ҶОМЕА
Ҷумъа 26 Апрел 2024 08:54
Дар таърихи инсоният аз замони қадим то имрӯз шахсиятҳои бузургеро дидан мумкин аст, ки қисмат онҳоро ба ин ё он миллат ато намудааст ва ин бешубҳа бурди ҳамон миллатҳост. Зеро маҳз онҳо бунёдгузори давлат, машъалафурӯзони роҳи ояндаи миллатанд. Дар роҳи тараққиёти худ миллати тоҷик ду бурди калон дидааст, яке Исмоили Сомониву дигаре Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон. Агар Исмоили Сомонӣ аввалин давлати тоҷиконро бунёд карда бошад, Эмомалӣ Раҳмон бо гузашти ҳазор сол анъанаҳои миллии давлатдории тоҷиконро эҳё намуд.
Омӯзиши таърихи Давлати Сомониён нишон медиҳад, ки шахсиятҳои аввали мамлакат дар пешрафти давлат чӣ нақше доштаанд. Дар ҳама давру замон шахсиятҳои аввали давлат вазифаи пурмасъулият ва тақдирсозро бар дӯш доштаанд. Нахустин намояндагони Сомониён аз уҳдаи чунин коре, хоса дар он замон душвор, бо шарофатмандӣ баромаданд ва давлати тоҷиконро бунёд намуданд, ки дар охири чаҳоряки асри IХ ва нимаи аввали асри Х ба авҷи шукуфоии худ расида буд. Аммо, аз нимаи дуюми асри Х дар асари ба сари кор омадани амирони белаёқат ва бесиёсат оҳиста-оҳиста пояҳои давлатдорӣ рӯ ба таназзул ниҳод. Мулкҳои тобеъ ба нимтобеъ мубаддал шуданд ва баъзе аз вилоятҳо аз хироҷ додан ба ҳукумати марказӣ тамоман даст кашиданд. Набудани сиёсати миллӣ, ки мардумро дар рӯҳияи ватандорӣ тарбият кунад, давлатро аз дастгирии табақаҳои васеи захматкашон маҳрум менамуд. Ин ҳолат боис шуд, ки давлати бузурге, ки халқи парокандаи тоҷикро гирд овардаву ба дараҷаи миллат расонида буд, аз байн равад ва то ҳазор соли дигар вайро аз саодати давлатдорӣ бенасиб гардонад.
Дар чунин вазъият барои миллати тоҷик бар эътибори давраҳои сарнавиштсози таърихи фоҷиабораш сарваре лозим буд, ки воқеан миллӣ бошад ва барои сулҳу ваҳдат ҷони худро дареғ надорад. Шахсе лозим буд, ки манфиатҳои миллатро аз манфиатҳои қавму маҳалу минтақа болотар донад.
Қайд кардан бамаврид аст, ки Истиқлолияти Тоҷикистон, ки бо гузашти даҳ садсола ба даст омад, бо вайрон кардани давлат оғоз шуд. Қувваҳои мухталифи сиёсӣ аз вазъияти мавҷуда, яъне аз байн рафтани дастгоҳи абарқудрати идеологӣ ва низомии Иттиҳоди Шӯравӣ ва ҳанӯз ба шароити нав созгор нашудани сохторҳои идорӣ ва низомии давлати маҳаллӣ – истифода карда, даъвои ҳокимияти сиёсӣ карданд. Ба онҳо чунин намуд, ки тоҷи давлатдорӣ сари роҳ афтодааст. Ҷанги шадиде ба вуқуъ пайваст. Аҳолии шаҳрҳо, ноҳияҳо, шаҳрчаву деҳот торафт ба набарди хунӣ кашида мешуд. Хатари нобуд шудани Тоҷикистон ҳақиқати воқеӣ шуда буд.
Бо кӯшиши фарзандони ҷоннисори тоҷик имконият даст дод, ки рӯзи 16 ноябри соли 1992 дар шаҳри Хуҷанди бостонӣ Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ баргузор гардад ва марҳилаи наверо дар таърихи Тоҷикистони навин боз намуда, паём аз ваҳдат ва ягонагии миллати тоҷик дихад. Тоҷикистон соҳиби ҳукумати қонунӣ гардид ва давлати Тоҷикистон роҳбари хешро интихоб намуд ва бо ҳамин давлати навини соҳибистиклоли Тоҷикистон соҳиби сарвар гашт.
Ҷараёни таҳким бахшидан ба ваҳдати миллӣ ва якдигарфаҳмиву якдигарбахшӣ дар Тоҷикистон бо сарварии Эмомалӣ Раҳмон аз моҳи ноябри соли 1992 оғоз шуд. Бо имзо шудани Созишномаи оштии миллӣ марҳилаи душворе аз таърихи навини Тоҷикистон паси сар шуд. Ваҳдатофари тоҷикон - Эмомалӣ Раҳмон рисолати худро ҳамчун бунёдгузори давлатдории сифатан нав, ки дар пояи сиёсати ваҳдати миллӣ ва арзишҳои демокративу дунявӣ қарор дошт, бо сарбаландӣ анҷом дод. Ӯ дар мураккабтарин ва печидатарин вазъияти сиёсиву иҷтимоӣ ва ҳарбӣ тадбирҳои гуногунро барои таҳким ва рушди давлатдории нав ба кор бурд.
Дар ҷараёни тараққиёти ҷомеа вобаста ба талаботу шароит баъзан масъалаҳое пеш меоянд, ки ҳалли онҳо барои пойдории миллату давлат аҳамияти муҳим дорад. Пас аз имзо шудани Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризояти миллӣ, бо мақсади боз ҳам таҳким бахшидан ба ваҳдату ягонагии мардуми кишвар бо кӯшиши Пешвои миллат, мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Ҳаракати умумихалқии ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон таъсис ёфта, дар қисматҳои Тоҷикистон ҷонибдорони зиёде пайдо намуд.
Раҳнамоёни ин ҳаракати бузург олимони обрӯманду шинохта, шоирону нависандагон ва рӯзноманигорон буданд, ки ба шаҳру навоҳӣ ва вилоятҳои ҷумҳурӣ сафар карда, роҷеъ ба таъриху фарҳанги ниёкон, дӯстиву бародарӣ ва расидан ба қадри сулҳу осоиш мулоқотҳо меоростанд. Таҳти сарварии роҳбари ин ҳаракат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар як муддати кӯтоҳ дар роҳи таҳкими сулҳу ваҳдат дастовардҳои бузург рӯи кор омаданд.
Сулҳу субот ва ваҳдати миллӣ мардуми моро аз буҳрони шадид раҳо намуда, дар саросари кишвар баҳри сохтмони як силсила иншоотҳои азим асос гузошт. Бо шарофати сулҳу ваҳдат кишвари мо ба марҳилаи нави зиндагӣ - давраи созандагиву бунёдкорӣ қадам гузошта, сол то сол комёбиҳоро афзун мегардонад ва ба пешравиҳои намоён соҳиб мегардад. Бунёдкориҳое, ки имрӯз дар Тоҷикистон ба назар мерасад, аз бисёр ҷиҳат аз баракати Ҳаракати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон аст.
Яке аз омилҳои таҳкими ваҳдати миллӣ густариш ва бо рӯҳи замон мувофиқ кардани худшиносии миллӣ мебошад. Дар кишвари мо ҷараёни босуръати густариши худшиносии миллӣ пас аз соҳибистиқлол шудани он бо номи шарофатманди абармарди ваҳдатофари тоҷик - Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пайванди ҷудонопазир дорад. Маҳз ӯ аҳамияти густариш додан ва таҳаққуқ бахшидан ба худшиносии миллиро аз масъалаҳои бунёдии давлатдорӣ дониста, роҳу равиши даст ёфтан ба ин ҳадафи бузургро муайян намуд.
Хизмати бузург ва таърихии сарвари давлат дар он зоҳир мегардад, ки тавонист дар шароити бӯҳрони амиқи иқтисодиву маънавӣ ва дар вазъияти мураккаби сиёсиву ҳарбӣ ҳам пояҳои давлатдориро бунёд созад ва ҳам мардуми мамлакатро зери парчами иттиҳоди иҷтимоӣ фароҳам биоварад.
Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон омӯзиш ва фарогирии таърихро аз сарчашмаҳои муҳимтарини густариши худшиносии миллӣ ва ифтихори огоҳонаи ватандорӣ медонад. Ӯ таъкид мекунад, ки «рӯ овардан ба таърих ва омӯзиши он маҳз барои худогоҳӣ, бедорӣ ва ҳушёрии миллати мо басо ногузир аст. Ифтихор аз гузаштаи таърихии халқу миллати худ вақте баҷову шоиста аст, ки онро донӣ, дарк кунӣ ва аз бурду бохташ огоҳ шавӣ. Вагарна ифтихорат пучу бепоя аст ва ба ҷуз саргарангию гумроҳӣ ҳосиле нахоҳад дошт».
Ба шарофати сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат Ваҳдати миллӣ ҳамчун омили муттаҳидсозандаи миллати тоҷик имкон фароҳам овард, ки бо истифодаи арзишҳои аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ пазируфташуда дар кишварамон таҳкурсии ташаккули ҷомеаи шаҳрвандӣ гузошта шуд ва барои беҳтар гардидани сатҳу сифати зиндагии мардум, ободии Ватан ва ояндаи давлати соҳибистиқлоламон заминаи мусоид муҳайё гардид.
Хизмати шоистаи Эмомалӣ Раҳмон дар таҳкими ҳокимияти давлатӣ ва истиқлолияти миллӣ аз он иборат аст, ки маҳз ӯ бо ба даст гирифтани идоракунии кишвар, таҳдиди нобудии онро пешгирӣ, оташи ҷанги шаҳрвандиро хомӯш ва сохторҳои фалаҷгаштаи ҳокимиятро барқарор намуд, барои таҳкими ҳокимият ва давлат шароит муҳайё сохт, ба сулҳу суботи миллӣ асос гузошт, гурезаҳо ва муҳоҷирони иҷбориро ба Ватан баргардонид, асоси устувори бунёди ҷомеаи навро гузошт, ислоҳоти конститутсиониро дар амал татбиқ кард, Контитутсияи навро таҳия намуд, манбаи ҳуқуқиву сиёсиро барои имзои Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон гузошт, ба истиқрори сулҳ ноил шуд, ки он таҷрибаи беназир ва падидае барои ҷомеаи ҷаҳонӣ буд, ба эҳёи миллӣ ва ибтидои корҳои нави бузург асос гузошт, ба таври қатъӣ вазъи иҷтимоиву иқтисодии аҳолиро беҳтар кард, таҳдиди гуруснагиро бартараф намуд, эътибори сиёсии давлатро дар арсаи ҷаҳонӣ боло бардошт.
Нодира МАДМУСАЕВА,
омӯзгори МТМУ №14, ноҳияи Мастчоҳ
Омӯзиши таърихи Давлати Сомониён нишон медиҳад, ки шахсиятҳои аввали мамлакат дар пешрафти давлат чӣ нақше доштаанд. Дар ҳама давру замон шахсиятҳои аввали давлат вазифаи пурмасъулият ва тақдирсозро бар дӯш доштаанд. Нахустин намояндагони Сомониён аз уҳдаи чунин коре, хоса дар он замон душвор, бо шарофатмандӣ баромаданд ва давлати тоҷиконро бунёд намуданд, ки дар охири чаҳоряки асри IХ ва нимаи аввали асри Х ба авҷи шукуфоии худ расида буд. Аммо, аз нимаи дуюми асри Х дар асари ба сари кор омадани амирони белаёқат ва бесиёсат оҳиста-оҳиста пояҳои давлатдорӣ рӯ ба таназзул ниҳод. Мулкҳои тобеъ ба нимтобеъ мубаддал шуданд ва баъзе аз вилоятҳо аз хироҷ додан ба ҳукумати марказӣ тамоман даст кашиданд. Набудани сиёсати миллӣ, ки мардумро дар рӯҳияи ватандорӣ тарбият кунад, давлатро аз дастгирии табақаҳои васеи захматкашон маҳрум менамуд. Ин ҳолат боис шуд, ки давлати бузурге, ки халқи парокандаи тоҷикро гирд овардаву ба дараҷаи миллат расонида буд, аз байн равад ва то ҳазор соли дигар вайро аз саодати давлатдорӣ бенасиб гардонад.
Дар чунин вазъият барои миллати тоҷик бар эътибори давраҳои сарнавиштсози таърихи фоҷиабораш сарваре лозим буд, ки воқеан миллӣ бошад ва барои сулҳу ваҳдат ҷони худро дареғ надорад. Шахсе лозим буд, ки манфиатҳои миллатро аз манфиатҳои қавму маҳалу минтақа болотар донад.
Қайд кардан бамаврид аст, ки Истиқлолияти Тоҷикистон, ки бо гузашти даҳ садсола ба даст омад, бо вайрон кардани давлат оғоз шуд. Қувваҳои мухталифи сиёсӣ аз вазъияти мавҷуда, яъне аз байн рафтани дастгоҳи абарқудрати идеологӣ ва низомии Иттиҳоди Шӯравӣ ва ҳанӯз ба шароити нав созгор нашудани сохторҳои идорӣ ва низомии давлати маҳаллӣ – истифода карда, даъвои ҳокимияти сиёсӣ карданд. Ба онҳо чунин намуд, ки тоҷи давлатдорӣ сари роҳ афтодааст. Ҷанги шадиде ба вуқуъ пайваст. Аҳолии шаҳрҳо, ноҳияҳо, шаҳрчаву деҳот торафт ба набарди хунӣ кашида мешуд. Хатари нобуд шудани Тоҷикистон ҳақиқати воқеӣ шуда буд.
Бо кӯшиши фарзандони ҷоннисори тоҷик имконият даст дод, ки рӯзи 16 ноябри соли 1992 дар шаҳри Хуҷанди бостонӣ Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ баргузор гардад ва марҳилаи наверо дар таърихи Тоҷикистони навин боз намуда, паём аз ваҳдат ва ягонагии миллати тоҷик дихад. Тоҷикистон соҳиби ҳукумати қонунӣ гардид ва давлати Тоҷикистон роҳбари хешро интихоб намуд ва бо ҳамин давлати навини соҳибистиклоли Тоҷикистон соҳиби сарвар гашт.
Ҷараёни таҳким бахшидан ба ваҳдати миллӣ ва якдигарфаҳмиву якдигарбахшӣ дар Тоҷикистон бо сарварии Эмомалӣ Раҳмон аз моҳи ноябри соли 1992 оғоз шуд. Бо имзо шудани Созишномаи оштии миллӣ марҳилаи душворе аз таърихи навини Тоҷикистон паси сар шуд. Ваҳдатофари тоҷикон - Эмомалӣ Раҳмон рисолати худро ҳамчун бунёдгузори давлатдории сифатан нав, ки дар пояи сиёсати ваҳдати миллӣ ва арзишҳои демокративу дунявӣ қарор дошт, бо сарбаландӣ анҷом дод. Ӯ дар мураккабтарин ва печидатарин вазъияти сиёсиву иҷтимоӣ ва ҳарбӣ тадбирҳои гуногунро барои таҳким ва рушди давлатдории нав ба кор бурд.
Дар ҷараёни тараққиёти ҷомеа вобаста ба талаботу шароит баъзан масъалаҳое пеш меоянд, ки ҳалли онҳо барои пойдории миллату давлат аҳамияти муҳим дорад. Пас аз имзо шудани Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризояти миллӣ, бо мақсади боз ҳам таҳким бахшидан ба ваҳдату ягонагии мардуми кишвар бо кӯшиши Пешвои миллат, мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Ҳаракати умумихалқии ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон таъсис ёфта, дар қисматҳои Тоҷикистон ҷонибдорони зиёде пайдо намуд.
Раҳнамоёни ин ҳаракати бузург олимони обрӯманду шинохта, шоирону нависандагон ва рӯзноманигорон буданд, ки ба шаҳру навоҳӣ ва вилоятҳои ҷумҳурӣ сафар карда, роҷеъ ба таъриху фарҳанги ниёкон, дӯстиву бародарӣ ва расидан ба қадри сулҳу осоиш мулоқотҳо меоростанд. Таҳти сарварии роҳбари ин ҳаракат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар як муддати кӯтоҳ дар роҳи таҳкими сулҳу ваҳдат дастовардҳои бузург рӯи кор омаданд.
Сулҳу субот ва ваҳдати миллӣ мардуми моро аз буҳрони шадид раҳо намуда, дар саросари кишвар баҳри сохтмони як силсила иншоотҳои азим асос гузошт. Бо шарофати сулҳу ваҳдат кишвари мо ба марҳилаи нави зиндагӣ - давраи созандагиву бунёдкорӣ қадам гузошта, сол то сол комёбиҳоро афзун мегардонад ва ба пешравиҳои намоён соҳиб мегардад. Бунёдкориҳое, ки имрӯз дар Тоҷикистон ба назар мерасад, аз бисёр ҷиҳат аз баракати Ҳаракати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон аст.
Яке аз омилҳои таҳкими ваҳдати миллӣ густариш ва бо рӯҳи замон мувофиқ кардани худшиносии миллӣ мебошад. Дар кишвари мо ҷараёни босуръати густариши худшиносии миллӣ пас аз соҳибистиқлол шудани он бо номи шарофатманди абармарди ваҳдатофари тоҷик - Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пайванди ҷудонопазир дорад. Маҳз ӯ аҳамияти густариш додан ва таҳаққуқ бахшидан ба худшиносии миллиро аз масъалаҳои бунёдии давлатдорӣ дониста, роҳу равиши даст ёфтан ба ин ҳадафи бузургро муайян намуд.
Хизмати бузург ва таърихии сарвари давлат дар он зоҳир мегардад, ки тавонист дар шароити бӯҳрони амиқи иқтисодиву маънавӣ ва дар вазъияти мураккаби сиёсиву ҳарбӣ ҳам пояҳои давлатдориро бунёд созад ва ҳам мардуми мамлакатро зери парчами иттиҳоди иҷтимоӣ фароҳам биоварад.
Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон омӯзиш ва фарогирии таърихро аз сарчашмаҳои муҳимтарини густариши худшиносии миллӣ ва ифтихори огоҳонаи ватандорӣ медонад. Ӯ таъкид мекунад, ки «рӯ овардан ба таърих ва омӯзиши он маҳз барои худогоҳӣ, бедорӣ ва ҳушёрии миллати мо басо ногузир аст. Ифтихор аз гузаштаи таърихии халқу миллати худ вақте баҷову шоиста аст, ки онро донӣ, дарк кунӣ ва аз бурду бохташ огоҳ шавӣ. Вагарна ифтихорат пучу бепоя аст ва ба ҷуз саргарангию гумроҳӣ ҳосиле нахоҳад дошт».
Ба шарофати сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат Ваҳдати миллӣ ҳамчун омили муттаҳидсозандаи миллати тоҷик имкон фароҳам овард, ки бо истифодаи арзишҳои аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ пазируфташуда дар кишварамон таҳкурсии ташаккули ҷомеаи шаҳрвандӣ гузошта шуд ва барои беҳтар гардидани сатҳу сифати зиндагии мардум, ободии Ватан ва ояндаи давлати соҳибистиқлоламон заминаи мусоид муҳайё гардид.
Хизмати шоистаи Эмомалӣ Раҳмон дар таҳкими ҳокимияти давлатӣ ва истиқлолияти миллӣ аз он иборат аст, ки маҳз ӯ бо ба даст гирифтани идоракунии кишвар, таҳдиди нобудии онро пешгирӣ, оташи ҷанги шаҳрвандиро хомӯш ва сохторҳои фалаҷгаштаи ҳокимиятро барқарор намуд, барои таҳкими ҳокимият ва давлат шароит муҳайё сохт, ба сулҳу суботи миллӣ асос гузошт, гурезаҳо ва муҳоҷирони иҷбориро ба Ватан баргардонид, асоси устувори бунёди ҷомеаи навро гузошт, ислоҳоти конститутсиониро дар амал татбиқ кард, Контитутсияи навро таҳия намуд, манбаи ҳуқуқиву сиёсиро барои имзои Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон гузошт, ба истиқрори сулҳ ноил шуд, ки он таҷрибаи беназир ва падидае барои ҷомеаи ҷаҳонӣ буд, ба эҳёи миллӣ ва ибтидои корҳои нави бузург асос гузошт, ба таври қатъӣ вазъи иҷтимоиву иқтисодии аҳолиро беҳтар кард, таҳдиди гуруснагиро бартараф намуд, эътибори сиёсии давлатро дар арсаи ҷаҳонӣ боло бардошт.
Нодира МАДМУСАЕВА,
омӯзгори МТМУ №14, ноҳияи Мастчоҳ
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед