Бозиҳои миллии варзишии мо як ҷузъи Наврӯзи ниёгонамон аст. Вобаста ба ташкил ва баргузории бозиҳои миллии варзишӣ, инкишофи онҳо дар давраҳои гуногуни таърих суҳбате анҷом додем, бо Носир Бозоров, Устоди варзиши Иттиҳоди Шуравӣ оид ба самбо ва ҷудо, Устоди варзиши гӯштини миллии “Гӯштингирӣ”, сармураббии дастаи мунтахаби кишвар оид ба самбо.

- Аввалан шуморо бо фарорасии Наврӯзи хуҷастапай таб-рик мегӯем.

- Ташаккур, ба шумо низ муборак бошад.

- Аслан, бозиҳои миллии варзишие, ки дар ҷашни Наврӯз ташкил ва баргузор мешаванд, кадомҳоянд?

- Бозиҳои миллии варзишие, ки аз замонҳои пеш то инҷониб баргузор мегарданд, хеле зиёданд. Монанди чавгони болои алаф, пойгатозии ҳам асп ва ҳам пиёда, гӯштини миллӣ ва ғайра.

- Шумо иди Наврӯзро ҳамчун эҳёкунандаи бозиҳои миллии варзишӣ қабул карда метавонед?

- Албатта, зеро баҳор фаслест, ки натанҳо дарахту замин ба сабзиш меоянду бедор мешаванд, ҷисми инсон низ дар фасли баҳор талаботи ба худ хосро мегирад. Мо имрӯз бозиҳои миллии варзишӣ, махсусан гӯштини миллӣ дорем, ки аз он ифтихор мекунем. Ин бозии миллии мо бештар дар фасли баҳор ва иди Наврӯз баргузор мешавад. Гузаштагони мо дар иди Наврӯз мусобиқоти деҳа ба деҳаро мегузаронданд. Вақте паҳлавонони як деҳа бо деҳаи дигар гӯштин мегирифтанд, мухлисон ва тамошобинони зиёде барои тамошо ҷамъ меомаданд.

- Ба назари шумо чӣ тафовуте дар баргузории бозиҳои миллии варзишӣ аз замонҳои пеш то ба имрӯз аст?

- Имрӯз тафовутҳое мавҷуд аст, ки ҳар як варзишгар ё дилхоҳ шахс агар хоҳад, замони гузашта ва ҳозираро қиёс кунад, ангушти ҳайрат мегазад. Зеро бо дастгирии бевоситаи Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ ва роҳбарияти федератсияҳо имрӯзҳо барои варзишгарон бениҳоят шароити хуб фароҳам оварда шудааст. Шумо тасаввур кунед, ки агар гӯштинро барои мисол оварем, мебинем, ки дар ҳар як вазн мошинҳо ва дигар туҳфаҳои қимматбаҳо гузошта шудааст, ки ин варзишгаронро бисёр ҳам хуб руҳбаланд намудааст. Айни замон диққати бисёре аз ҷавонон ба соҳаи варзиш равона шудааст, ки ин боиси хушнудист. Зеро варзиш гарави саломатист.

- Нақши гӯштини миллӣ дар муаррифии Тоҷикистон ба ҷаҳониён?

- Имрӯз мо ифтихор мекунем, ки гӯштини миллӣ мақоми байналмилалӣ дорад. Ҳар як варзишгар ва гурӯҳи одамон боэътимодона гӯштини миллиро ҳамчун бозии миллӣ баён мекунанд. Барои чи? Барои он ки шаҳрдори ҷавони мо тавонист, ин намуди варзиши аз гузаштагонамон меросмондаро ҳамчун намуди варзиши байналмилалӣ ба ҷаҳониён муаррифӣ намояд. Таърих ин санаро ҳеҷ гоҳ фаромӯш нахоҳад кард. Вақте мусобиқоти гӯштини миллӣ баргузор мешавад, ба ғайр аз иштирокчиён боз бинандагони зиёд аз хориҷи кишвар ба Тоҷикистон меоянд. Ин барои ҷалби сайёҳон ба кишвар бисёр фурсати хуб аст.

- Мегӯянд, ки гӯштини самбо аз гӯштини мо сарчашма гирифтааст. Ба назари шумо ин нукта то куҷо ҳақиқат дошта метавонад?

- Гӯштини миллии мо такягоҳ ва яке аз нахустин намудест, ки баъдан аз рӯи он самбо рӯи кор омадааст. Ҷудо низ ба ин шакли гӯштин монандии зиёд дорад.

- Аз ҳамдигар бо кадом усулҳо фарқият доранд?

- Фарқият он аст, ки дар самбо вақти қувваозмоӣ аз пой мегиранд ва дар замин афтонда, усулҳои ба тахтапушт нигоҳ доштан, латдиҳӣ ва бӯғикуниро истифода мебаранд, ки инҳо дар гӯштини мо вуҷуд надоранд. Лекин чуноне ки дар боло зикр кардам, такягоҳи самбо ва ҷудо ин гӯштини миллии мост.

- Гӯштини миллӣ дар баробари ин ҳама таърихи қадима доштан, чаро хеле дер мақоми байналмилалӣ гирифт?

- Як нуктаро набояд фаромӯш кард, ки тӯли 70 соле, ки дар ҳайати Иттиҳоди Шуравӣ дохил будем, танҳо ба намудҳои самбо, ҷудо, хулоса бозиҳои давлатҳои хориҷа таваҷҷуҳ зиёд буд. Аз сабаби он ки гӯштини миллӣ ба намуди варзиши ғайриолимпӣ шомил мешуд, ба он мароқ зоҳир намекарданд. Ҳатто дар мактабҳои варзишӣ ҷудо, каратэ, ки хоси фарҳанги мо нестанд, ташкил мешуданд. Ин сабаб шуд, ки то андозае ин навъи варзиши мо дер мақоми байналмилалӣ гирад. Бо дастгирии роҳбарияти кишвар дар даҳсолаи охир бисёр иқдомоти хубе рӯи кор омад, ки барои аз нав эҳё шудани бозиҳои миллӣ саҳми боризе гузошт. Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тавонист, ки бозиҳои миллиро аз нав эҳё карда, дар худи мактабҳои варзишӣ ворид созад ва намудҳое, ки ба миллати мо ва фарҳанги мо хос ҳастанд, дубора дар байни халқ маҳбубият пайдо намоянд. Аз ҳамин хотир бояд бозиҳои миллӣ аз ин пас чун гавҳараки чашм ҳифз карда шаванду барои дар сатҳи аз ин ҳам боло муаррифӣ шудани он камари ҳиммат бандем.

- Ба назари шумо мусобиқоте, ки имрӯз дар маҳалҳо гузаронида мешаванд, қонеъкунанда маҳсуб меёбанд ё не?

- Имрӯз дар ҳар як минтақа, дар ҳар як гӯшаву канори ҷумҳурӣ мусобиқаҳои гӯштини миллӣ рафта истодааст. Аллакай то 21-уми март аксарияти минтақаҳо, шаҳрҳо, ноҳияҳо, онҳое, ки имконияти баргузории чунин чорабиниро доранд, мусобиқоти худро ҷамъбаст мекунанд. Ман фикр мекунам, сол аз сол сатҳу сифати гузаронидани мусобиқоти гӯштин дар сар то сари кишвар рӯ ба беҳбудист.

- Имрӯз бозиҳои миллие дорем, ки дар арсаи байналмилалӣ ташкил ва баргузор карда мешаванд, аммо онҳоро ба расмият намешиносанд?

- Воқеан ҳам, имрӯз баъзе аз бозиҳои миллии тоҷиконро, ки дар арсаи байналмилалӣ баргузор мешаванд, ҳамчун бозии миллии мо ба расмият намешиносанд. Бояд қайд кард, ки ҳамон намудҳоеро дар арсаи байналмилалӣ ба расмият мешиносанд, ки онҳо аввал дар дохили кишвар дар сатҳи баланд баргузор карда мешаванд. Вақте дар сатҳи баланд, ки баргузор кардем ва тамоми имкониятҳо ва шароитҳоро дошта бошем, албатта метавонем, он бозиҳоро ҳамчун бозиҳои миллии тоҷикон ба расмият шиносонем. Вале чуноне, ки зикр кардам, ҳар як кор вақту замони муайянро дорад.

Бо мурури замон вақте мо тавонистем, ба давлатҳои ҳамсоя ва дигарон собит намоем, онро дар арсаи байналмилалӣ ҳамчун бозии миллии тоҷикон хоҳанд шинохт. Гӯштини миллӣ низ ба ҳамин монанд яку якбора байналмилалӣ нашуд. Солҳои тӯлонӣ ҳамчун намуди варзиши ғайриолимпӣ фаъ-олият кард. Лекин дар баробари ин бояд як чизро қайд кунам, ки чавгонбозӣ, ки яке аз бозиҳои миллии мо ба ҳисоб меравад, имрӯз ҷомеаи ҷаҳонӣ инро қабул надорад. Зеро Озарбойҷон тавонист пеш аз мо онро ҳамчун намуди бозии миллии худ ба ҷаҳониён муаррифӣ кунад. Ин аз камтаваҷҷуҳии мутахассисони соҳа низ вобаста аст. Бинобар ин, вақти он расидааст, ки роҳбарони ҳар гуна федератсияҳо роҳҳои байналмилалӣ кардани ҳар навъ варзишро омӯзанд. Мо бояд дар якҷоягӣ амал намоем, то тавонем бозиҳои миллии худро ҳам ҳифз ва ҳам байналмилалӣ гардонем.

- Дар оянда кадоме аз бозиҳои миллиро метавон ба бозиҳои байналмилалӣ шомил кард?

- Дар ин бобат чизе гуфта наметавонам. Танҳо ҳаминро қайд карданиям, ки гӯштини миллӣ, ки айни замон мақоми байналмилалиро гирифтааст, сол то сол мавқеи худро дар арсаи байналмилалӣ мустаҳкам хоҳад кард.

Ҳошим РАҲМАТУЛЛОЕВ,
“ҶТ”