Дар шароити имрӯз мустаҳкамии истиқлолу ваҳдат ва амнияту якпорчагии давлат аз ҷавонони ватандӯсти он вобаста аст. Аз ин рӯ, имрӯз донишмандон дӯст доштани ватанро аз пештара заруртар меҳисобанд. Вобаста ба муҳиммият, зарурат ва тақвияти ватандӯстӣ миёни шаҳрвандон бо Мирзоҳусайни Бадалипур, устоди Донишгоҳи миллии Тоҷикистон суҳбате анҷом додем.

- Нишонаҳои асосии ватандӯстӣ дар чӣ зоҳир мешаванд?

- Нишонаҳои ватандӯстӣ аз муносибат, аз диди намояндагони қишрҳои гуногуни ҷомеа нисбат ба қадру манзалати Ватан эҳсос мешавад. Масалан, барои як омӯзгор асолати ватандӯстиаш дар он зоҳир мегардад, ки то кадом ҳад дар тарбияву парвариши маънавии шогирдон масъулияти имониву виҷдонӣ дорад. Ё як деҳқонро ватандӯстияш дар он зоҳир мегардад, ки то кадом андоза нисбат ба кору амали худ масъулияти баланди виҷдонӣ дорад. Ҳамин гуна, ватандӯстӣ ба таври гуногун зоҳир мешавад.

- Шумо аз виҷдон гуфтед. Виҷдон дар ин самт чӣ нақш дошта метавонад?

- Виҷдон одамияту шахсияти ҳар як афроди ҷомеаро зоҳир менамояд. Он як ҷавҳари тозаву нафиси инсонсоз аст. Ба таври дигар бигӯем, виҷдон ҳисси масъулияти ахлоқӣ барои рафтор ва кирдори шахс мебошад. Шахсе, ки виҷдони пок надорад, ҳеҷ гоҳ манфиатҳои ватану миллатро аз манфиатҳои шахсияш боло гузошта наметавонад ва дар натиҷа як ватандӯсти хуб шуда наметавонад. Танҳо шахси бовиҷдон метавонад, барои шукуфоӣ, истиқлолияти миллӣ ва ваҳдати миллӣ талош намояд. Аз ин лиҳоз, дар ватандӯстӣ виҷдон нақши муҳиму созгор дорад.

- Ватандӯстиро аз гӯшаи имон медонанд. Тарғиби ҳамин андеша то кадом андоза метавонад дар ин самт саҳм дошта бошад?

- Аслан, ҳамин андеша аз ҳадиси паёмбари Худо ҳазрати Муҳаммад (с.а.в) асос мегирад. Дини ислом инсонро вазифадор кардааст, ки ватанро дӯст дорад, то ба он ҳад, ки агар ҳастии асосии инсон имони ӯ бошад, дӯст доштани ватан аз шохаи имони ӯ ба ҳисоб меравад. Агар имон бо шаклҳои гуногун зоҳир шавад, як шакли асосии он дӯст доштани Ватан аст. Дар мафкураи мо арзишҳои исломӣ пайванди ногузир дорад. Бинобар ин, “Дӯст доштани ватан аз шохаи имон аст” барои ҳуввияти як фарди имрӯза такон ва ангеза мебахшад. Яъне, ки бо тарғиби ҳамин ҳадис шаҳрвандон метавонанд, қарзи динию виҷдонии худро нисбат ба дӯст доштани Ватан ва ҳифзи он иҷро намоянд. Вақте ки инсон ягон кори зишт мекунад, онро харобии имон медонанд, пас ватанро дӯст надоштан низ харобии имон аст. Бояд мо ҳаминро чунин тафсир кунем, ки агар мусалмониву меҳри ватанро дар дилат ҷо намекунӣ, ватанро ҳифз наменамоӣ, пас имонат заъф аст ва мусулмони комил нестӣ. Ана ҳамин нуктаҳо бояд ба таври васеъ тарғиб карда шаванд, то ватандӯстии ҷавонон мустаҳкам гардад.

- Дар замони имрӯз, ки минтақа ва ҷаҳонро хатарҳои гуногун таҳдид мекунад, ватандӯстӣ то кадом андоза дар ҳифзи сарзамин ва тинҷию оромӣ муҳим мебошад?

- Дар ин шабу рӯз, ки раванди ҷаҳонишавӣ, ё ба истилоҳ глобализатсия идома дорад, масъулияти ватандӯстӣ, ватандорӣ ва ватанпарастии ҳар яки моро он даҳчанд мегардонад. Зеро имрӯз кишварамонро хатарҳои гуногун таҳдид мекунад. Дар ин баробар, мо душманони дохилӣ дорем, ки онҳо дар хориҷ нишас-та, бо ду тангаи хоҷагонашон Тоҷикистонро сиёҳ мекунанд ва бо ҳарфҳои дурӯғини худ дар ҷавонон ҳисси бадбиниро нисбати давлату миллат меафзоянд. Дар ин маврид танҳо ҷавононе ба ҳарфҳои чунин нафарон бовар намекунанд, ки ҳисси баланди ватандӯстӣ доранд. Бинобар ин, дар раванди ҷаҳонишавӣ ва хатарҳои имрӯзаи минтақа ва ҷаҳон ватандӯстӣ хеле муҳим аст.

- Ватандӯстиро омили таҳкими истиқлолияти миллӣ низ мегӯянд. Ба ин андеша чӣ назар доред?

- Истиқлолият худ нишони ватандорию ватандӯстист. Ҳамин ватандӯстист, ки решаҳои истиқлолияти моро мустаҳкам мегардонад. Дар давлате, ки сафи ватандӯстонаш кам бошад, истиқлолият пойбарҷо буда наметавонад. Нафрат ва бемеҳрӣ нисбати Ватан барҳамзанандаи истиқлолияти ҳар як миллату давлат аст.

- Худшиносии миллӣ аз нигоҳи шумо то кадом андоза метавонад дар таҳким бахшидани ватандӯстии ҷавонон саҳмгузор бошад?

- Худшиносии миллӣ дар таҳким бахшидани ватандӯстии ҷавонон нақши калидӣ дорад. Нафаре, ки худшинос набошад, аз асли худ, яъне гузаштаи пурифтихори худ, ки он ҳама ифтихорот ҳаст, огоҳ набошад, ҳеҷ гоҳ наметавонад, ки як ватандӯсти асил бошад. Шахсе худшинос мешавад, ки аз таърих ва корнамоиҳои шахсиятҳои миллати худ огоҳ бошад ва он ҳамаро ҳамчун як ифтихорот қабул намояд. Дар ин сурат, ватандӯстӣ дар замири ҷавонон решаи мустаҳкам пайдо мекунад.

- Фарҳанг ва ахлоқ оё метавонад дар ин самт нақшгузор бошад?

- Фарҳанг ва ахлоқ заминаи ҳамаи фаъолияти амалии инсонҳо ба шумор меравад. Инсони фарҳангӣ, ё инсони маданӣ худ ватандору ватанпарвар аст. Ӯ ба қадри арзиши ҳастӣ ва моҳияти Ватан мерасад. Масалан, инсони фарҳангӣ посдорандаи неъматҳои зиндагӣ аст. Он неъматҳое, ки аз Ватан мегирад ё он неъматҳое, ки дар Ватан дорад ба он ҳама шукргузорӣ мекунад. Ин ҷо гап сари он меравад, ки фарҳанги инсон, ки заминаи ташаккули ахлоқ аст, заминаи ҳама ҷаҳонбинӣ ва ҷаҳоншиносӣ, инчунин фаҳмишу биниши фаросати ақлонии ӯ мебошад. Дигар ин ки ахлоқ афроди ҷомеаро ба самти масъулияти ватандориву ватандӯстӣ равона мекунад.

- Дар ин самт мо давоми сиву ду соли соҳибистиқлолӣ то кадом андоза тавонистем муваффақ гардем?

- Беҳтарин дастоварди маънавию фарҳангии сиву ду соли соҳибистиқлолии мо дар он аст, ки мо тавонистем дар мафкураи хурду бузург мафҳуму моҳияти ватану ватандорӣ, хештаншиносӣ, соҳибистиқлолӣ, пос доштани он ва дарки ин ҳамаро ҷой намоем. Танҳо мо бо шарофати истиқлолияти комили кишвар дарк намудем, ки Ватан чи шаҳомату каромат дорад, чи қувваву тавоне дорад, ки мо дар он парвариш меёбем. Ба таври дигар бигӯем, сиву ду соли раванди истиқлолияти миллӣ барои ҳар як фарди тоҷик ифтихори миллиро ба миён овард ва дар заминаи он ифтихорот ватандӯстии шаҳрвандон шакл гирифт.

- Баъзеҳо хизмати ҳарбиро нишонаи олии ватандӯстӣ медонанд, аммо на ҳама ҷавонон ба хизмати ҳарбӣ ба таври ихтиёрӣ мераванд. Дар ин маврид чӣ назар доред?

- Беҳтарин худшиносӣ ва худогоҳӣ ин хизмат дар сафи Артиши миллӣ мебошад. Хизмат накардан ба Ватан монанди он аст, ки моро падару модар калон мекунанд, аммо дар пиронсолӣ мо хизмати онҳоро намекунем. Ҳамин гуна дар оғӯши Ватан калон мегардему онро ҳифз намекунем, то дигарон дар оғӯши он парвариш биёбанд. Мардум ватандӯстанд, аммо то ба ҳол мо натавонистаем ҳамин андешаро ба таври раднопазир дар мафкураи насли наврас ҷой намоем.

- Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон” то кадом андоза метавонад дар таҳкими ватандӯстии ҷавонон саҳмгузор бошад?

- Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон” дар тарбияи ватандӯстии мардум як даъвату ҳушдорӣ ва заминаву дастуре ҳаст, ки шаҳрвандонро дар руҳияи ватандориву ватандӯстӣ тарбия мекунад. Ин қонун ба ҳисси ватандӯстии шаҳрвандон метавонад, заминаи хубе гузорад, зеро дар қонун мушаххасан мақомотҳо, инчунин ташкилотҳои гуногун дар ин самт ба таври мушаххас вазифадор гардидаанд. Хулосаи ин савол ҳамин аст, ки ҳоло инсони имрӯзаро то ба қонуну қонунияте пайванд накунанд, ӯ ҳеҷ гоҳ эҳсоси масъулият намекунад.

- Барои боз ҳам беҳтар намудани ватандӯстии ҷавонон чӣ пешниҳоди мушаххас доред?

- Якум бояд, ҷанбаи худшиносиву худогоҳии ҷавонон боло бардошта шавад, дуюм, ҷанбаҳои иҷтимоиву иқтисодии ҷавонон беҳтар гардонида шавад, зеро танҳо бо сухани холӣ ватандӯстии ҷавонон зиёд намегардад. Бояд дар ин рос-то имкониятҳои иқтисодиву иҷтимоии онҳо вобаста ба вазъият беҳтар карда шавад. Агар ҳамин ҷанбаҳо ба назар гирифта нашаванд, мо наметавонем ҷавононро ба таври асливу воқеӣ дар ин самт тарбия намоем.