Об агар сад пора гардад, боз бо ҳам ошност

Таърих, фарҳанг ва адабиёти мо –тоҷикон, ки аз ҷумлаи халқҳои қадимтарин ба шумор меравем, гувоҳ аст, ки халқи тоҷик пайваста бо роҳи оштӣ, сулҳу салоҳ ва дӯстӣ барои пешбурди давлати худ замина мегузошт. Ин хислатҳо дар осори шифоҳиву хаттӣ, ёдгориҳои бузурги таърихӣ ва катибаҳои нодир ба мо мерос мондаанд. Маҳаки асосии ҳама осори гузаштагони моро дӯстию рафоқат, хайрхоҳӣ, некию накукорӣ ва дигар хислатҳои ҳамидаи инсонӣ ташкил медиҳанд. Ҳамин аст, ки халқи тоҷик баробари рушди тамоми соҳаҳо аз давраҳои бостон бо мардумони гуногун робитаҳои зичи дӯстона барқарор менамуданду ҳамеша паи он мекӯшиданд, ки дар фазои дӯстиву якдилӣ умр ба сар баранд. Хуш аст, ки ин хислатҳои ҳамидаро давра ба давра гузаштагони мо аз ҷанбаҳои асосии ҳаёти худ қарор дода, ин пиндори башардӯстонаро минбаъд идома доданд.

Тоҷикону ӯзбекон аз халқҳое мебошанд, ки дар лаҳзаҳои ғаму шодӣ, барору нобаробарӣ, нокомию пирӯзиҳо бо ҳам буданд. Дар ҳама ҳолат таъбири “Ҳамсояи наздик аз хеши дур”-ро ба кор бурда, дӯстию бародариро пос дошта, якдигарро иззату эҳтиром ва қадрдонӣ менамуданд. Ҳанӯз аз дӯстии Ҷомиву Навоӣ барои мо ошкор аст, ки тоҷику ӯзбек халқҳои ба ҳам қарину бародаранд. Адибони зуллисонайн ин дӯстиҳову равобитро дар мафкураҳо пайваста талқину тавсиф мекарданд. Хушбахтона, ин раванд аз нав бо шаклу самимияти хос оғоз гаштааст ва риштаҳои гусаста аз нав пайванд мешаванд.

Ин дӯстию бародарӣ дар давраи ба истиқлолияту озодӣ расидани ҷумҳуриҳои Тоҷикистон ва Ӯзбекистон сатҳи сифатан нав ва ҷанбаҳои тоза касб намуд. Дар давоми чоряк аср муносибатҳои дӯстонаи ду тарафро хеле хуб мушоҳида кардан мумкин буд. Фарҳанг, ки аввалин қосиди сулҳу тавсиадиҳандаи муносибатҳои некӯи халқҳо ба ҳисоб меравад, солҳо миёни мардуми тоҷику ӯзбек ҳамчун унсури муттаҳидсоз ба ҳисоб мерафт. Рафтуомади адибону санъаткорон дар замони Шӯравӣ дар ин кишварҳо як амри маъмул буд. Қабл аз инқилоби Октябр низ ин тамоюл садсолаҳо вуҷуд дошт. Танҳо замони фурӯпошии Иттиҳоди Шӯравӣ ва даврони истиқлолияти ин кишварҳо баъзе монеаҳо бунёд гаштанд, ки манфӣ будани онро халқҳои тоҷику ӯзбек дарк намуданд. Бо вуҷуди ин дар ин давра сафарҳои фарҳангии ҳунармандони тоҷик дар саҳнаву театрҳои Ҷумҳурии Ӯзбекистон ва баръакс сафарҳои фарҳангии овозхонони машҳури Ӯзбекистон дар шаҳру ноҳияҳои кишвари мо ба назар мерасид, ки садои дӯстӣ ва оҳангҳои бародариро танинандоз менамуданд.

Дар ин давра бар касе пушида нест, ки агарчанде фазои фарҳангии миёни ин ду кишвар орому осуда буд, аммо фазои сиёсиро гарду ғубори ғаразолуде, ки аз ҷониби баъзе кишварҳои манфиатҷӯи дигар мевазид каме хира менамуд. Дар ҷаҳони сиёсӣ миёни ин ду халқ мехостанд кинаву нифоқро ба миён оранд. Ду халқи бародар донист, ки он ҳама ҷузъиёти нолозим сохтаву муваққатист. Аз ахбори гуногун шоҳид мегардем, ки дар Ӯзбекистон хона-музейи С. Айнӣ аз нав таҷдид меёбад. Ё аз рӯи хабари “Самаркандский вестник”, дар шаҳри Самарқанд пайкараи Ҷомиву Навоӣ, ки тимсоли дӯстии ду халқ буд, аз нав барқарор мешавад. Сарояндагони тоҷику ӯзбек дар сарзаминҳои ҳамдигар акнун на бо ҳаросу сохтакорӣ, балки бо меҳру самимият ҳунарнамоӣ мекунанд. Баргузории рӯзҳои фарҳангии ин халқҳо дар хонаи якдигар беҳтарин омили дӯстӣ рафоқати ин халқҳо гашта истодаанд. Дар доираи адабиёту забон низ ин ду халқ монеаву сарҳади бегона надоштанд.

Ҳамагон шоҳиди он гаштем, ки хиради азалӣ ва дарки амиқу сулҳпарваронаи Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонист чӣ гунае, ки ҷанги шаҳрвандиро ба гушаи фаромушӣ бурда буд, ин нифоқро аз миён бардорад. Дубора оҳанги дӯстиву бародариро миёни ин ду кишвар танинадоз намояду кабутарони дӯстиро боли парвоз бахшад.

Ба гуфтаи Бахтиёр Қутбиддинов, устоди ДМТ ҳар як муносибат ва ҳатто мухолифат дар байни кишварҳо ба худ омилҳову заминаҳо дошта метавонад. Баъди таваққуфҳо сифати мусбат ёфтани муносибатҳои Тоҷикистону Ӯзбекистон низ заминаҳову сарчашмаҳо доранд. Заковату фаросати баланди инсонии Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон буд, ки баъзе гузаштаҳои тираи муносибатҳои ҳамсоядориро фаромӯш намуданду дар байни дигар роҳбарони давлатҳо яке аз аввалинҳо шуда, дар маросими дафни Ислом Каримов нахуст чун як мусалмон ва баъдан чун як ҳамсояву бародар ширкат намуданд.

- Ин омилро халқи тоҷик ҳеҷ гоҳ миннат намеҳисобад, - мегуяд ӯ. - Балки он оини ҳамсоядориву бародарӣ аст. Рӯзи нанги ҳамсояву бародари ҳамдину ҳамоин ҳамин аст. Роҳбари халқи тоҷик дар ҷанозаи ҳамтои ӯзбеки худ холисона иштирок намуд ва нисбати дарду мусибати халқи ӯзбек бетафовут набудани халқи тоҷикро нишон дода тавонист. Ин амали ҷавонмардонае буд, ки касе дар ҷаҳон ҷиҳати манфии онро бозгӯ карда наметавонист ва наметавонад. Ин амал нишони инсондӯстии халқи тоҷик ва муҷиби муҳаббати халқи ӯзбек гардид. Ҳол он ки, ҷаҳони сиёсат аз садҳо паҳлуе иборат мебошад, ки бо кинаву адоват роҳбарон мухолифати давомдори худро нигоҳ медоранд. Баъзан дар таҷрибаи давлатдориҳои ҷаҳонӣ мебинем, ки роҳбари як кишвар аз фавти як ҳамтои ихтилофназари худ намоишкорона худро ҳатто аз изҳори як ҳамдардӣ канор мегирад. Гузаштаҳоро сиёҳ менамоянд ва кинаҳоро дар дил нигоҳ медоранд. Аммо халқи тоҷик дар симои роҳбари худ боз ҳам дар такя ба оини сулҳдӯстонаву бародаронаи худ ҳеҷ гоҳ чунин аъмол надошт ва барои халқи ӯзбеки ҳамоину ҳамсоя низ ин сифат бегона нест. Танҳо дар ин байн монеаи сохтае бо таъсири берун вуҷуд дошт, ки доим дар пайи тафриқаҳову фосиласозиҳо манфиат меҷӯянд ва ин аввалин қадами инсондӯстонаи Роҳбари давлати мо дар роҳи суфта сохтани муносибатҳои Тоҷикистон Ӯзбекистон ба ҳисоб мерафт.

Бар ҳақ иқдому ташаббусҳои ин марди наҷиб буд, ки билохира халқи тоҷику ӯзбек дигарбора ба ҳам омаданд ва чӣ гунае, ки аксарият шоҳиди ҳолем ҳамагон оҳангу табли шодӣ мезананд. Дигарбора дар ҳавои суруди якдигар мерақсанд ва ҳамовозӣ мекунанд. Оғӯшкушоии самимонаи роҳбарони ду давлат нишонаи волои ин гуфтаҳост.

Дар ин радиф гузаргоҳҳои сарҳадӣ миёни ин ду кишвар, ки халқҳои ин ду минтақаро ба ҳам мепайванданд дубора боз гардид. Ва фавҷ-фавҷи сокинони минтақаҳои ҳамсарҳад ба дидорбинии якдигар меоянд. Ба ҳам оғуш мекушоянду бори дигар собит мекунанд, ки дӯстию бародарии тоҷику ӯзбек азалист ва он абадан боқӣ мемонад.