Ё чаро ба кӯчактарин масъала аз даричаи маҳал нигариста мешаваду одитарин кор ҳамчун маҳалгароӣ унвон мегирад?

Ваҳдати миллии мо чӣ миқдор арзиш дорад? Мо ба ваҳдати комил расидаем? Ваҳдати миллӣ яъне чӣ? Ин ҳама суолҳоест, ки дар арафаи Рӯзи ваҳдати миллӣ бисёр мешунавем. Бо гузашти 26 сол аз имзои Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар кишвар пайдо гаштани чунин суолот сабаб ҳам дорад. Баъзан афроди алоҳидае, ки дар доираи худ ҳаводорони зиёде ҳам доранд, будан ё набудани ваҳдати комили миллатро ба чолиш мекашанд ва афкоре ба вуҷуд меоранд, ки баъзан бо вуҷуди пойдор будани он ҳам ҳатто баъзе рӯзноманигорон ба он бо шубҳа менигаранд. Ҳамин аст, ки дар мавриди он ҳамчун волотарин арзиш миёни аҳли зиё пайваста мубоҳисаҳо сурат мегирад.

Барои пойдор мондани ваҳдати миллӣ бошад, масъулини ниҳодҳои давлатӣ ба таври мудовим иқдомҳо мекунанд. Ба таври мисол баргузор кардани бозиҳои варзишӣ, мусобиқаҳои зеҳнӣ, сафарҳои ҷавонону нав-расони манотиқи гуногун ба минтақаҳои алоҳидаи кишвар ва монанди ин аз корҳоест, ки барои тақвияти ваҳдати сартосарӣ аз ҷониби масъулини ниҳодҳои давлатӣ амалӣ карда мешавад. Аммо бо вуҷуди ин ҳастанд афроде, ки бо ҳар баҳона ваҳдати саросарии Тоҷикистонро зери суол мебаранд ва бар ин нукта, ки мо – тоҷикистониён то ҳанӯз аз як гиребон сар набаровардаву зери як ливо муттаҳид нес-тем, бовар ҳам доранд.

Аммо воқеиятҳо нишон медиҳад, ки вазъият дигаргуна аст. Метавон бо дили пур гуфт, ки ваҳдати миллӣ дар Тоҷикистон ба истиснои чанд фоизи кам дар миёни аҳолӣ вуҷуд дорад. Махсусан, дар миёни насли ҷавон, ки ояндаи кишварро ба онон вобаста медонанд, падидаи маҳалгароӣ дида намешавад. Яъне, ҷавонони миллат дар тамоми масоили миллӣ бар ба бари ҳам меистанд ва аз як гиребон сар бурун меоранд.

Як баҳсе, ки чанде пеш миёни аҳли зиёи кишвар перомуни ҳамин масъала ба миён омад, ин гуфтаҳоро исбот кард. Дар ин баҳс, ки онро мухолифини Ҳукумати кишвар ва чанд ҳуввиятбохтае дар кучактарин чиз унсурҳои маҳалгароиро мебинанд, дигар қишрҳои ҷомеа перомуни ҳамдиливу ҳамбастагӣ мегуфтанд.

“Маҳалгароӣ бас аст”, “Мо бояд бар ба бари ҳам истода, ватанро обод кунем”, “Ба миён мондани баҳси маҳалгароӣ корест номақбул” аз ибораву ҷумла ё шиорҳое буданд, ки ба бемаврид будани баҳси мавриди назар ишора мекарданд.

Аммо бояд як нуктаро қайд кард, ки то ҳанӯз мафҳуми маҳалгароӣ ва маҳалдӯстӣ ба таври бояд таҷзия нашудааст. Мардум то ҳанӯз, ба он ки бо чӣ далелҳо ин ду мафҳум бо ҳам фарқ доранд, сарфаҳм намераванд.

Фарзи мисол, агар як соҳибкор ё мансабдоре барои рушди маҳали худ талош варзад, ба ӯ унвони “маҳалгаро”-ро медиҳанд. Ё дар баъзе ҳолатҳо як ҷумлаи хуб дар бораи як ҳамшаҳру ҳаммаҳал ҳамчун маҳалгароӣ маънидод мешавад. Дар моварои ин баъзеҳо ҳатто барои ин ки дар пешонаи онҳо муҳри маҳалгароӣ гузошта нашавад, бо доштани имкониятҳои хуби молиявӣ аз обод кардани маҳалли худ даст мекашанд. Ман намедонам, ки огоҳон ва равшанфикрони миллат перомуни ин мавзуъ чӣ назар доранд, аммо то он ҷое ки огаҳӣ дорам, ба худ хулоса мебарорам, ки вақте як нафар натавонад ё ба ӯ имкон надиҳем, ки хонаву маҳал ё ноҳияву шаҳри худро обод гардонад, пас аз ӯ дар бораи ободии ватан, ки мафҳуми хеле фарохтар аст, гап задан бемаънист.

Аз ибтидо, сар аз мактаби миёнаву донишгоҳ шунидаем, ки ватандӯстӣ аз хонаву кошонаи худ шуруъ мешавад. Дар ин маврид адибони тоҷик низ ин нуктаро чи дар адабиёти классик ва чи муосир ба чунин шакл баён медоранд. Фарзи мисол устод Лоиқ Шералӣ чунин гуфта буд:

Ватан сар мешавад аз гоҳвора,
Зи шири поку аз пистони  модар...

Дар ин баробар, садҳо мисоли дигар метавон овард, ки дӯст доштани ватан ё ватандӯстӣ маншаъ мегирад аз хонаву кошонае, ки пой ба олами ҳастӣ овардаем. Яъне, аз деҳа ё зодгоҳамон. Дақиқан ба мафҳуми ватандӯстӣ бояд аз ҳамин зовия нигарем, ки он аз хонаву маҳал шуруъ мешавад ва то сатҳи ватан мерасад. Ва дар ин миён набояд дар миёни ҷомеа афкореро ба вуҷуд оварем, ки кас аз дӯст доштани маҳалли худ иҷтиноб варзад.

Дар пайи гуфтаҳои боло як чизи бисёр муҳими дигарро бояд қайд кард, ки маҳалли таваллуд дар гузаштаи мо ҷойгоҳи вижаеро соҳиб буд. Агар ба адабиёти классикамон як нимнигоҳе кунем, хоҳем дарёфт, ки маҳал дар гузаштаи мо чи миқдор арзиш дошт. Ҳатто тахаллуси аксар классикони адабиёти мо иртибот мегирифт ба маҳалли таваллуди эшон. Классикони мо аз зодгоҳи худ бо ифтихор ёд мекарданд.

Аз даричае, ки имрӯз ба маҳал ва маҳалгароӣ нигариста мешавад, агар бингарем, пас бояд ба тамоми бузургони миллат тамғаи маҳалгароӣ занем. Чун дар эҷодиёти аксар (шояд кулли) адибони мо ба истилоҳи имрӯз “унсурҳои маҳалгароӣ” дида мешавад. Пас набояд ин ҷанбаи манфӣ дошта бошад. Ва агар ифтихор аз маҳал ва ободии он мояи нангу ор аст, пас мо дар гузаштаву имрӯз зиёиву равшанфикре надоштаему надорем. Аз ин нигоҳ кулли ифтихороти мо бар пояи дурӯғ асос хоҳанд ёфт. Ё ба гунаи дигар мешавад баҳо дод?

Шояд хонандаи азиз ба худ суол диҳад, ки бори дигар ба чолиш кашидани масъалаи маҳалгароӣ дар арафаи ҷашне, ки боястӣ аз ҳамбастагӣ гӯем, чӣ маъно дорад? Шояд ҷавоб ҳамин бошад, ки вақте ба кӯчактарин масъала аз даричаи маҳал ва он ҳам бо кина нигариста мешаваду одитарин кор ҳамчун маҳалгароӣ унвон мегирад, дахл кардан ба ин мавзуъ то ҷое мантиқӣ ҳам ҳаст.

То замоне, ки барои одитарин кор ваҳдати комили миллатро зери суол мебарему маҳалдӯстиро бо ваҳдат муқобил мегузорем ва ваҳдати комили миллатро ба чолиш мекашем, пиру барнои миллат ҳеҷ гоҳе дасти моро нахоҳад фишурд ва бо мо канор нахоҳад омад.

Пас, месазад, ки дар ин рос-то аз тасмимҳои роҳбарияти мамлакат ва ниҳодҳои давлатӣ ҷиҳати ба вуҷуд овардани ваҳдати сартосарӣ пуштибонӣ кунем ва барои иттиҳоди миллат боз ҳам канор оем. Ҳамчунин, аз маҳалдӯстии сокинони мамлакат ҳамчун воситае барои ободии кишвар истифода барем ва тамғаи маҳалгароиро аз дилу забону андеша дур нигаҳ дорем. Рӯзи ваҳдати миллӣ муборак!