Баробари боло гирифтани шуур, одамият аз паи дарёфти зиндагии солиму арзанда афтодааст. Бо дарки оне, ки бидуни сиҳатии комил зиндагӣ ва шароити хуби рӯзгор арзише надорад инсоният аз паи дарёфти дармон ба бемориҳои мухталиф қарор гирифт. Ҳамин аст, ки тибб яке аз қадимтарин илми инсонӣ дониста мешавад. Агарчӣ аҳли башар дар масири таърих ба дасторвадҳои беназири илмӣ дар ҷаҳони тибб мушарраф гашт, аммо боз ҳам зуҳур намудани бемориҳои мухталифи сироятиву ѓайрисироятӣ боиси қурбонии одамони бешумор гардидаанд.

Таърих гувоҳ аст, ки одамият баҳри ба даст овардани пирӯзӣ дар муқобили маризиҳо ва ё дарёфти роҳу услуби дармон ба дилхоҳ беморӣ кӯшишҳои зиёде ба харҷ додаву мувафақҳам шудааст. Аммо дар баробари дасторвадҳои илмиву амалии ҳосилшуда боз ҳам зуҳури бемориҳо инсониятро ором намегузошт. То ба қарнҳои ХIХ ва ХХ дар курраи замин бемориҳои зиёди дармоннопазире мавҷуд буданд, ки боиси ба доми марг кашонидани инсонҳои бешумор мегардиданд, вале хушбахтона бо рушди илми тибб як зумра маризиҳо ба монанди тоун, вабо, сил, хуноқ, кузоз, полиомиелит ва ғайра роҳи дармон пайдо гардида, билохира бемориҳои табобатшаванда шинохта шуданд. Аммо дар баробари он ҳама дасторвадҳои беназар дар соҳаи тибб боз ҳам баъзе аз бемориҳо ба монанди СПИД, намудҳои саратони манфӣ ва амсоли онҳо боиси нороҳатӣ ва қурбонии одамони зиёде мегарданд. Бо мақсади боз ҳам муолиҷаву дармони чунин бемориҳо ва сабук намудан ҳолати руҳиву ҷисмии маризон олимони соҳавӣ кушишхои зиёде ба харҷ додаву дар самти кӯмаки одамони гирифтори бемориҳои ба қаве дармоннопазир тибби паллиативӣ ба роҳ монда шудааст. Имрӯзҳо барои аксар нафарон ин риштаи тибби муосир ва самти фаъолияти он норавшан аст, ки матлаби мазкур маҳз дар самти муаррифии тибби паллиативӣ иншо гардид. Тибби паллиативӣ марбут ба беморони табобатнашаванда, дар ҳолати хуруҷи беморӣ ва дами марг қарордошта мебошад.

Гуфта мешавад, ки ёрии паллиативӣ ёрии фаъолона ва ҳамаҷониба ба беморони дар марҳилаи ниҳоӣ, дар ҳолате, ки муолиҷа маҳдуд аст, бо мақсади коҳиш додани ранҷу азияти маризон, расонида мешавад. Сарфи назар аз он, ки рӯзҳои боқимондаи ҳаёти бемор на чандон зиёд аст, вазифаи тибби паллиативӣ бояд усулҳои ҷадидро ҷиҳати беҳтар гардондани ҳолати ҷисмонӣ ва рӯҳии бемор ба кор барад. Ба тарзи дигар кӯмаки паллиативӣ бо роҳи ташхис, арзёбӣ ва табобати дард ва ҳалли мушкилоти ҷисмониву равонӣ ва рӯҳии азияти беморро пешгирӣ ва сабук мекунад. Дар кишварҳои хориҷӣ барои дуруст ба роҳ мондани фаъолияти тибби паллиативӣ муассисаҳои махсуси таълимӣ амал мекунанд.

Дар Амрико ҳанӯз аз соли 1997 чунин ташкилот амал намуда, беморон дар мавридҳои зарурӣ аз ёрии саривақтии он баҳраманд мегарданд. Маврид ба тазаккур аст, ки дар заминаи ҷаҳду талоши олимони соҳаи тибб имрӯзҳо наздик ба кулли бемориҳои вазнин табобатшаванда бемошанд, вале мутаасифона то ба ҳол роҳу услуби дармон ба баъзе аз маризиҳои музмин муаммои сарбастаеро мемонад, ки роҳи ягонаи табобату муолиҷагардонӣ нисбати онҳо мавҷуд нест. Соҳаи тибб, ки бевосита баҳри таъмини сиҳатии инсоният хизмат мекунад, кӯмакҳои полеативӣ бахсус баҳри сабук намудани дарди мариз аз қабилӣ, содда намудани ҳамлаҳои дарднок, дастгирии равонӣ, ва некӯаҳволии бемор хидмат менамояд. Бароҳ мондани кӯмаки паллиативӣ таи чанд сол аст, ки дар маърази таваҷҷӯҳи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор дошта тартиби расонидани ёрии паллиативӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар моддаи 1 ва 59 Кодекси тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон омадааст, ки ёрии паллиативӣ маҷмӯи тадбирҳои тиббиест, ки беморро аз дард ва дигар зуҳуроти беморӣ раҳо мекунад, барои беҳтар кардани сифати зиндагии бемори табобатнашаванда андешида мешавад. Он метавонад аз ҷониби кормандони тиббии ботаҷриба ҳам дар шароити амбулаторӣ ва ҳам дар беморхона таъмин карда шавад. Аз рӯи таҳқиқоти анҷомдодаи ташкилоти беҳдошт, дар соли 2020, тақрибан аз се як ҳиссаи одамоне, ки ба кумаки паллиативӣ ниёз доранд, беморони саратон мебошанд. Қисми боқимонда шахсони гирифтори бемориҳои пешрафтаи дил, шуш, ҷигар, гурда, мағзи сар ё бемориҳои музмин барои ҳаёт, аз қабили СПИД ва сили ба дору тобовар мебошанд. Ҳар сол беш аз 40 миллион беморон дар охири ҳаёт ба кӯмаки паллиативӣ ниёз доранд, ки 78% -и онҳо дар кишварҳои камдаромад ва миёна зиндагӣ мекунанд.

Воқеан имрӯз тибби ҷаҳонӣ бобати истифодаи тамоми имконоти мавҷуда ҷиҳати ҳифозати сиҳатии бемор ва ҳатто дар ҳолати вазнин қарор доштани он талош меварзад, ки тартиб додани низомномаи фаъолияти табибоне, ки бо беморони вазнин сару кор мегиранд ва он аз ҷониби Ассотсиатсияи байналмилалии ҳамшираҳои тиббӣ таҳия шудааст аз зумраи онҳо маънидод мегардад: - дарки саривақтии тағйироти динамикии бемор; - мусоидат барои ҷорӣ намудани парасторие, ки ба таъмини ҳузуру роҳати шахси фавтидаистода равона карда шудааст; - бо бемор, аъзои оила ва ҷомеаи тиббӣ самаранок ва бо дилсӯзӣ баррасӣ намудани масъалаҳои анҷомёбии ҳаёт: - зоҳир намудани эҳтиром ба фикру мулоҳиза ва хоҳишҳои бемор ҳангоми парасторӣ дар охири ҳаёт; - баҳо додан ба нишонаҳои беморӣ бо истифода аз воситаҳои илман асоснокшуда ва натиҷаҳои муолиҷаи маъмулӣ, иловагӣ ва технологии бемор; - баҳо додан ба ҷанбаҳои гуногун, аз ҷумла эҳтиёҷоти психологӣ, ҷисмонӣ, иҷтимоӣ ва маънавӣ ва бо сифати баланд хидмат расондан ба беморон ҳатто дар марҳилаи анҷомёбии ҳаёташон. Воқеан сиҳатӣ гавҳари ноёбасту ҳифазати он пеш аз ҳама аз ҳар як фард вобастагии амиқ дорад. Аммо набояд фаромуш сохт, ки илми тибб ҳамчун ҳомии сиҳатии инсоният ва таъминкунандаи зиндагии арзанда барои одамият талошҳои зиёде ба харҷ медиҳад. Махсусан роҳандозии тибби паллеативӣ қатрае аз баҳри садоқати тибб нисбати сиҳатии башарият шаҳодат медиҳад.

Суғдмеҳри МАЪРУФЗОД, рӯзноманигор