Солҳои охир ҷавонони тоҷик имкони дар макотиби олии хориҷи кишвар таҳсил намуданро пайдо кардаанд. Ин равандро Ҳукумати ҷумҳурӣ ҳам дар саргаҳи таваҷҷуҳи худ қарор дода, барои кушодани роҳи довталабон чораҳои зарурӣ андешида истодааст. Дар ин росто бо Бобур Наҷодов, ҷавони 23 – солаи тоҷик, ки айни замон дар Донишгоҳи давлатии аграрии Русия - Академияи кишоварзии шаҳри Маскав ба номи К. А. Тимирязев таҳсили илм мекунад, сӯҳбате оростем.

- Ба Донишгоҳи давлатии аграрии Русия Академияи кишоварзии шаҳри Маскав ба номи К.А. Тимирязев чӣ гуна роҳ ёфтед?

- Аслан ман ин донишгоҳро аз даврони мактабиам медонистам. Донишгоҳе, ки ман таҳсил мекунам, яке аз бонуфузтарин донишгоҳҳои даврони Шуравӣ ва имрӯз дар Русия ба ҳисоб меравад. Дар вақти таҳсили курси чаҳорум дар шаҳри Душанбе ман ҳуҷҷатҳоямро дар зинаи магистратура барои ба даст овардани квотаи Федератсияи Русия супорида будам. Баъди чанд вақт маро барои мусоҳиба ба Донишгоҳи славянии Русияву Тоҷикистон даъват карданд. Мусоҳиба хуб гузашт. Баъди бомуваффақият гузаштани мусоҳиба пас аз гузашти ду ҳафта, довталабоне, ки аз 25 хол боло гирифта буданд, ба тақсимоти мактабҳои олии Русия роҳ ёфтанд. Ман дар мусоҳиба аз 30 хол соҳиби 29 хол гардидаму ба ин донишгоҳ дохил шудам.

- Шумо Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон ба номи Ш. Шоҳтемур (дараҷаи бакалаврӣ)-ро хатм кардед ва пасон ба донишгоҳи Русия шомил шудед, мегуфтед, ки таҳсил дар дохил ва хориҷ аз кишвар бо кадом хусусиятҳояшон фарқ мекунад?

- Яке аз хусусиятҳои фарқкунанда дар ин ҷо системаи таҳсил - низоми кредитӣ тестӣ нест. Дар донишгоҳ донишҷӯ озод аст, метавонад фанҳои лозимро интихоб намуда, таҳсил намояд. Таҳсил дар як ҳафта ду рӯз вобаста аз ихтисос ба роҳ монда мешавад. Аз 100 25 фисади дарсҳо дар аудиторияҳо мегузарад. Боқимонда 75% вақт ба худомӯзӣ, корҳои мустақилона, сохтани презентатсияву гузарондани таҷрибаҳои лабораторӣ сарфа мешавад. Дар ҳама фанҳои тахассусӣ устодони донишгоҳ аз мо сохтани презентатсияҳо, нақшаҳо ва корҳои мустақилонаи лабораторӣ талаб мекунанд. Агар дар гурӯҳ 16 нафар ва 16 ҳафта кори амалӣ бошад, пас ҳар як донишҷӯ бояд дар давоми 16 ҳафта як маротиба баромад кунад.

- Шумо донандаи се забони хориҷӣ, аз ҷумла англисӣ, русӣ ва олмонӣ ҳастед. Оё забономӯзӣ ягон формулаи махсус дорад?

- Донистани забон ягон формулаи махсусе надорад. Агар шахс шавқу ҳавас ва майли омӯхтани забонҳои хориҷиро дошта бошад, ӯ ҳатман ба мақсадаш мерасад. Дар ихтисосҳои мо ҳангоми таҳсил дар Тоҷикистон мақолаву китобҳо бо забони тоҷикӣ хело кам буданд. Ман азбаски забони русиро хуб медонистам, бароям таҳсил кардан мушкил набуд. Зеро бештари маводҳо ба забони русӣ ва англисӣ буд. Ҳанӯз дар курсҳои аввал ба мо зиёда аз як сол забони олмонӣ дарс гузаштанд. Азбаски Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон бо кишвари Олмон шартнома дошт, барои равон намудани донишҷӯён ба таҷрибаомӯзии истеҳолӣ на кам аз 6 моҳ бояд ин забонро ба мо меомӯзонданд.

- Шумо айни замон дар зинаи аспирантура таҳсил дореду ба маблағи 2000 - сомонӣ стипендия мегиред, ин маблағ барои таҳсили шумо басанда аст?

- Дар асл ин маблағ барои аспирант барои зиндагӣ кардан дар ш. Маскав басанда нест. Айни ҳол кӯшиш карда истодаам ба тахассуси худ ба коре оғоз намоям, зеро аспирантура инҷо бисёртар ба илм ва педагогика иртибот дорад. Дар Маскав институтҳои таҳқиқотҳои илмии сатҳи ҷаҳонӣ дошта бисёр аст. Ман кӯшиш мекунам дар давоми таҳсил дар зинаи аспирантура ҳамчун ходими хурди илмӣ кору фаъолият намоям.

- Айни замон вазъи ҷавонони моро, ки дар Русия таҳсил мекунанд, чӣ гуна арзёбӣ мекунед ва барои ҷавононе, ки дар хориҷи кишвар хоҳиши таҳсил карданро доранд, чӣ гуфтаниҳо доред?

- Дар Русия қариб 30 ҳазор донишҷӯи тоҷик таҳсил мекунад. Он ҷавононеро, ки ман шахсан мешиносам, дар ҳар гуна баромадҳо ва чорабинҳои фарҳангӣ ширкат варзида кишварамонро муаррифӣ мекунанд. Ҷавононе, ки дар оянда мехоҳанд дар хориҷ таҳсил кунанд, пеш аз ҳама бояд макони ҷойгиршавии донишгоҳро диниста ва забонҳои хориҷӣ аз ҷумла, англисӣ ва русиро омӯзанд.

- Шумо низ ҳамчун як ҷавони тоҷик дар Русия Тоҷикистонро ҳамчун як шаҳрванди ин кишвар чӣ гуна муаррифӣ мекунед?

- Дар Русия ман дар конференсияҳои илмӣ аз номи Тоҷикистон баромад кардаам. Рӯзҳои 4-5 октябри соли равон дар Академияи илмҳои Русия ҳамчун шаҳрванди кишвари азизам Тоҷикистон дар қатори якчанд олимони ҷавони дигар мамлакатҳо, аз ҷумла Чин, Ветнам, Белорусия ва дигарон вобаста ба Тоҷикистон дар мавзӯи Экспедитсияи Н.И.Вавилов дар Помир баромад намудам.

- Шумо ҳамчун як ҷавони дар соҳаи аграрӣ таҳсилкарда рушди ин соҳаро дар Тоҷикистон чӣ гуна баҳогузорӣ мекунед?

- Дар сарзамини мо гирифтани ҳосили баланд хело мушкил аст, ки боиси гарон гаштани молу маҳсулот мегардад. Барои бо ғизо таъмин намудани 10 миллион нафар аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон на кам аз 2 млн. тонна ҳосили ғалла яъне гандум лозим меояд. Дар ҷумҳурӣ мо он қадар қувваи истеҳсолии ба даст овардани ҳосили ғалларо надорем. Ҳамасола аз ҳосили гандум мо аҳолиро танҳо 25-30% бо орд таъмин карда метавонему халос. Ҷумҳурии мо зиёда аз 1млн. тонна орди гандумро аз хориҷа харидорӣ мекунад. Пас ман рушди соҳаи аграриро дар соҳаи илмӣ фундаменталӣ ҳамчун биотехнология, генетика ва селексия мебинам. Агар дар ҳамин соҳаҳо мо мутахассиони хуб ва шароити гузарондани таҳқиқотҳои илмии хубе дошта бошем, масъалаи ба даст овардани ҳосили баланд ва рӯёнидани навъу намудҳои рустанӣ роҳи ҳалли худро ёфта, проблемаи таъмини ғизо дар кишварамонро ҳал мекунем.

- Дар оянда чӣ нақшаҳо доред ва дар соҳаи пешгирифтаи худ кадом корҳоро ба сомон расонидан мехоҳед?

- Дар оянда нақшаҳои хело зиёд дорам. Ният дорам дар давоми таҳсили зинаи аспирантура ба яке аз давлатҳои Аврупо барои гирифтани таҷрибаомӯзии илмӣ дар соҳаи интихобнамудаам равам. Ҳар як аспиранте, ки ба донишгоҳ дохил мешавад, орзуи таҳсили хубу бомуваффақият ҳимояи рисолаи номзадӣ ва соҳиби унвони илмӣ гардиданро мекунад. Агар ин нақшаи ман амалӣ гардад, дар оянда метавонам самти худро ҳамчун Posdoc дар давлатҳои Аврупо идома диҳам.

Суҳбати Зуҳро РИЗОЗОДА, “ҶТ”