1-и имрӯз аз 2-и пагоҳ беҳтар аст

Касе, ки вақти худро боманфиат истифода бурда наметавонад, маҳз ӯ аз норасоии вақт шикоят мекунад. Ӯ рӯзҳоро дар хӯрдану пӯшидан, хоб, беҳудагӯиву беҳудагардӣ, афсонабофиҳо ва ё умуман бекорхӯҷагӣ сарф карда, вақтро мекушад.
(Жан Лабрюйер)

Аз нахустин гиряи тифл ҳисоби умри мо шуруъ мешаваду дигар мо ҳаргиз гуфта наметавонем, ки боз чанд соат ва ё соли дигар дар ихтиёр дорем. Ин аст, ки ҳар нафаси умрро бояд ғанимат шуморему ҳар лаҳзаи вақтро босамар истифода намоем. Чун фурсати умри инсон танҳо як бор аст.

“Дирӯз”, “имрӯз”, фардо”, “соле қабл”, “баъди як моҳ”... Ин вожаҳо дар забони мо хеле серистеъмоланд. Гузашта, ҳозира ва оянда ин умри мост. Умри мо ин ҳамон вақт аст, ки чун оби равон мегузарад. Ҳамарӯза дар соатҳои мо сонияҳо ҳисоб карда мешаванд, баъдан ба ин сонияҳо дақиқаҳо, соатҳо, рӯзҳо зам мешаванду таърихи умри моро ташкил медиҳанд. Вақт устуворона ва бебозгашт ба пеш ҳаракат мекунад. То куҷо мо инсонҳо даргузар будани умрро дарк мекунем? Оё мо ба қадри вақт мерасем?

Вақт мисли сароб аст. Гоҳи хушҳоливу хушбахтӣ он хеле кутоҳ асту дар лаҳзаҳои нокомиву бадбахтӣ бепоён асту тулонӣ. Бешак, ҳар яки мо мехоҳем, ки ҳамон лаҳзаҳои хушҳолӣ бештар бошанд. Ба қавли шоир:

Умр агар хуш гузарад, зиндагии Хизр кам аст,
В-арна нохуш гузарад, ними нафас бисёр аст.

Бо вуҷуди он ки мо зудгузар будани умр ва қимат будани вақтро ба хубӣ медонем, аммо боз ҳам ба қадри он намерасем. Чаро? Мо ба худ суолҳо медиҳем: агар умри рафта як бори дигар такрор мешуд, онро чӣ гуна мегузарондам? Баъзан хеле афсӯс мехӯрем барои вақти беҳуда сарфшуда ва умри зоеърафта. Ё баъзан кореро анҷом медиҳем, барои мақсаду ниятеро амалӣ намудан талош мекунем, бо нафарони зиёд суҳбату мулоқот анҷом медиҳем, аммо вақте “навор”-ро ақиб гардонда мебинем, дарк мекунем, ки имрӯзи худро беҳудаву барабас гузарондаем.

Ҳатто баъзан кӯшиш мекунем, то суръати вақтро тезонем. Ба ёд биёред давраи кӯдакиро. Ҳар яки мо мехостем, ки ҳарчи зудтар вақт гузараду мо калон шавем. Ё дар давраи донишҷӯӣ мехоҳем, ки ҳарчи зудтар дарс ба охир расаду мо ба мулоқоти дилдода шитобем, ё ҳарчи зудтар рӯзи корӣ ба охир расаду истироҳат кунем, ҳарчи зудтар фасли тобистон ояд ва ё ҳарчи зудтар соли нав фаро расад... Аммо боре ҳам намеандешем, ки вақт ба ақиб нигоҳ накарда, якзайл пеш меравад ва бо рафтани худ шумори умри моро кам мегардонад.

Вақт хеле қимат аст. Он сармояест, ки ҷамъ кардану нигоҳ доштанаш ғайриимкон аст, вале сарф ва гум карданаш хеле саҳлу осон. Агар хуб андеша кунем, ҳар нафари мо чӣ қадар ваъдаҳои вафонакарда, мулоқоти батаъхирафтода, мақсаду хоҳишҳо ва орзуҳои амалинашуда дорем. Аммо барои роҳ надодан ба чунин таъхирҳо ва сари вақт анҷом додани кору паймон бояд вақтро пайдо намуд ва ба қадри вақт расид.

Бале, вақт сармояи бебаҳост. Бо мурури замон ва гузаштани саотҳову дақиқаҳо ва сонияҳо воқеаву ҳодисоти рӯзгор яке дигареро иваз намуда, парда аз рӯи асрори худ боз менамоянд. Ҳар нафар, новобаста аз синну сол, ҷинсият, касбу кор бояд меъёри муайяни корӣ дошта бошад. Яъне ҳар нафарро мебояд, вақтро сарфакорона тақсим намояд, то бидонад, ки дар давоми рӯз кадом корҳоро анҷом бидиҳад. Чун вақт зудгузар аст, барои тақсимоти дурусти он андешаву афкори солим мебояд.

Агар ба қадри вақт нарасем, умрро зоеъ хоҳем кард. Дар урфият мегӯянд, ки “Кори имрӯзаро ба фардо нагузор”. Вале зиёд иттифоқ меафтад, ки мо “пагоҳ”-ро интизор мешавем, то сатреро навишта тамом кунем, волидонро хабар бигирем ва ё фарз кардем сигор кашиданро бас кунем. Аммо намедонем, ки яки имрӯз ҳамеша аз дуи пагоҳ беҳтар аст. Бовар кунед, ҳар яки мо ҳамеша барои анҷом додани ягон кори дилхоҳамон вақти андаке ҳам бошад, дар ихтиёр дорем. Дар гирудори зиндагӣ, дар миёни як рӯзи пурмоҷарову пурмағал мо якчанд дақиқаро “медуздем”, то як пиёла қаҳва бинӯшем ва боз саросема мешитобем ва беист ба соат менигарем. Мо аз рӯи реҷаи муайян зиндагӣ карда, чӣ гуна босуръат давидани вақтро пайхас намекунем. Сипас, бо гузашти солҳо сари худро дошта, майна об мекунем: оё дар ҳақиқат ҳам он лаҳзаҳои қимат ва он соату рӯзҳои гузаштаро дуруст сарф кардаем ё не? Вале, афсӯс, ки дигар чизеро тағйир додан ғайриимкон аст, чун вақт гузаштааст. Вақти худро сарфи корҳои беҳуда намудан асло касро соҳиби обрӯю эътибор накардааст. Ҳама инсонҳо дар вақту соати муайян бояд чӣ кор кардани худро донанд. Пайғамбари ислом гуфтааст: “Ду неъмате ҳаст, ки бисёрии мардум дар он осеб дидаанд: яке саломатӣ, дигаре вақти холӣ” (ривояти Имом Бухорӣ). Яъне мардуми зиёде нисбат ба ин ду неъмат бепарво буда, ғанимат будани онро дарк намекунанд.

Баъзан мо ба гузашта назар андохта, аз кунҷи зеҳнҳо хотираҳоро такурӯ мекунему барои ин вақти зиёде сарф месозем ва бехабар мемонем, ки чӣ гуна имрӯзи мо мисли реги кафи даст аз миёни ангуштонамон мерезад. Аз ин рӯ, агар мо бихоҳем, ки ояндаи мо хубу дурахшон бошад, бояд қабл аз ҳама имрӯзро хуб бисозем. Чун танҳо худи мо ба ин қодир ҳастем.

Адиби рус Максим Горкий рӯзро ҳаёти кутоҳ номидааст. Онро бояд тавре гузаронд, ки гӯё мо худи ҳозир бояд бимирем, аммо ногаҳон Худованд шумори умри моро як рӯзи дигар дароз мекунад.

Албатта каму зиёд кардани шумори умр, тағйир додани маҷрои таърих, ҳалли тақдири ҷаҳон аз доираи имконоти мо берун аст. Вале мо метавонем кори неке анҷом бидиҳем, ба дармондае дасти кӯмак дароз намоем, меҳрубон ва мушфиқи якдигар бошем. Дар ин сурат ҳаёти мо бемаъно нахоҳад буд.

Бузурге фармудааст: “Вақти инсон дар ҳақиқат ин умри инсон аст. Агар инсон вақташро на дар роҳи хайру савоб, балки бо ғафлат, беҳудагӣ ва бо орзуҳои ботил гузаронад ва ё беҳтарин фурсатҳои вақташ хоб ва ё бекорӣ бошад, пас марги ӯ барояш беҳтар аз ҳаёташ аст”.

Дар хусуси қимати вақт Бернард Вербер чунин фармудааст: “Қимати солро аз донишҷӯи аз имтиҳон афтида, қимати моҳро аз модари бармаҳал таваллудкарда, қимати ҳафтаро аз муҳаррири ҳафтанома, қимати соатро аз ошиқи интизори роҳи маҳбуба, қимати дақиқаро аз мусофири аз қатора ақибмонда, қимати сонияро аз шахси дар садама азизи дилашро аз дастдода ва қимати як ҳиссаи сонияро аз дорандаи медали нуқра дар бозиҳои олимпӣ бипурс”.

Ҳаёти мо, ояндаи мо дар дасти худи мост. Барор ва нобарориро танҳо як бенишонӣ бо номи “вақт надорам” аз ҳам ҷудо месозад. Дар асл вақти мо хеле зиёд аст. Танҳо моро мебояд, ки онро дуруст тақсим карда, бошуурона истифода намоем.

Вақт ҳаргиз моро мунтазир намешавад. Ҳар лаҳза дар саҳфаи рӯзгори мо як сатри наве зам мекунад, ки муаллифи он бешак худи мо ҳастем. Дар саҳфаи дигари он чӣ навишта хоҳад шуд, ба худи мо вобаста аст. Биёед, ба қадри ҳар нафас, ҳар лаҳзаи умр имрӯз бирасем ва фаромӯш насозем, ки вақт чун тайёраест дар парвоз, ки сарнишинаш худи мо ҳастем.

Вақтро беҳуда сарф накунед, дӯстон. Таваккал кунед, хулоса бароред ва ҳатман муваффақ хоҳед шуд.