Солҳои охир ҷомеаи ҷаҳониро бемориҳои гуногуни марбут ба вазъи ногувори муҳити зист нигарон намудааст. Дар ин росто ҳатто табибон, ки барои сиҳатии одамон савганд ёд кардаанд, оҷиз мондаанд. Онҳо қисмати зиёди бемориҳои ҷаҳонро марбут ба муҳити зист ва олудагии боду ҳаво, танқисӣ аз оби ошомидании тоза ва тағйирёбии иқлим арзёбӣ менамоянд.

Тавре аз маълумоти мутахассисони Ташкилоти ҷаҳонии тандурустӣ бармеояд, ҳамарӯза бар асари истихроҷи дуди мошинҳо муҳити зисти ҷаҳон ифлос мегардад. Мутахассисони ҳифзи муҳити зисти аксари кишварҳои ҷаҳон аз олудагии ҳаво бонги хатар мезананд. Бо мақсади ҷилавгирӣ аз ин раванди ногувор дар Ҳиндустон се пойгоҳи истеҳсоли энергия бо истифода аз ангишт баста шуд. Барои пешгирии чунин олудагӣ мебояд, ки нерӯи барқи аз лиҳози экологӣ тоза истеҳсол карда шавад. Чун ҳар шахс барои зистан дар муҳити солим ва иқлими тоза ҳуқуқ дорад. Сокинони Фаронса низ аз олудагии ҳаво азият мекашанд. Зиёд шудани мошинҳои сабукрав ва истихроҷи гази карбон аз мошинҳои дизелӣ яке аз омилҳои асосии ифлос гардидани муҳити зист дар ин кишвар гардидааст. Дар шаҳрҳои калон бо сабаби набудани шамол дуди мошинҳо ба самти дигар намеравад ва вориди ҷисми одамон мегардад. Агар нисфи ҳавои ифлос марбут ба чунин олудагӣ бошад, пас 50 дарсади дигари он марбут ба корхонаҳои саноатии кишварҳои аврупоӣ аст, ки муҳити зисти Фаронсаро ифлос кардаанд. Омӯзишгоҳи экологие, ки дар пойтахти ин кишвар фаъолият мекунад, ҳамарӯза вазъи дигаргунии иқлимро дар фазои кишварҳои Иттиҳоди Аврупо ва ҷаҳон баррасӣ намуда, ба хулосае омадааст, ки ҳамаи ин газҳои зараровар бар асари ҳаракати нақлиёт, фаъолияти корхонаҳои кимиёвию саноатӣ, газҳои гулхонаӣ ва ғайраҳо ба вуҷуд меоянд. Дар ҳар мавсим таъсири он ба организми инсон гуногун аст. Масалан, таъсири онҳо дар фасли тобистон нисбат ба фасли зимистон зиёдтар мегардад. Агар чунин олудагии фазо дар масофаи наздиктар ба муҳити зисти инсонҳо қарор дошта бошад, зарари он ба саломатӣ бештар мегардад. Газҳои зарароваре, ки имрӯз дар корхонаҳои саноативу мошинҳои дизелӣ ва сӯзиши ангиштсанг ба вуҷуд меоянд, қабл аз ҳама ба муҳити зисти мо роҳ меёбанд ва инсонҳо онро нафас мекашанд. Онҳо тариқи узвҳои нафаскашӣ вориди шуши инсон гардида, ҳама узвҳои даруниро фаро мегиранд. Қисме аз ин газҳо вориди қалби инсон мегарданд ва қисми дигар ба майнаи сари инсон роҳ меёбанд ва бешак ҳар шахсе ки гирифтори чунин олудагӣ аст, мубталои беморӣ мегардад.

Олимон дар натиҷаи тадқиқоти тулонӣ ба хулосае омадаанд, ки олудагии обу ҳаво яке аз омилҳои пайдоиши бемории саратон дар ҷаҳон мебошад.

Таъсири чунин газҳо ба камшавии пиряхҳо низ мусоидат намудааст. Аз байн рафтани пиряхҳои таърихӣ дар Қутби Шимол ва ҷазираи Гренландия ба вазъи экологии кишварҳои назди уқёнус ва Амрикои Лотинӣ таъсири ҷиддӣ расонидааст. Мутахассисони илми тибби ин кишварҳо муборизаро алайҳи олудагии обу ҳаво кори тамоми аҳли башар арзёбӣ намуда, дар ин кор иқдомоти дастаҷамъонаро зарур мешуморанд. Ба таъкиди онҳо имрӯз ҷаҳониён барои решакан намудани вируси бемории эбола, бемории зика ва ғайра талош менамоянд. Аммо набояд фаромӯш кард, ки хатари тағйирёбии иқлим низ ба саломатии инсонҳо на камтар аз ин бемориҳост.

Дар ҳоле ки фазои аксари кишварҳои дунёро олудагӣ, дигаргуниҳои куллии экологӣ, ифлосшавии муҳити зист ва норасоии оби тозаву ошомиданӣ ба таҳлука андохтааст, Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ин радиф аз ҷумлаи кишварҳое шинохта шудааст, ки барои муҳофизати ҷаҳон ва сокинонаш аз таъсири маргбори тағйирёбии иқлим тадбирҳои судманд меандешад. Он сарнавишти сокинони сайёраи Заминро ҳанӯз соли 1999 пешгӯӣ карда, дар ин самт пешвои ҳалли масоили экологӣ дар ҷаҳон гардид.

Ташаббусҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон баҳри муҳофизати муҳити зист ва таъмини аҳолии ҷаҳон бо оби тозаву ошомиданӣ омӯзанда ва шоистаи таҳсин мебошанд. Аз ҷониби Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соли 2003 Соли оби тоза, солҳои 2005-2015 Даҳсолаи байналмилалии амалиёти «Об барои ҳаёт» ва акнун солҳои 2018-2028 “Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор» эълон гардиданд. Ин иқдомоти бузург Пешвои миллати моро ба ҳайси сиёсатмадори инсондӯст ва ҳомии сокинони эҳтиёҷманду осебдидаи ҷаҳон ба ҷомеаи мутамаддин муаррифӣ сохтанд.

Ҳамоишҳои байналмилалӣ дар самти экологияи сиёсӣ, ҳифзи муҳити зист, мубориза бо тағйирёбии иқлим ва як қатор конфронсҳои ҷаҳонӣ, ки бо иштироки Пешвои миллати тоҷик, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар як қатор кишварҳои мутараққии ҷаҳон баргузор гаштанд, бори дигар давлатҳои Иттиҳоди Аврупо ва ҷаҳонро муътакид бар он сохтанд, ки Тоҷикистон метавонад фаротар аз марзу ҳудуд ва муҳити ҷуғрофии худ барои муҳофизати сайёраи Замин талош намояд. Эмомалӣ Раҳмон зимни суханронии худ дар самити оби Будапешт, ки идомаи ҳамон силсилаҳамоишҳои байналмилалии Тоҷикистон бо СММ дар соҳаи об ва экология буд, аз мақоми устувори Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳалли масоили марбут ба об дар минтақа ва ҷаҳон ёдовар шуда, таъкид намуд, ки Тоҷикистон тайи ду даҳсолаи охир масоили вобаста ба об ва экологияро муҳиму рӯзмарра мешуморад. Ӯ дар шароити ниёзмандии рӯзафзуни ҷаҳонӣ ба об, ҳамкориву шарикии созандаро дар ин арсаҳо тақозои замон номид.

Ҳама ин иқдомҳои башардӯстонаи Пешвои миллат ба хотири пешрафту ободӣ ва зиндагии шоистаи мо, сокинони Тоҷикистон мебошад. Президенти кишвар бори дигар таваҷҷуҳи ҷомеаи ҷаҳониро барои самаранокии истифодаи захираи об, пешгирии хавфу хатари сар задани буҳронҳои обиву хатари тағйирёбии иқлим ва дигар масоили марбут ба об ҷалб намуд. Бешак, ҳамагон аз ҳаводисе, ки дар сар то сари ҷаҳон рух медиҳад, огаҳӣ дорем ва хуб медонем, ки тақдири инсонҳо қабл аз ҳама дар дасти худи онҳост.

Шаҳло ЭШОНОВА, "ҶТ"