“Э духтар, дар ишқи т лшпидм, ҷигарта бхрм. Ҳамиқа ноз мекни, ки мегуй себи пушти айфона хдт газида бошӣ...”. Ин суханҳое мебошанд, ки аз забони баъзе аз ҷавонписарон дар кӯчаю хиёбонҳои шаҳр зиёд ба гӯш мерасад. Ба қавли дигар ба духтарон гаппартоӣ мекунанд. Аксар ҷавонон забони тоҷикиро ба ҳар гуна суханҳои қабеҳ олуда карда, бо шеваи бад гаппартоӣ ё ба қавли дигар “комплимент” менамоянд.

Зан-модар азизтарин ва муҳимтарин шахси башарият аст. Иззату эҳтироми ин неъмати бебаҳо қарзи фарзандии мост. Аммо ҷои таассуф аст, ки чунин ҳолат дар ҷомеа ҷой дорад. Вақте тоқати шунидани сухани бадеро нисбат ба модари худ надорем, пас чаро гуфтани суханҳои қабеҳро ба гулдухтарон раво мебинем? Набояд фаромӯш кард, ки духтари имрӯза модари оянда аст.

Доир ба он ки чаро бархе писарон дар муқобил ба ҷинси латиф дағалрафтору дағалгуфторанд, Гулрабо Дадаҷонова донишҷуйи ДСТР гуфт:

“Аввалин маротибае, ки бо чунин ҳолат рӯ ба рӯ шудам, ба хобгоҳ омада, гиря кардам. Фикр кардам, ки шояд дар ҳақиқат духтари бад менамояму ягон камбудӣ дорам. Ба ҳамаи инҳо чашм пӯшида, таҳсиламро давом додам. Лекин ба гаппартоии дағали баъзе писарон қариб ҳамарӯза рӯ ба рӯ мешавам. Масалан, худи ҳамин рӯз вақте ки аз роҳ мегузаштам, ҷавоне ба ман нигоҳ карда, “дар ишқи т лшпидм”, “ҷигарта бхрм” ва ба монанди инҳоро гуфт, ки бароям бисёр бад мерасад. Дар чунин мавридҳо зарбулмасали “Ҷавоби аҳмақ сукут аст”-ро пеша карда, хомӯш мегузарам”.

“КАМАЗИ КАЛОНА ҲАЙ КАРДА МЕШАВАД КУ”...

Ҳангоми пайгирии мавзӯи мазкур зиёд ҳамсуҳбатони мо ҷавононро гунаҳгор меҳисобанд, вале имрӯз дар баробари ҷавонон баъзе калонсолон низ ба қавле аз замона “канор” монданӣ нестанд. Назира Мирзомониева мегӯяд, ки гаппартоии ҷавонон ба ҳамаи мо маълум аст. Вале бархе аз калонсолон низ дар муносибат ба ҷинси латиф дағалгуфторанд. Дар ин ҳолат онҳо ба насли наврас чи гуна намуна шуда метавонанд? Ҳамин аст, ки наврасон ҳам ба баъзе аз калонсолон пайравӣ намуда, ҳатто занҳои шавҳардорро ҳам ба суханҳои худ “мафтун” карданӣ мешаванд.

“Рӯзе дар истгоҳ интизори нақлиёт будам. Марди тақрибан 48 ё 50-сола нисбатам сухани шармоваре гуфт, ки чӣ посух доданамро надонистам. Рафтори ӯро дида, ба даҳшат афтодам. Охир худаш зану духтар дорад. Пас, чаро бо духтари дигарон чунин рафтор мекунад? Миёни мактаббачагон низ ин ҳолатҳо мушоҳида мешавад. Насли калонсоли мо ки ин гуна рафтор дошта бошад, албатта наврасон низ пайгири чунин амалҳо мешаванд”,- гуфт Назира.

Ин ҳамсуҳбати мо дар идома гуфт: “Баъзан вақт барои истироҳат шомгоҳон ба боғҳо меравем. Аз ин мавзеъҳо аксар вақт ба ҷои истироҳат бо асабҳои хароб бармегардем. Рӯзе ҳангоми сайругашт як гурӯҳ писарон ба гуфтани ҳар гуна суханҳои қабеҳ шурӯъ намуданд. Аз афташон маълум буд, ки онҳо мактаббачаанд. Ман хомӯш нашуда гуфтам, “Ту ҳамсинну соли додарам ҳастӣ, рафтората идора кун”. Писар бошад, дар ҷавоб гуфт: “Камази калона ҳай карда мешавад ку”. Аз мушоҳидаҳои худ гуфта метавонам, ки дар маркази шаҳр ин ҳолатҳо камтар ба мушоҳида мерасанд, вале дар маҳаллаҳои ба монанди Маяковский, Зарафшон, Саховат бо чунин ҳолатҳо нисбатан зиёд вомехӯрем”.

Агар гап сари одобу муошират дар ҷойҳои ҷамъиятӣ равад, дар ин мушкилот ҳатман ҷавононро гунаҳкор мекунанд. Вале набояд фаромӯш сохт, ки на ҳама ҷавонон дорои чунин хислатҳоанд. Ва дар баробари ин калонсолони мо низ гунаҳгоранд.

Райҳон Соҳибназарбекова, омӯзгор гуноҳи асосиро дар бетарафии калонсолон мебинад. Ӯ гуфт: “Ин гуна рафтор миёни одамон боиси коста шудани забони давлатӣ ва паст шудани мафкураи инсон мегардад. Дар ин ҳолат муҳити оила низ нақши калидӣ мебозад. Бархе аз одамон мегӯянд, ки ҷомеа ва муҳити шаҳр одобу ахлоқи инсонро иваз мекунад. Аммо ҷомеа кӣ аст? Боз ману ту. Барои ҳамин падару модаронро мебояд, ки ба тарбияи фарзандонашон ҷиддӣ машғул шаванд ва дар навбати аввал рафтору кирдори худро иваз намоянд, то барои фарзандон намуна бошанд”.

Кароматулло Шехмуродов, донишҷӯйи соли дуввуми факултети ҳуқуқшиносии ДМТ аз ҷониби баъзе ҷавонон ба “муд” даромадани чунин хислатҳоро дар бетарафии духтарон ва посух надодани онҳо маънидод мекунад. Ӯ гуфт: “Зан-духтар ҷинси латиф аст, ба навозиш ниёз дорад. Вале ба навозише, ки дорои меҳру муҳаббат ва инъикоскунандаи ишқу самимият бошад, на ин ки боиси озурдахотирии онҳо гардад. Духтарон агар дар кӯчаҳо чунин суханҳоро шуниданд, бояд бетараф набошанд. Мисол, баъд аз шунидани оне, ки “духтарак номерота намети”, метавонанд, дар ҷавоб аз писарон пурсанд, ки “аввал рақамҳои хоҳаратро барои бародарам деҳ, сипас аз ман пурс”. Духтарон бояд сар ба замин наниҳанд, хомӯш нашинанд, балки бо як сухани дандоншикан посухи чунин бадкориҳоро диҳанд. Ҷавонписарон низ бояд андеша кунанд, фардо онҳо низ соҳиби ҳамсар мешаванд, соҳиби духтар мешаванд ва барои ояндаи нек сохтан, ҳаёти имрӯзаи нек доштан зарур аст”.

ЛИБОС ВА МАФКУРА

Бархе аз ҷавонон дар ин масъала духтаронро гунаҳкор меҳисобанд. Ба гуфти онҳо духтароне ба чунин ҳолатҳо рӯ ба рӯ мегарданд, ки либосҳои аврупоӣ пӯшидаанд ва диққати писаронро бештар ҷалб мекунанд.

“Модоме, ки гулдухтар аз хона ба берун мебарояд, хоҳу нохоҳ дучори чунин ҳодисаҳо мегардад. Агар ӯ либоси ба фарҳанги мо хосро ба бар намояду дар ҷавоб ба ҷавонписарони бадгуфтор суханҳои пурмаъно гӯяд, аз таҷрибаи худ гуфта метавонам, дигар он писар ҷуръат намекунад, ки ба он духтар бо чашми бад назар кунад”, - гуфт Шариф Шарифзода.

Хулоса, дар ин масъала агар ҳар як ҷавонписару ҷавондухтар рафтору кирдори худро идора кунад, он зуд роҳи ҳалли худро меёбад. Муҳим он аст, ки дар бартараф намудани он бетараф набошанд. Кӯшиш кунанд, то ҳамеша хушгуфтор бошанд.

Моҳсафари МИРЗОАЛӢ,
коромӯзи “ҶТ”