Дарёфт ва рушди қобилияти хонандагони болаёқат, ки ояндаи илму маориф ба онҳо вобастагӣ дорад, муаррифии онҳо дар дохилу хориҷи ҷумҳурӣ яке аз самтҳои фаъолияти маорифчиён маҳсуб меёбад. Истеъдодҳои ҷавон ниҳолони навбареро мемонанд, ки бештар аз ҳама қишрҳои ҷомеа ба таваҷҷуҳ, ғамхорӣ ва нигоҳубини хосса ниёз доранд.

Боиси хушнудист, ки ҳамасола хонандагони муассисаҳои таълимии шаҳру навоҳии мамлакат дар олимпиадаҳои ҷумҳуриявию байналмилалӣ ширкат варзида, соҳиби ҷойҳои ифтихорӣ ва медалҳо мегарданд. Хушбахтона, имрӯз дар ҷумҳурӣ муассисаҳое кору фаъолият менамоянд, ки барои сайқал додани донишу малака ва истеъдоди ҳамин гуна хонандагон пешбинӣ гардидаанд. Бо мақсади маълумоти бештар пайдо намудан аз фаъолияти яке аз чунин муассисаҳо суҳбате оростем бо Ҷаҳонгир Бобоҷонов, муовини якуми директори Муассисаи давлатии “Маркази ҷумҳуриявии дарёфт ва рушди истеъдодҳо”- и Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки муҳтавои онро пешкаши хонандаи рӯзнома мегардонем.

- Маркази ҷумҳуриявии дарёфт ва рушди истеъдодҳо барои дастгирӣ ва ҳавасмандсозии хонандагони болаёқати кишвар кадом корҳоро анҷом медиҳад?

-Муассисаи давлатии «Маркази ҷумҳуриявии дарёфт ва рушди истеъдодҳо» соли 2007 таъсис дода шуда, фаъолияти худро тибқи дастуру ҳидоятҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон оид ба дарёфт, дастгирӣ ва инкишофи донишу маҳорати хонандагони болаёқати кишвар ба роҳ мондааст ва тарбияи насли наврасро маҳз дар заминаи тарбияи кӯдакони болаёқат раҳнамоӣ менамояд. Марказ дорои шароити мусоид барои таҳсилу фароғат ва сайқали донишу маҳорати хонандагон буда, фаъолияти худро  тибқи “Барномаи давлатии дарёфт ва рушди истеъдодҳо” ба роҳ мондааст. Ба толибилмон омӯзгорони ботаҷриба ва дорои тахассуси олии омӯзгорӣ аз фанҳои гуногун дарс мегӯянд. Синфхонаҳо бо ғунҷоиши на зиёда аз 12 нафар хонанда бо асбобу ашёи зарурии хониш муҷаҳҳаз гардонида шудаанд.

Айни ҳол чунин марказҳо дар ҳама шаҳру навоҳии ҷумҳурӣ фаъолият менамоянд.

- Ҳадафи асосии ташкили чунин марказҳо дар чист?

- Мақсади ташкили ин гуна марказҳо аз дарёфти наврасону ҷавонони болаёқат ва рушду такомули истеъдоди онҳо, фарогирии чунин хонандагони болаёқати шаҳру навоҳии мамлакат бо таҳсилоти иловагӣ, ҳамзамон сайқали донишу маҳорат, малака ва истеъдоди хонандагон ва ба воситаи чунин хонандагони соҳибистеъдод муаррифӣ кардани Тоҷикистон дар арсаи ҷаҳонӣ мебошад. Ҳамзамон, ба онҳо малакаи иштирок дар олимпиадаҳои сатҳи байналмилалӣ ва дар раванди рақобати солим худро идора карда тавонистан омӯзонда мешавад.

- Ҷараёни ба марказ роҳ ёфтани хонандагонро шарҳ медодед?

-Хонандагони болаёқат дар ҳама манотиқи кишвар ҳастанд. Онҳо бо роҳи иштирок дар ҳар гуна чорабиниҳо, аз ҷумла олимпиадаҳо, аз худ дарак медиҳанд. Вақте аз даври аввали ин гуна олимпиадаҳо ва озмунҳо мегузаранд, ба олимпиадаҳои шаҳрию вилоятӣ роҳ меёбанд. Баъдан онҳо ба Маркази ҷумҳуриявии дарёфт ва рушди истеъдодҳо сафарбар мешаванд. Дар марказ барояшон дарсҳои иловагӣ ташкил шуда, дар гурӯҳҳои алоҳида омӯзгорони ботаҷриба барояшон машғулиятҳо мегузаранд. Хуллас, тамоми шароитро фароҳам оварда, онҳоро барои иштирок дар олимпиадаҳои ҷумҳуриявию байналмилалӣ тайёр менамоем. Омӯзгорон ва хонандагони болаёқат имконият доранд, ки аз навгониву дастовардҳои тозатарини илму техникаи ҷаҳони муосир сари вақт огоҳ гарданд ва донишу маҳорати худро мукаммал намоянд.

-Дар марказ кадом шароит ва имтиёзҳо барои хонандагон фароҳам оварда шудаанд?

-Фароҳам овардани шароити мусоид барои инкишофи зеҳнии кӯдакону наврасон, ёрӣ расонидан ҷиҳати ташаккули қобилияту истеъдод ва шавқу ҳавасмандии онҳо ба донишандӯзӣ тавассути машғулиятҳои иловагӣ корҳои таҷрибавӣ-амалӣ, суҳбату машварат, фаъолияти илмӣ-таҳқиқотии хонандагон амалӣ мегардад.

Барои хонандагоне, ки бо мақсади иштирок дар олимпиадаҳои ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ омода карда мешаванд, машғулиятҳо ба таври ройгон сурат гирифта, ҳама гуна сарфу харҷи дигар низ, аз қабили ҷои зист, хӯрока, роҳкиро ба давлатҳои дигар барои иштирок ба олимпиадаҳои сатҳи ҷаҳонӣ ва ҳоказо аз тарафи Вазорати маориф ва илми ҷумҳурӣ пешбинӣ шудааст. Муҳлати таҳсил бе маҳдудият буда, кор бо хонандагон дар тӯли тамоми соли тақвимӣ ба роҳ монда шудааст.

Дарсҳои иловагӣ асосан дар давраҳои таътили хонандагон ба таври васеъ ба роҳ монда мешаванд, зеро хонандагони шаҳру ноҳияҳо имкони тадрис гирифтанро дар ин давра пайдо мекунанд.

Хонандагоне, ки дар олимпиадаҳои ҷаҳонӣ сазовори ҷойи ифтихорӣ мегарданд, ҳангоми дохил шудан ба муассисаҳои таҳсилоти олии касбии ҷумҳурӣ дар соли хатми таҳсил (барои синфи 11) ба тариқи суҳбат қабул мешаванд. Имтиёзҳо ба хонандае, ки дар синфи 10 ғолибият ба даст оварда буд, баъди хатми синфи 11 ҳам кумак карда метавонанд.

Хонандагоне, ки дар даври ҷумҳуриявии олимпиадаҳои фаннӣ аз 90 то 100 холро ба даст меоранд, бо туҳфа, медал, “Ифтихорнома” ва “Тавсиянома”-и Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон сарфароз мегарданд ва ба муассисаҳои таҳсилоти миёна ва олии касбии ҷумҳурӣ, дар сурати мувофиқат кардани фан ба ихтисос, тариқи суҳбат қабул карда мешаванд. Хонандагоне, ки сазовори ҷойҳои якум, дуюм ва сеюм гардидаанд, ҳангоми дохил шудан ба муассисаҳои таҳсилоти миёна ва олии касбии кишвар, дар сурати мувофиқат кардани фан ба ихтисос, ва холҳои гузариши фанниро соҳиб шудан вобаста аз ҷойи ишғолнамудаашон мувофиқан 100 (ҷойи 1-ум), 75 (ҷойи 2-юм) ва 50 (ҷойи 3-юм) бал ба натиҷаи бадастоварда илова карда мешавад.

Ғайр аз ин, хоҳишмандон метавонанд тариқи шартнома дар марказ таҳсил намуда, сатҳи дониши худро рушду такомул диҳанд.

-Ба андешаи шумо хонандагон ба кадом фанҳо ва равияҳо шавқу рағбати бештар доранд?

- Имрӯз аксари хонандагон ба фанҳои табиӣ-риёзӣ, забонҳои англисию русӣ, технологияи иттилоотӣ, барномасозӣ, ихтироъкорӣ зиёдтар шавқ доранд, ки ин хеле хуб аст. Дар ҳоле ки мо дар замони рушди илму техника умр ба сар мебарем, огаҳӣ надоштан аз фанҳои дақиқ албатта ба салоҳи кор нест. Ин аст, ки шумораи хонандагоне, ки ба чунин фанҳо ва равияҳо таваҷҷуҳ зоҳир мекунанд, меафзояд. 

-Оё дастовардҳои хонандагон шуморо қаноатманд карда метавонад?

- Албатта. Ҳамасола бо кӯшишу заҳмати устодон ва саъю талошҳои шабонарӯзии наврасону ҷавонон аксари онҳо дар олимпиадаҳои гуногун иштирок мекунанд. Масалан, дар соли таҳсили 2018-2019 хонандагони мо дар даври ҷумҳуриявии олимпиадаҳои фаннӣ соҳиби 382 медал, аз ҷумла, 81 медали тилло, 130 медали нуқра ва 171 медали биринҷӣ гардиданд.

Ҳамчунин, аз аввали соли 2019 хонандагони кишвар дар 12 олимпиадаҳои байналмилалӣ, ки дар Қазоқистон, Беларус, Тайланд, Русия, Малайзия, Руминия Италия ва Ҳиндустон баргузор гардиданд, фаъолона иштирок намуда, сазовори 176 медал, аз ҷумла 46 медали тилло, 42 медали нуқра ва 88 медали биринҷӣ гардиданд, ки нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 42 медал зиёд мебошад.

Ин албатта дастоварди хеле бузург аст. Ғайр аз ин, хонандагон дар олимпиадаҳои лоиҳавӣ ширкат меварзанд. Онҳо бо ихтирои ҳар гуна ашёву техникаҳо соҳиби ҷойҳои намоён дар сатҳи ҷаҳонӣ мегарданд. 

Ин нишондиҳандаҳо дастоварди муҳими омӯзгорон ва хонандагони муассисаҳои таълимии мамлакат ба ҳисоб рафта, гувоҳи онанд, ки фаъолият дар ин самт рӯз то рӯз густариш ва равнақ меёбад.

- Имрӯз кадом мушкилиҳо вуҷуд доранд, ки дар фаъолияти муназзами марказ монеа эҷод мекунанд? 

-Солҳои қабл мо аз нарасидани кадрҳои омӯзгорӣ, яъне мутахассисони ботаҷриба, танқисӣ мекашидем. Ҳамчунин, дар даврони пеш аз соҳибистиқлолӣ барои дарёфти ҷавонони боистеъдод аз ҳар гӯшаю канори кишвар мушкилот зиёд буд. Аммо бо ташаббуси Вазорати маориф ва илми ҷумҳурӣ ва роҳбарияти марказ ин мушкилот қариб ки пурра аз байн рафтаанд. Айни ҳол Маркази рушди истеъдодҳои шаҳри Душанбе бо омӯзгорони ботаҷриба таъмин аст. Аммо дар марказҳои дигар шаҳру ноҳияҳо таъминот бо кадрҳои баландихтисоси соҳаи омӯзгорӣ нигаронкунанда аст. Таъминоти молиявӣ низ имрӯз каме беҳбудӣ мехоҳад, чун маблағҳои ҷудошуда барои ба ҳама олимпиадаҳои сатҳи ҷаҳонӣ сафарбар намудани хонандагон нокифоя мебошанд.

Мавриди зикр аст, ки дар марказҳои вилоят ва шаҳру ноҳияҳо ба фаъолияти марказҳои дарёфт ва рушди истеъдодҳо, муҳайё сохтани шароити мусоиди корӣ, аз ҷумла таъмин бо бинои алоҳида, додани мустақилияти молиявӣ ва зиёд намудани воҳидҳои корӣ таваҷҷуҳи кам зоҳир мегардад.

Дар ҳоле, ки барои Маркази дарёфт ва рушди итеъдодҳои шаҳри Душанбе мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе тамоми шароити заруриро фароҳам оварда, онро бо бинои алоҳида, 8 кабинет, як толори маҷлисгоҳ, 11 синфхона, мустақилияти молиявӣ ва 75 воҳиди корӣ таъмин намудааст. Маҳз ин дастгириҳо боис шуданд, ки дар соли таҳсили 2017-2018 хонандагони шаҳри Душанбе бо ишғоли ҷойҳои ифтихорӣ дар олимпиадаҳои фаннии ҷумҳуриявӣ мақоми аввалро ишғол намуданд.

Ғайр аз ин, ки дар ҷумҳурӣ озмоишгоҳҳои замонавӣ камшуморанд. Агар марказҳои дарёфт ва рушди истеъдодҳо бо лабораторияҳои махсуси муҷаҳҳазшуда таъмин бошанд, наврасону ҷавонон ба дастгоҳҳои замонавӣ бештар дастрасӣ пайдо карда, дастовардҳои бештарро ноил мегарданд.

-Дар кору фаъолияти минбаъдаатон дар самти тарбияи насли ҷавони бомаърифат барору комёбӣ таманно дорем.

-Ташаккур.

Шаҳло ЭШОНОВА, “ҶТ”
Гулноза ҚОСИМОВА, 
волонтёри “ҶТ”