаз намегӯем-ку?! Аммо дар мо ҳамаро журналист ном мебаранд. Ҳамин хатои тафаккур ҳатто дар сатҳи баланди ҳукумати мо ҳам таъсир кардааст, ки масалан, як нафари аз журналистика тамоман берунро метавонанд сармуҳаррир, муҳаррир ё директори ягон муассисаи давлатии расонавӣ монанд. Ана ҳамин аст, ки мо дар ҷангҳои иттилоотӣ шикастпазирем. Журналистикаи имрӯзаи мо сабку услуб надорад. Кадом газета, радио ва телевизиони мо сабк дорад? Радио бошад, тамоман валангор мешавад: чақ-чақу лақ-лақу гапҳои барзиёд журналистика шудааст. Ҳатто рекламний агентҳо - мубаллиғон дар мо кистанд? Журналист!
То вақте мо моҳияти журналистикаро дарк намекунем, мо ҳама вақт дар ҷангҳои иттилоотӣ шикастпазирем. Шумо бубинед, ки ҳудуди беш аз 300 газета, даҳҳо радиову телевизион, садҳо маҷалла, сомонаҳои интернетӣ, ҳамаи инҳо гӯиё журналистони касбианд, аммо як бодовардаи ришдорак пайдо мешавад дар эфири ба ном телевизиони “Ҳақ” ва ҳамаи моро пачақ мекунад. Ё як нафари бесаводи дигар дар шабакаи иҷтимоии “Одноклассники” ё “Фейс” пайдо мешвад, ҷавонони моро гумроҳ карда, аз роҳ мезанад. Барои чӣ? Барои он ки мо журналистикаи касбӣ надорем. Дар даврони Иттиҳоди Шӯравӣ ҳам таърифу тавсифу мадҳия аз имрӯз бештар буд. Чунки яке аз самтҳои идеология ин дар мафкураи инсонҳо ҷой кардани лидери ягона ва ҳадафи миллат аст. Дар мо ҷой карда наметавонанд, баръакс ҳама идеяро дилбазан мекунанд. Ман бо мадраку мисол гап мезанам. Ана, ҳамин Наврӯзро гирем. Дар тӯли даҳ рӯз мардумро қимоб карданд. Асалро камаш хуб. Ҳамин мурчу қаламфурро низ дар шакароб бештар андозӣ, хурда намешавад, аммо бе он ҳам намешавад. Ман бо ҳама бузургиашон намефаҳмам, ки чаро 5 шабакаи Тоҷикистон бояд як “Ахбор” ва ё як Наврӯзро нишон диҳанд. Инро непрофессионализм мегӯянд.
- Дар ҳамин раванд саҳми факултети журналистикаро дар чӣ мебинед?
- Бадбахтии усулии журналистикаи тоҷик ана ҳамин факултаҳои аз ҳад зиёди журналистӣ шудаанд. Дар даврони Иттиҳоди Шӯравӣ ҳамагӣ 20 нафар дар шуъбаи журналистика мехонданд ва ҳар сол ДМТ 20 журналист ба ҷамъият пешкаш мекард. Имрӯз куҷоанд ҳамон кадрҳои факултети журналистика? Дар тамоми донишгоҳҳо имрӯз факултаи журналистика ҳаст. Ин барои пулкоркунӣ аст, инро ҳама медонад. Самараашон канӣ? Акбари Саттор борҳо аз номи Иттифоқи журналистони Тоҷикистон пешниҳод карда буд, ки ҳамаи факултетҳои журналистика баста шаванд ва танҳо як факултети журналистикаи ДМТ боқӣ монад. Бигузор 50-60 нафар хонанд, аммо журналист бошанд. Ба ҷамъият саршумор не, сифат лозим аст. Дигар бадбахтии журналистикаи мо ана, ҳамин имтиҳонсупории нави Маркази милии тестӣ аст. Журналистика эҷодиёт аст. Масалан, ман меоям интихоб мекунам, юрист, програмист, журналист ва филолог. Дар ҳамин миён холҳои тестии ман ба журналистика мерасад. Тамом, ман меоям ва дар факултети журналистика мехонам. Ман борҳо гуфтаам, Энштейн зинда гашта ояд, дар баробари ман (мо) ва дар баробари журналистони дигар мақола навишта наметавонад. Чунки майна, фикр ва доноӣ дигар асту эҷодиёт ва ҳунари худодод дигар. Ман ҳаргиз намегӯям, ки ману мо аз Энштейн донотарем, ҳеҷ кас аз вай донотар нест. Аммо ӯ физик буд. Шумо тасаввур мекунед, ки пагоҳ Энштейн аз маркази тестии мо ба факултети журналистика дохил шавад? На Энштейни физик мемонад на журналист. Ана, ҳамин хел камари журналистикаи тоҷикро шикастаанд...
- Аммо худи Шумо дар як мусоҳибаатон гуфтаед, ки ба журналистика тасодуфӣ омадаед...
- Ман инро ҳаргиз инкор намекунам, ки ман ба журналистика тасодуфан омадам, вале онро умқан омӯхтам. Ҳадаф ҳам ҳамин аст. Ман ба математикаю физика бисёр ҳавас доштам, бисёр мехостам, ки муҳандис шавам. Ман тасодуфан роҳеро интихоб кардам, ки бояд ба он мерафтаам. Умуман, тасодуф омадани ман маънои онро надорад, ки ман минбаъд тасодуфӣ хондам. Ман аллакай дар курси 3 Гран-прии ҳарсолаи факултаи журналистикаи Ленинградро дар бинои Иттифоқи журналистони СССР гирифта будам. Яъне мо аз болои худ ва барои худ кор кардем.
- Имрӯз мактаби журналистикаи тоҷикро дар умум чӣ гуна баҳо медиҳед?
- Ман фикр намекунам, ки дар умум ман бояд мактаби журналистикаро баҳо диҳам. Ҳеҷ кас ин корро карда наметавонад. Журналистика бо пайвастагӣ пеш меравад. Ман борҳо гуфтаам, ки журналистикаи мо хеле боқувват аст, дар нисбат ба журналистикаи ҳамсоякишварҳо. Ҳатто дар ҳамон Русияи таърифӣ тамоман журналистика вуҷуд надорад. Мо фикр мекунем, ки русҳо русӣ гап мезананд, журналистикаи хуб доранд. Журналистикаи русӣ дар ҳамин Тоҷикистон ҳам хеле заиф аст.
- Барои журналист шудан истеъдод дар ҷои аввал меистад ва ё омӯзиш?
- Ҳар ду! Зеро истеъдод сайқал металабад. Ҳозир бисёр муд шудааст, ки одамҳо хоксории дурӯғин мекунанд. Ман журналисти хубам, инро нек медонам, аммо боз шабонарӯзӣ меомӯзам. Ман ҳамаи газетаҳоро мехонам ва ҳар моҳ беҳтарин мақоларо барои худам интихоб мекунам ва аз ҳисоби худам гонорар медиҳам. Медонед барои чӣ? Зеро ман барои худам дар ин матлабҳо ва килки ҳамкорон як чиз кашф мекунам ва ман фикр мекунам, ҳамин одам барои ман хизмат кард, ки ман аз ӯ чизе омӯхтам. Истеъдод сайқал мехоҳад. Мисле, ки Месси футболисти ганда нест, аммо агар як моҳ тамрин накунад, хуб бозӣ карда наметавонад, журналисти хуб низ бояд пайваста маҳораташро сайқал диҳад. Истеъдод албатта дар пеш меистад, аммо омӯзиш ва сайқали истеъдод муҳимтар аз истеъдод аст.
- Дар охир чӣ таманниёт доред?
- Ман фикр мекардам, ки 50-солаҳо ягон одамони муйсафед, дилашон аз зиндагӣ мондаанд ва дигар ягон орзуву омол дар дил надошта, ғайраташон коҳиш ёфта аст. Аммо ин шабу рӯз ки худам ба 50 мерасам, боз ҳам фикр мекунам ман ҳамон нафаре ҳастам, ки ба ҳамин “Ҷавонон...” нав ба кор омада будам, 25 сол пеш ва гӯё ҳеҷ чиз тағйир наёфтааст. Ман намедонам, шояд дигарон дар ман дида бошанд, аммо ман дар худам тағйироте намебинам. Ҳамон самимияту муҳаббат ва ҳамон нафрат, ҷасорат, кӯшишу ғайрату талош барои омӯзиш, навиштан, ҳифзи профессионализм, ки дар 25-солагӣ дошам, ҳоло ҳам ҳамонам, ки будам...
Вале бани Одам, ки аз синни 50 гузашт, ба синни пирию насиҳат мерасад, шояд имрӯз иҷозати тавоне дошта бошам, ки ба ҷавонон насиҳат кунам, то умри худро беҳуда нагузаронанд. Ҷавонони азиз! Агар ягон нафар гӯяд, ки шумо камхӯрӣ ё парҳез кунед, то дар пирӣ саломатиатон хуб шавад, мегӯям ҳаргиз ин корро накунед, зеро ҳазор машқу сад парҳез ҳам кунем пир чу шудем маризу хаста мешавем, дигар пир ҳастем. Аммо ягона сармояе, ки шуморо дар пирӣ муттако мегардад, дониши шумост. Ана, ҳамин сармояро шумо пайваста ва ҳамарӯза ҷамъ ва захира кунед. Қувват, тандурустӣ, зебоӣ... ҳама аз шумо меравад, аммо дониш дар шумо мемонад. Ҳазрати Рӯдакӣ беҳуда нагуфта буд:
Дониш андар дил чароғи равшан аст,
В-аз ҳама бад бар тани ту ҷавшан аст.
- Мо низ таманно мекунем, ки 50-солаҳои дигар ҳамин хел ҷасуру қаламатон бурро ва солиму тандуруст боқӣ монед.
- Саломат бошед.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед