Ё ба дарди кӯдакони хиёбонӣ кӣ бояд расад?

Ҷомеае, ки аз фардои хеш умедвориҳои бузургро мунтазир аст, ба тарбияву таълими кӯдакон аҳамияти аввалиндараҷа медиҳад. Ба ҳамин далел кишварҳое, ки пешрафти рӯзафзун доранд, дар пайи ин самт талош меварзанд ва барои тарбияи атфоли хеш ҳеҷ чизеро дареғ намедоранд. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон низ чанд соли охир дар ин масъала диққати ҷиддӣ зоҳир менамояд, вале тарзе ба назар мерасад, масоили тарбияи ҳам фаннӣ ва ҳам ахлоқии кӯдакони мо ҳанӯз ҳам чун мушкили ҳалталаб боқӣ мондааст.

Бо пешрафти фанновариҳои нав кӯдакони мо ба ҷои шуғл варзидан бо технологияи навин баръакс рӯз аз рӯз ба чолишҳои нав гирифтор мегарданд. Истифодаи бемавриди техникаву абзорҳои навин, машғул шудан ба бозиҳои хатарзо мисол шуда метавонад. Дар мавриди тарбияи ахлоқӣ бошад сол аз сол рӯ ба поинравӣ ниҳодаем. Ба оворагардиву корҳои ношоиста машғул гардидани кӯдакон ба маротиб бештар шуда истодааст. Рақамҳои ироакардаи вазири корҳои дохилӣ Раҳимзода Рамазон Ҳамро, зимни нишасти хабарии имсола ин гуфтаҳоро тасдиқ мекунад. Чуноне ӯ гуфт: “Дар соли 2018 барои риоя накардани моддаҳои Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд” 16 ҳазору 340 парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ тартиб дода шуда, 1 миллиону 180 ҳазор сомонӣ ҷарима ситонида шуд. Ва дар ҳамин сол аз ҷониби ҷавонону наврасон 5 ҳазру 872 ҷиноят содир гардидааст.”

Ин худ далели он аст, ки ҳанӯз ҳам барои ба тарбияву таълими пурра фаро гирифтани фарзандонамон корҳои зиёдеро анҷом надодаем. Ва агар на ин шумораи рақамҳо бояд хеле поин мерафт ё нигарониро ба бор намеовард.

Сафаралӣ Ҳакимов, як сокини пойтахт, ки баъди соатҳои корӣ ба мусофиркашонӣ машғул мешавад, аз тарбияи бади баъзе кӯдакон дар солҳои охир нигарон аст. Ӯ дар мавриди кӯдаконе, ки аз тарбия дуранду рӯзи худро дар кӯчаҳо шом мекунанд, чунин мегуяд: - Ман намедонам, ки ҷомеаи мо ба чӣ дарде гирифтор асту кӯдакони мо бо чӣ роҳе мераванд. Ҳар рӯз кӯдакон як нағмаи нав ёд мегиранд. Агар ба бозорҳо равӣ аз дасти кӯдаконӣ лӯлӣ намедонӣ дар куҷо “панаҳ” шавӣ. Аз аввал то охири бозор аз пасат меоянду то қадре маблағашон надиҳӣ домонатро раҳо намесозанд. Ё агар ронанда бошӣ дар назди баъзе чароғакҳо таваққуф карда наметавонӣ. Аз испандудкунакҳо то кӯдакони талбанда то сабз шудани чароғак тирезаатро мекубанд. Ва ин ҳам дарди ба хайр, зеро метавонӣ оинаатро паст накуниву гузашта равӣ. Ҳоло як роҳи дигари пулёбӣ миёни ҳамин гуна кӯдакон ривоҷ ёфтааст. Мошин ки таваққуф кард, зуд чархҳову оинаҳояшро тоза мекунанд ва барои ин кори худ 3-5 сомон ва ҳатто зиёда аз ин талаб мекунанд. Агар надиҳӣ дастаи дарро раҳо намесозанд. Баъзан аз шарму хиҷолат маҷбур мешавӣ, ки маблағи талабкардаашонро диҳӣ.

Таҳлилгарон ба чунин ҳолатҳо гирифтор гардидани наврасони моро аз чанд ҷиҳат баҳо медиҳанд. Гурӯҳе агар инро аз беаҳамиятии оилаҳову аз тарбияи ахлоқӣ дур мондани наврасон донанд, гурӯҳи дигар бар ин боваранд, ки дар ин миён танҳо масоили иқтисодӣ меистад. Ва ба андешаи эшон агар ин масоил ҳалли худро пайдо кунад ба ҳади охир ин мушкил коҳиш хоҳад ёфт. Аксари мусоҳибони мо низ назари коршиносони гурӯҳи дуввумро тасдиқ намуданд.

Писари Мавҷуда Салимова пас аз таълим ба мошиншуию дигар корҳо ҷалб мегардаду қисмате аз рӯзгори оиларо пеш мебарад. Ба андешаи ин модар сабаби ҷалб гаштани писари ӯ ба корҳое, ки ҳанӯз барояш барвақт аст, ин шароити бади иқтисодӣ ва наёфтани маблағи лозима барои пешбурди оила мебошад. Ӯ, ки худ дар яке аз бозорҳои пойтахт ба ҳайси фаррош фаъолият мекунад, чунин андеша дорад: “Ҳеҷ модар хостгори дар чунин шакл тарбия ёфтани фарзандаш нест. Вале агар Фирӯз имрӯзҳо дар баробари ман фаъолият накунад, ман дар алоҳидагӣ наметавонам ҳатто маблағи иҷораи хонаамонро пардохт кунам. Баъзан ҳолатҳое ҳастанд, ки ӯро аз назди мошинҳо меронанд, лату куб мекунанд ва ӯ аз кор гурехта дар хона паноҳ мешавад, вале бо вуҷуди ин маҷбурам, ки ӯро ба кор равон кунам. Кӯчагардиву аз тарбия дур мондани ӯ аз рӯи ҳавас нест. Шароити бади зиндагии мо ҳамин чизро тақозо менамояд.”

Вале Мурод, ки хонандаи синфи 6 асту дар кӯчаҳои шаҳр ва бозорҳо ба шустани мошинҳову майдасавдо машғул аст, сабаби ба ҳамин гуна корҳо рӯй оварданашро дар он медонад, ки волидонаш аслан ниёзҳои ӯро бароварда намекунанд ва ӯ маҷбур аст, барои дарёфти маблағ ба ҳар коре андармон шавад: “Хонаводаи мо он қадар камбағал ҳам нест, вале ҳар гоҳе, ки аз падару модарам барои ҳар коре пул талаб кунам, бо баҳонаҳое ё пул намедиҳанд ё ба сарам ғавғо бардошта худро аз пулдиҳӣ халос мекунанд. Ман, албатта хонданро афзалият медиҳам, вале вақте шароити дилхоҳи маро муҳайё намесозанд, ман кӯшиш мекунам худ кор кунаму миннат нашунавам,”-гуфт Мурод.

Равоншиносон бар ин андешаанд, кӯдаконе, ки дар чунин муҳит тарбия меёбанд, аз нигоҳи равонӣ носолим ба воя мерасанд. Маҳмудшоҳ Кабирӣ бар ин бовар аст, ки дар ин ҳолат ояндаи хушеро аз ин гуна кӯдакҳо набояд интизор шуд. Ӯ мегӯяд: “Вақте кӯдакро дар мактаб мепурсанд, ки калон шавӣ кӣ мешавӣ? Мегуяд: - духтур ё тоҷир ё муаллим ё милиса... Вақте онҳо калон мешаванд ба орзуяшон намерасанд. Сабаб он аст, ки калонҳо орзуро ба ҳадаф табдил намедиҳанд. Яъне роҳи ба даст дароварданро намегӯянд. Аз ин нигоҳ кӯдакон роҳи муваффақиятро мустақиман мепаймоянд ва дар баъзе ҳолат ба буҳрон мувоҷеҳ мешаванд”.

Дар ҳар вазъе набошад, мушкилоти тарбияи кӯдаконро ба сари худи онҳо бор карда наметавонем. Зеро мо, калонҳо муваззаф ҳастем, ки роҳи ояндаашонро ҳамвору онҳоро дар ин ҷода роҳбалад бошем. Мушкилиҳои ҳаётӣ намегузорад, ки ҳамаи кӯдакон дар як савия зиндагӣ кунанду дар як рӯҳия тарбия ёбанд. Аммо муассиса ва идораҳои дахлдор бояд бо дар назардошти мушкилиҳои ҷойдошта чораандешӣ кунанду амалан аз паи иҷрои он шаванд. Дар акси ҳол бадахлоқию бетарбиягӣ рӯз аз рӯз меафзояду мо танҳо аз шумори зиёди онҳо нигаронӣ мекунем.