ҶОМЕА
Ҷумъа 13 Декабр 2024 03:58
Устоди равоншод Асадулло Саъдуллоев аз публитсистикаву журналистика дарс мегуфт. Асрори эҷоди илмиву адабиву бадеиро таълим медод. Вобаста ба соҳаи публитсистика доим аз воқеияти бунёдӣ ҳарф мезад. Мегуфт, ки ҷони публитсистика баёни воқеӣ аст. Дар публитсистика аз даҳ калима интихобу баёни якеро комёбии муаллиф медонист. Дар такя ба ҳамон таълиме, ки устод дошт, чанд воқеияти кутоҳро чун маълумот дар бораи ӯ пешкаш мекунем.
Соли 1940 чашм ба олами ҳастӣ кушодаву таълимдидаи УДТ (имрӯза ДМТ) буд. Кори эҷодиро аз даргоҳи телевизион оғоз намуда, минбаъд тӯли қариб бист сол дар идораҳои рӯзномаҳои «Маориф ва маданият», «Газетаи муаллимон», «Тоҷикистони советӣ» ва ғайра аз мухбири оддӣ то ҷонишини сармуҳаррир кор кард. Солҳои ҳафтодуми асри гузашта ба олами таълиму таҳқиқ ворид шудаву дар донишгоҳҳои дохилу хориҷ фаъолият намуд. Дар шоҳроҳи таҳқиқи доманфарох аз унвонҷӯи оддӣ то дараҷаи доктори илми филология ва профессори соҳа расид. Зиёда аз панҷоҳ китобу асар таълиф намуда, даҳҳо нафар шогирдони соҳибунвонро ба камол расонид ва дар тамоми саҳифаҳои ВАО-и кишвар бо садҳо мақолаҳояш чун як чеҳраи эҷодӣ маҳбубият дошт. Дар таҳкими пояҳои касби журналистӣ нақши устуворро соҳиб буд ва аз нафароне ба ҳисоб мерафт, ки дар факултети навтаъсиси журналистика рӯҳу равони таълиму илмро бахшид. Сазовори ҷоизаву унвону мукофоти зиёди давлатӣ гашт. Шогирдонаш дар тамоми кафедрҳои факултети журналистика ба таҳқиқу тадрис машғуланд. Чоруми феврали соли ҷорӣ дар сини 76-солагӣ дунёро падруд гуфт. То охирин соли умр бо донишгоҳу факултети азизаш буд…
ДАР ХОТИРАВУ ХОБУ ХАЁЛҲО МОНД
Устод Асадулло Саъдуллоев моро тарк гуфт. Шахси наздике аз миёни мо рафт, ки ҳама нияту амалаш хайр буд. Ӯро дигар дар ин дунёи бевафо дучор намеоем. Дигар нигоҳи андешаманду пурмаънии ӯро намебинем ва садои орому ҳалимонаи ӯро намешунавем. Дигар аз дидани қадамзании марде, ки дар роҳраву зинаҳои ошёнаи дуюми бинои ДМТ (факултаи журналистика) ҳар рӯз чун як нерӯ ба сӯи мо меомад, маҳрум гаштем. Ӯ бемор буд, аммо гӯё бемориашро ошкор намудан намехост. Дардро фурӯ мебурду бо тинати устувораш ва иродаи қавияш худро водор менамуд, ки доиман бо мо бошад. Он қадар дуру қадим не, соли гузашта ӯро дар дохили аудитория медидем. Ӯ меомаду дар атрофаш парвона мегаштем. Дар нигоҳаш хастагиву ҳузнеро хондан мумкин буд, аммо бо забон аз он чизе намегуфт. Солиёни тӯлонӣ аз ӯ таҳаммулу одобро омӯхтем ва дар охирин рӯзҳои ҳаёташ ҳамон таҳаммулро дар рафтораш медидем. Аз дард шикоят намекард. Бечоранолӣ наменамуд. Танҳо шӯхиомез дардро ҳақорат мегуфт. Акнун ӯ барои мо хобу хаёл гашт. Устод ҳанӯз дар овони донишҷӯӣ доштани дафтари хотираро ба мо талқин менамуд… Акнун сурату садои ӯро аз ҳамон дафтарҳои сабту хотираҳо суроғ мекунем.
Ӯ ХУДРО СОХТА БУД
Ӯро мисоли як чанори бузурге медонистем, ки ҳазорон шохаву ҳазорон реша дошт. Ба фикр фуру меравем ва меандешем, ки ин чанор воруна ба рӯи хок афтид. Шогирдону дӯстону ҳамнишинонаш худро таскин мебахшанд ва мегӯянд, ки барои арвоҳи шоди устод кори ӯро давом медиҳем. Аммо ин ҳама як омили таскинбахшанда аст. Устод такрор надорад. Ба қавли худи устоди равоншод ҷисмҳо монанд мешаванд, аммо ботинҳо мураккабу пур аз тафовутҳоянд. Қоил бояд буд, ки ҷои ӯро касе иваз карда наметавонад. Ӯ мусофири ботаҳаммулу бурдбори садҳои пайроҳаҳои тоқатфарсову пуршебу фарози касби худ буд. Акнун фаҳмидем, ки дар ҷодаҳои таҳқиқу эҷод касе қолаби касе буда наметавонад. Ҳар кас худро месозад ва ҳеҷ гоҳе ҷои дигареро гирифта наметавонад. Дар роҳи сохтани худ низ на ҳар кас муваффақ аст. Устоди равоншод бошад, он саодатманде буд, ки худро сохта буд.
САҶДА БА ДИЛҲО МЕНАМУД
Ӯ намунаи устодону эҷодкорон буд. Дилу нияти пок дошт. Ҳасуд набуд ва қасдгириву душманиро намеписандид. Зеро маърифату маънавиёти баланд дошт. Заминаи ин маърифату маънавиёташ донишу фаросати амиқаш ба ҳисоб мерафт. Бо шогирду ҳамнишасту ҳамкасбаш дар баҳсҳо як орифе буд, ки назир надошт. Ҳеҷ гоҳ ҳамсуҳбату ҳамнишасти худро бо он ки аз чизе бехабар буд, дар хиҷолат намегузошт. Касеро муҷриму муттаҳам сохтан одати ӯ набуд. Ҳар нафаре аз ӯ чизе омӯхта метавонист. Донишу малакаву маҳораташро ҳеҷ гоҳе аз атрофиён дареғ намедошт. Ҳама дӯсташ медошт, зеро ӯ касеро бад намедид. Ӯ асрори ин дунёву он дунёро дарк карда буд. Ӯ дар хонаи дил намозу саҷдаи дилҳоро адо менамуд.
ДАР САРГАҲИ ДАРЁҲОИ ЭҶОД ҚАРОР ДОШТ
Одатан шахсияти олиму эҷодие аз дунё реҳлат намояд, ба тартиби хронологӣ аз фаъолияту ҳаёташ чизе месозанду ёдашро гиромӣ медоранд. Аммо чи сангин аст, ки ба феҳрастсозии эҷоди ин устод даст занем. Охир ӯ корро аз сатрҳои рӯзнома оғоз кардаву ба эҷоди «достонҳо» расонидааст. Дар бораи ин устоди зиндаёд китобҳо навиштан кифоят намекунад, ки дар бораи осору эҷоду фаъолияташ танҳо маълумотномае созем. Ҳатто хеле душвор аст, ки шумори заҳматҳои ӯро намоем. Ӯ як қомуси зиндаи баландарзиши дастрас барои мо шогирдон ба ҳисоб мерафт Дар саргаҳи эҷоди толибилмони мактаби эҷоду таҳқиқ қарор дошт. Ӯ устоди аксару ағлаби эҷодкорону муҳаққиқони публитсистикаву адабиёт буд. Ӯ дар тамоми пайраҳаҳову ҷодаҳои илми эҷоду таҳқиқ кашфиёт дошт ва пайроҳаҳои зиёдеро ба шогирдон пешниҳод карду рафт.
ЧАНД ПАНДИ ПИРИ ЖУРНАЛИСТИКАИ ТОҶИК
Устод ба мо дар ҳар нишасту суҳбат дарс мегуфтанд. Дарси эҷод, дарси таҳқиқ, дарси одамгарӣ ва билохира дарси зиндагӣ… Устод моро тарк карду рафт, аммо ин гуфтаҳояш бо мо монду доимо дар хонаи дил садо медиҳанд: «Бадхӯву бадрӯву бадгӯ набошед… Гумон накунед, ки фаттоҳем… Болои курсӣ нишастану рӯи миз ба мутолиаву эҷод машғул шуданро одати худ созед… Давлати шумо заҳмати шумо аст… Эҷоду таҳқиқ фиребро намепарварад… Кибру ғурурро одат насозед, ки манфур мешавед… Худро таъриф накунед ва дар шунидани таърифи худ низ мафтун нашавед… Сохтакорӣ бақо надорад… Агар дар зиндагӣ назди имону виҷдон ҳақ бошед, аз аккоси сагон, ҳатто газидани онҳо парво накунед… Аз донишҷӯ қасд нагиред, ки камоли аблаҳист… Бо олимону устодони хасакӣ худро хаста карда, дар мубориза қарор нагиред, онҳоро ҳамин зиндагӣ ҷазо медиҳад… Нисбат ба пешаатон ҳамон гунае, ки муносибат кардед, ҳамон гуна подош мебинед… Бесаводу ҷоҳил намоишкориро бештар меписандад… Ба умеди он набошед, ки илму эҷод шуморо сарватманд месозад, аммо мутмаин бошед, ки чун деҳқон соҳиби нони ҳалолед… Танҳоии шаб ва бедорӣ дар субҳи содиқ саодати ҳар эҷодкор аст… Аз устоду ҳамкоре, ки тамаъ дорад, дур буданатон беҳтар аст… Корро шумо не, вақт ҳал мекунад… Баъзе додаҳои номақбули зиндагиро қабул доред…». Саҳифаҳои хаёлу хотираро варақ мезанем ва мазмуни он саҳифаҳо бароямон дарс ва бозгӯи зиндагианд. Гуфтаҳои пурҳикмати устодамон баландарзишу беохир аст.
БОШАД, КИ…
Устод инсонгарии баланд дошт. Аз ноҷуриҳои зиндагӣ азоб мекашид. Кӯмак ба нафаре барояш рӯҳбаландӣ буд. Шогирдонро баробари фарзандонаш медонист. Одамро ба осонӣ мешинохт. Сахттарин ҷавоби ӯ дар муқобили нохалафеву ҷоҳиле танҳо хандаи маънидораш буд. Даҳсолаҳо ӯро мешинохтем, аммо боре садои дурушту баланди ӯро нашунидем. Хоксору заминӣ буд. Суҳбати гуворо дошту дунболи маснаду мақом намерафт. Озодаву пероста мегашт. Ботину зоҳири софу тозаву озода дошт. Бисёриҳоро бо амри тақдир сабаб гашт, ки соҳиби ному нон намояд, аммо дар ин ҷода миннатро намеписандид. Бисёр мехост, ки одамон дӯст бошанду ҳамдигарро фаҳманд. Сифатҳои биҳиштӣ дошт. Ин ҳама сифатҳо беҳикмат нестанд ва бошад, ки дар дунёи боқӣ ӯ дар сояи раҳмати ҷаҳонофарин қарор дошта бошад. Ба ин мо ҳама дӯогӯем.
Саъдӣ МАҲДӢ,
Бахтиёри ҚУТБИДДИН,
муаллимони ДМТ
Соли 1940 чашм ба олами ҳастӣ кушодаву таълимдидаи УДТ (имрӯза ДМТ) буд. Кори эҷодиро аз даргоҳи телевизион оғоз намуда, минбаъд тӯли қариб бист сол дар идораҳои рӯзномаҳои «Маориф ва маданият», «Газетаи муаллимон», «Тоҷикистони советӣ» ва ғайра аз мухбири оддӣ то ҷонишини сармуҳаррир кор кард. Солҳои ҳафтодуми асри гузашта ба олами таълиму таҳқиқ ворид шудаву дар донишгоҳҳои дохилу хориҷ фаъолият намуд. Дар шоҳроҳи таҳқиқи доманфарох аз унвонҷӯи оддӣ то дараҷаи доктори илми филология ва профессори соҳа расид. Зиёда аз панҷоҳ китобу асар таълиф намуда, даҳҳо нафар шогирдони соҳибунвонро ба камол расонид ва дар тамоми саҳифаҳои ВАО-и кишвар бо садҳо мақолаҳояш чун як чеҳраи эҷодӣ маҳбубият дошт. Дар таҳкими пояҳои касби журналистӣ нақши устуворро соҳиб буд ва аз нафароне ба ҳисоб мерафт, ки дар факултети навтаъсиси журналистика рӯҳу равони таълиму илмро бахшид. Сазовори ҷоизаву унвону мукофоти зиёди давлатӣ гашт. Шогирдонаш дар тамоми кафедрҳои факултети журналистика ба таҳқиқу тадрис машғуланд. Чоруми феврали соли ҷорӣ дар сини 76-солагӣ дунёро падруд гуфт. То охирин соли умр бо донишгоҳу факултети азизаш буд…
ДАР ХОТИРАВУ ХОБУ ХАЁЛҲО МОНД
Устод Асадулло Саъдуллоев моро тарк гуфт. Шахси наздике аз миёни мо рафт, ки ҳама нияту амалаш хайр буд. Ӯро дигар дар ин дунёи бевафо дучор намеоем. Дигар нигоҳи андешаманду пурмаънии ӯро намебинем ва садои орому ҳалимонаи ӯро намешунавем. Дигар аз дидани қадамзании марде, ки дар роҳраву зинаҳои ошёнаи дуюми бинои ДМТ (факултаи журналистика) ҳар рӯз чун як нерӯ ба сӯи мо меомад, маҳрум гаштем. Ӯ бемор буд, аммо гӯё бемориашро ошкор намудан намехост. Дардро фурӯ мебурду бо тинати устувораш ва иродаи қавияш худро водор менамуд, ки доиман бо мо бошад. Он қадар дуру қадим не, соли гузашта ӯро дар дохили аудитория медидем. Ӯ меомаду дар атрофаш парвона мегаштем. Дар нигоҳаш хастагиву ҳузнеро хондан мумкин буд, аммо бо забон аз он чизе намегуфт. Солиёни тӯлонӣ аз ӯ таҳаммулу одобро омӯхтем ва дар охирин рӯзҳои ҳаёташ ҳамон таҳаммулро дар рафтораш медидем. Аз дард шикоят намекард. Бечоранолӣ наменамуд. Танҳо шӯхиомез дардро ҳақорат мегуфт. Акнун ӯ барои мо хобу хаёл гашт. Устод ҳанӯз дар овони донишҷӯӣ доштани дафтари хотираро ба мо талқин менамуд… Акнун сурату садои ӯро аз ҳамон дафтарҳои сабту хотираҳо суроғ мекунем.
Ӯ ХУДРО СОХТА БУД
Ӯро мисоли як чанори бузурге медонистем, ки ҳазорон шохаву ҳазорон реша дошт. Ба фикр фуру меравем ва меандешем, ки ин чанор воруна ба рӯи хок афтид. Шогирдону дӯстону ҳамнишинонаш худро таскин мебахшанд ва мегӯянд, ки барои арвоҳи шоди устод кори ӯро давом медиҳем. Аммо ин ҳама як омили таскинбахшанда аст. Устод такрор надорад. Ба қавли худи устоди равоншод ҷисмҳо монанд мешаванд, аммо ботинҳо мураккабу пур аз тафовутҳоянд. Қоил бояд буд, ки ҷои ӯро касе иваз карда наметавонад. Ӯ мусофири ботаҳаммулу бурдбори садҳои пайроҳаҳои тоқатфарсову пуршебу фарози касби худ буд. Акнун фаҳмидем, ки дар ҷодаҳои таҳқиқу эҷод касе қолаби касе буда наметавонад. Ҳар кас худро месозад ва ҳеҷ гоҳе ҷои дигареро гирифта наметавонад. Дар роҳи сохтани худ низ на ҳар кас муваффақ аст. Устоди равоншод бошад, он саодатманде буд, ки худро сохта буд.
САҶДА БА ДИЛҲО МЕНАМУД
Ӯ намунаи устодону эҷодкорон буд. Дилу нияти пок дошт. Ҳасуд набуд ва қасдгириву душманиро намеписандид. Зеро маърифату маънавиёти баланд дошт. Заминаи ин маърифату маънавиёташ донишу фаросати амиқаш ба ҳисоб мерафт. Бо шогирду ҳамнишасту ҳамкасбаш дар баҳсҳо як орифе буд, ки назир надошт. Ҳеҷ гоҳ ҳамсуҳбату ҳамнишасти худро бо он ки аз чизе бехабар буд, дар хиҷолат намегузошт. Касеро муҷриму муттаҳам сохтан одати ӯ набуд. Ҳар нафаре аз ӯ чизе омӯхта метавонист. Донишу малакаву маҳораташро ҳеҷ гоҳе аз атрофиён дареғ намедошт. Ҳама дӯсташ медошт, зеро ӯ касеро бад намедид. Ӯ асрори ин дунёву он дунёро дарк карда буд. Ӯ дар хонаи дил намозу саҷдаи дилҳоро адо менамуд.
ДАР САРГАҲИ ДАРЁҲОИ ЭҶОД ҚАРОР ДОШТ
Одатан шахсияти олиму эҷодие аз дунё реҳлат намояд, ба тартиби хронологӣ аз фаъолияту ҳаёташ чизе месозанду ёдашро гиромӣ медоранд. Аммо чи сангин аст, ки ба феҳрастсозии эҷоди ин устод даст занем. Охир ӯ корро аз сатрҳои рӯзнома оғоз кардаву ба эҷоди «достонҳо» расонидааст. Дар бораи ин устоди зиндаёд китобҳо навиштан кифоят намекунад, ки дар бораи осору эҷоду фаъолияташ танҳо маълумотномае созем. Ҳатто хеле душвор аст, ки шумори заҳматҳои ӯро намоем. Ӯ як қомуси зиндаи баландарзиши дастрас барои мо шогирдон ба ҳисоб мерафт Дар саргаҳи эҷоди толибилмони мактаби эҷоду таҳқиқ қарор дошт. Ӯ устоди аксару ағлаби эҷодкорону муҳаққиқони публитсистикаву адабиёт буд. Ӯ дар тамоми пайраҳаҳову ҷодаҳои илми эҷоду таҳқиқ кашфиёт дошт ва пайроҳаҳои зиёдеро ба шогирдон пешниҳод карду рафт.
ЧАНД ПАНДИ ПИРИ ЖУРНАЛИСТИКАИ ТОҶИК
Устод ба мо дар ҳар нишасту суҳбат дарс мегуфтанд. Дарси эҷод, дарси таҳқиқ, дарси одамгарӣ ва билохира дарси зиндагӣ… Устод моро тарк карду рафт, аммо ин гуфтаҳояш бо мо монду доимо дар хонаи дил садо медиҳанд: «Бадхӯву бадрӯву бадгӯ набошед… Гумон накунед, ки фаттоҳем… Болои курсӣ нишастану рӯи миз ба мутолиаву эҷод машғул шуданро одати худ созед… Давлати шумо заҳмати шумо аст… Эҷоду таҳқиқ фиребро намепарварад… Кибру ғурурро одат насозед, ки манфур мешавед… Худро таъриф накунед ва дар шунидани таърифи худ низ мафтун нашавед… Сохтакорӣ бақо надорад… Агар дар зиндагӣ назди имону виҷдон ҳақ бошед, аз аккоси сагон, ҳатто газидани онҳо парво накунед… Аз донишҷӯ қасд нагиред, ки камоли аблаҳист… Бо олимону устодони хасакӣ худро хаста карда, дар мубориза қарор нагиред, онҳоро ҳамин зиндагӣ ҷазо медиҳад… Нисбат ба пешаатон ҳамон гунае, ки муносибат кардед, ҳамон гуна подош мебинед… Бесаводу ҷоҳил намоишкориро бештар меписандад… Ба умеди он набошед, ки илму эҷод шуморо сарватманд месозад, аммо мутмаин бошед, ки чун деҳқон соҳиби нони ҳалолед… Танҳоии шаб ва бедорӣ дар субҳи содиқ саодати ҳар эҷодкор аст… Аз устоду ҳамкоре, ки тамаъ дорад, дур буданатон беҳтар аст… Корро шумо не, вақт ҳал мекунад… Баъзе додаҳои номақбули зиндагиро қабул доред…». Саҳифаҳои хаёлу хотираро варақ мезанем ва мазмуни он саҳифаҳо бароямон дарс ва бозгӯи зиндагианд. Гуфтаҳои пурҳикмати устодамон баландарзишу беохир аст.
БОШАД, КИ…
Устод инсонгарии баланд дошт. Аз ноҷуриҳои зиндагӣ азоб мекашид. Кӯмак ба нафаре барояш рӯҳбаландӣ буд. Шогирдонро баробари фарзандонаш медонист. Одамро ба осонӣ мешинохт. Сахттарин ҷавоби ӯ дар муқобили нохалафеву ҷоҳиле танҳо хандаи маънидораш буд. Даҳсолаҳо ӯро мешинохтем, аммо боре садои дурушту баланди ӯро нашунидем. Хоксору заминӣ буд. Суҳбати гуворо дошту дунболи маснаду мақом намерафт. Озодаву пероста мегашт. Ботину зоҳири софу тозаву озода дошт. Бисёриҳоро бо амри тақдир сабаб гашт, ки соҳиби ному нон намояд, аммо дар ин ҷода миннатро намеписандид. Бисёр мехост, ки одамон дӯст бошанду ҳамдигарро фаҳманд. Сифатҳои биҳиштӣ дошт. Ин ҳама сифатҳо беҳикмат нестанд ва бошад, ки дар дунёи боқӣ ӯ дар сояи раҳмати ҷаҳонофарин қарор дошта бошад. Ба ин мо ҳама дӯогӯем.
Саъдӣ МАҲДӢ,
Бахтиёри ҚУТБИДДИН,
муаллимони ДМТ
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед