Бо Амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 2023 озмуни ҷумҳуриявии ““Тоҷикон” – оинаи таърихи миллат” баргузор мегардад, ки дар он тамоми қишрҳои ҷомеа ширкат карда метавонанд. Доир ба ҳадафҳои асосии озмуни мазкур, саҳми он дар баланд бардоштани ҳисси худогоҳӣ ва худшиносии миллии ҷавонон ва дар ин замина арҷ гузоштан ба таърихи пурғановати миллати куҳанбунёди тоҷик бо узви Комиссияи озмуни ҷумҳуриявии ““Тоҷикон” – оинаи таърихи миллат”, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон Низом Қосим ҳамсуҳбат шудем.

- Иқдоми навбатии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ба ифтихори 115-солагии академик Бобоҷон Ғафуров ва гиромидошти китоби арзишманди ӯ - “Тоҷикон” дар замони ҷаҳонишавӣ чӣ гуна арзёбӣ мекунед?

- Аз оғози ба сари қудрат омадан Сарвари давлати соҳибистиқлоли мо, ҳамзамон бо ҳалли масъалаҳои муҳимтарини рӯз – эҳёи ниҳодҳои давлат, таҳкими қонуният, барқарор кардани сулҳу оромӣ, баргардонидани гурезаҳо ва ғайра пайваста дар бораи худогоҳиву худшиносӣ, миллатдӯстиву ватанпарастӣ ҳарф мезаданду мардумро ба омӯзиши таърих, фарҳанг ва расму оини ҳазорсолаи миллат даъват мекарданд. Чорабиниҳои зиёди сиёсиву фарҳангӣ, ҷашнҳои бузургони илму адаб, маҳфилҳои сазовори муаррифии халқу давлат дар дохил ва хориҷи кишвар, ки бо эътидоли батадриҷи вазъи кишвар барпо шуданд, дар рӯ овардан ба маънавиёт, огоҳии бештари мардум аз асли худ, дарку эҳсоси хидматҳои бузургони сиёсат ва илму адаб дар роҳи бақои миллат, расидан ба қадри давлатдории миллӣ саҳми бузург гузоштанд.

Боиси қаноатмандист, ки ин самти фаъолияти муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон имрӯз густурдатар идома дорад ва озмунҳои машҳури “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст” ва “Тоҷикистон – Ватани азизи ман” далели бебаҳси онанд, ки ҳам шавқу ҳаваси бемисли ҳазорон сокинони кишварро ба китобхонӣ, омӯзиши амиқи адабиёт ва осори ҳунарии халқамон барангехтанд ва ҳам, бешубҳа, минбари кашфи истеъдодҳои зиёди маънавӣ мегарданд.

Ва, инак, озмуни ““Тоҷикон” – оинаи таърихи миллат”, ки бахшида ба 115-солагии Қаҳрамони Тоҷикистон, муаллифи шоҳасари оламшумули таърихи халқу диёри мо - академик Бобоҷон Ғафуров аз ҷониби Пешвои миллат эълон шудааст, арҷгузории таърихи миллат, омӯзиши амиқи корномаҳои шоистаи ниёгон дар тӯли таърих, тақвияти худшиносии миллӣ, ифтихори ватандорӣ, таҳкими ҳофизаи таърихӣ ва шинохти нақши халқамон дар рушди тамаддуни инсониятро ҳадафи хеш қарор додааст. Бовар дорам, ки қишрҳои гуногуни ҷомеа ба ин асари ҷовидона рӯ меоранд, шоҳиди саҳнаҳои бемисли худсозии миллатамон мешаванд, бо қаҳрамонони халқамон, ки дар давраҳои гуногуни таърих барои озодиву ободии ин марзу бум ҷонбозиҳо кардаанд, суҳбатҳои самимӣ меороянд ва ба ин восита дар роҳи тақвияти ҳисси худогоҳӣ ва худшиносии миллӣ, ифтихори ватандорӣ, таҳкими ҳофизаи таърихӣ ва ба ин васила, шинохти нақши халқи куҳанбунёду фарҳангсолори тоҷик дар рушди тамаддуни инсоният, ки ҳадафҳои озмунанд, қадамҳои наву устувор гузошта мешавад.

- Ин озмун аз озмунҳои қаблӣ, масалан “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст”, “Илм – фурӯғи маърифат” бо чӣ фарқ мекунад ва донишу истеъдоди иштирокчиён чӣ гуна муайян карда мешаванд?

- Ҳар озмун мақсаду мароми худро дорад, ки дар низомномааш баён меёбад. Тибқи ҳамин санадҳо озмунҳои қаблӣ дар доираи муайяни донишу завқ сурат мегирифтанд. Масалан, “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст” чанд номинатсия дорад ва донишу огоҳии иштирокчиёнро дар ҳамон самтҳо, аз ҷумла адабиёти классикӣ, адабиёти муосир, адабиёти ҷаҳон, адабиёти кӯдакон, завқи шоирӣ муайян мекунад. “Илм – фурӯғи маърифат”, чунон ки аз номаш бармеояд, ҷалби ҳавасмандону лаёқатмандонро ба омӯзиши амиқи илмҳои дақиқу табиатшиносӣ ва дарёфти олимону ихтироъкорони ҷавонро мақсади хеш қарор додааст. “Тоҷикистон – Ватани азизи ман” озмунест, ки оҳангсозону мутрибон, сарояндагону раққосон, дар маҷмӯъ ходимони ояндаи санъатамонро меёбаду ба ҳамагон муаррифӣ мекунад.
Фарқи аслии озмуни ““Тоҷикон” – оинаи таърихи миллат” он аст, ки дар заминаи ҳамагӣ як китоб сурат мегирад. Вале чӣ китобе! Аз қавли шоири бузурги миллиамон Бозор Собир, дар замоне ки:

Мурда буд дар хоб гӯё бахти хоби тоҷикон,
Ношумурда мухтасар мешуд ҳисоби тоҷикон.
Бахшу бобе ҳарчи буд дар бахшу боби тоҷикон,
Бекитобон канда буданд аз китоби тоҷикон,

маҳз ҳамин китоб, маҳз шуҷоати илмии аллома Бобоҷон Ғафуров бори дигар таваҷҷуҳи ҷаҳониёнро ба ин миллати соҳибкитобу тамаддунсоз ҷалб намуд. Чунон ки ним аср пеш аз нашри “Тоҷикон”, дар шароити душвортари таърихӣ устод Айнӣ бо шоҳкитоби “Намунаи адабиёти тоҷик” ҳамин рисолатро иҷро карда буд.

- Озмун аз рӯйи чанд номинатсия баргузор мегардад ва аз чанд давр иборат хоҳад буд?

- Дар ин озмун номинатсия яктост – китоби “Тоҷикон”. Лекин, чун дар озмунҳои қаблӣ, иштирокчиён ба гурӯҳҳо тақсим карда шудаанд, ки ба воқеиву одилона сурат гирифтани баррасиву баҳогузорӣ мусоидат менамояд. Аз ҷумла, хонандагони муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ (синфҳои 5-11) ва ибтидоии касбӣ (синфҳои 9-11), донишҷӯёни муассисаҳои таҳсилоти миёна ва олии касбӣ (бакалавр, магистр), омӯзгорони ҳамаи зинаҳои таҳсилот, ходимони илмию адабии муассисаҳои илмиву эҷодӣ, фарҳангу санъат, аспирантон, унвонҷӯён, номзадҳои илм ва докторантҳои муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ ва муассисаҳои илмӣ (ба истиснои омӯзгорони фанни таърихи ҳамаи зинаҳои таҳсилот, докторҳои илм (анъанавӣ), аъзои вобаста ва пайвастаи Академияи миллии илмҳо ва академияҳои соҳавӣ), калонсолон ва намояндагони касбу кори гуногун.

Барои давоми ҷавоб ба ин савол, беҳтар аст, ки низомномаи озмунро иқтибос бикунем. Дар он омадааст, ки “Озмун аз чор давр иборат буда, аз моҳи феврал то моҳи декабри соли 2023 ба таври зайл ташкил ва гузаронида мешавад: - даври якум – моҳи феврал дар муассисаҳои таълимӣ ва ташкилоту муассисаҳои мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот; - даври дуюм – моҳи июн дар маркази шаҳр ва ноҳияҳо (ба истиснои шаҳри Душанбе); - даври сеюм – нимаи дуюми моҳи сентябр дар марказҳои Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳои Суғду Хатлон, шаҳри Душанбе ва шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ; - даври чорум – нимаи якуми моҳи декабр барои ғолибони ҷойҳои якум, дуюм ва сеюм дар Муассисаи давлатии “Китобхонаи миллӣ”-и Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон”.

- Барои довталабон ба ғайр аз адабиёти таълимӣ боз кадом асарҳои илмию бадеӣ тавсия дода мешавад?

- Дар номи озмун китоби “Тоҷикон” зикр шудааст. Яъне, иштирокчӣ бояд ин китоби бузург, саргузашти муаллифи муҳтарами онро бо диққати тамом хондаву аз худ кунад, санаву санад, воқеаву шахсиятҳои муҳими таърихиро дар хотир бигирад, он ҳамаро равону ҷолиб нақл карда битавонад. Ғайр аз ин, аз мероси таърихию фарҳангии халқамон, ёдгориву мавзеъҳои таърихӣ, сарчашмаҳои таърихӣ ва асарҳои илмию бадеӣ оид ба таърихи миллатамон огоҳ бошад. Албатта, ин кор бе хондани китобҳои зиёди таърихӣ – ҳам илмӣ ва ҳам бадеӣ имконнопазир аст. Ана, аз ҳамин ҷиҳат озмуни мазкур ба “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст” мемонад ва вазифаи ҷалби доираи ҳарчи васеътари иштирокчиёнро ба мутолиаи китобҳои хуб ва касби дониш низ бар дӯш дорад.

- Меъёрҳои баҳогузорӣ ба савияи дониши иштирокчиёни озмун кадомҳоянд?

- Тибқи низомномаи озмун ба ҳар як довталаб барои муаррифии китоби “Тоҷикон” ва асарҳои дигари таърихӣ вақти озод дода мешавад. Агар довталаб воқеаву санаҳои таърихиро пурра бидонад, ҳакамон ба ӯ 10 хол медиҳанд. Ба ҳамин тариқ, дар низомнома барои ҷавоби аз хуб болотар 8 хол, барои ҷавоби хуб то 6 хол, барои ҷавоби аз миёна беҳтар 4 хол, барои ҷавоби миёна 3 хол, барои ҷавоби миёнаи суст 2 хол муқаррар шудааст ва табиист, ки барои ҷавоби ғайриқаноатбахш хол дода намешавад.

- Ғолибони даври ниҳоӣ ва барандаи шоҳҷоизаро чӣ интизор аст?

- Тибқи замимаи Амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз барои гузарондани озмун 1 480 000 (як миллиону чорсаду ҳаштод ҳазор) сомонӣ ба таври нақд ҷудо карда мешавад. Аз ҷумла, барои ҳар яке аз чор гурӯҳи зикршуда 265 000 (дусаду шаступанҷ ҳазор) сомонӣ муқаррар шудааст. Мушаххастар бигӯем, барои як ҷои якум панҷоҳ ҳазор, ду ҷои дуюм сивупанҷҳазорӣ, се ҷои сеюм биступанҷҳазорӣ, ҳар яке аз чор шоҳҷоиза ҳафтод ҳазор сомониро ташкил медиҳад. Тавре дар низомномаи озмун омадааст: “Ба ғолибони даври чоруми озмун ва ба хонандагони муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ, ки дар даври чоруми озмун ҷойҳои якум, дуюм, сеюм ва шоҳҷоизаро сазовор шудаанд ва ба омӯзгорони онҳо тибқи тартиби муқарраргардида аз ҳисоби маблағҳои фонди захиравии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷоиза ва мукофоти пулӣ дода мешавад. Ғолибони даври чорум (ҷойҳои 1, 2, 3) ва барандаи Шоҳҷоиза баъди хатми муассисаи таҳсилоти миёнаи умумӣ, ибтидоӣ, миёна ва олии касбӣ ба ихтисоси интихобкардаи худ бе озмун ва ба тариқи ройгон ба муассисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ, миёна ва олии касбӣ ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимии кишвар қабул карда мешаванд”.

- Донистани таърих, давраҳои таърихӣ ва чеҳраҳои таърихсози миллати тоҷик, мероси таърихию фарҳангии халқи тоҷик дар баланд бардоштани ҳисси ватандӯстию рушди шахсияти ҷавонон то куҷо таъсиргузор буда метавонад?

- Чунонки зикру ишора шуд, мо халқи соҳибкитобу донишгаро ва тамаддунофар ҳастем. Фарҳангамон беш аз панҷ ҳазор сол дорад, фарзандони бузурги миллатамон дар илми ҷаҳонӣ низ саҳми шоиста гузоштаанд, адабиёти оламшумуламон қариб якуним ҳазор инҷониб завқҳои баландтаринро мафтун мекунад. Аз устод Рӯдакӣ то устод Айнӣ ва баъдиёни адабиётамон китобу мактаб ва муаллиму донишро ситоиш намудаанд. Яъне, “То ҷаҳон буд аз сари одам фароз, Кас набуд аз роҳи дониш бениёз”, “Тоҷи сари ҷумла ҳунарҳост илм, Қулфкушои ҳама дарҳост илм”, “Аз файзи яздон хон аст мактаб, Бар лаъли ирфон кон аст мактаб”, “Биёед, эй рафиқон, дарс хонем, Ба бекорию нодонӣ намонем...”.

Вазифаи маънавии ҳар як зодаи ин марзу бум, бахусус наврасону ҷавонон аз ин таҷрибаи ҳазоронсола баҳра бурдан, ба ин мероси беназир сазовор будан аст. То ки ҳамчун шаҳрвандони сазовори замон ба воя бирасем ва дар ҷаҳони бисёр пуррамзу рози имрӯз ҷоҳу мақоми шоистаи миллатамонро таъмин карда битавонем. Бешак, дар ин роҳ озмуни шоҳкитоби “Тоҷикон” нақши бузург хоҳад бозид ва мо дар анҷоми он бо қаноатмандӣ хоҳем гуфт, ки:

Тоқдони хонаи мо ҷои дастархони мост,
Тоқдони чашми мо – ҷои китоби “Тоҷикон”!