Аз давраи сари қудрат омадани Толибон дар Афғонистон қариб як сол сипарӣ мегардад. Дар ин муддат кишвари ҷангзадаи афғон ба гирдоби боз ҳам печидаи буҳрони сиёсию иқтисодӣ афтода, раҳоӣ аз он гӯё торику норавшан аст.

Гуфтан мумкин аст, ки амалан амрикоиҳо пас аз ҳузури бистсола дар ин мулк, якбора ин ҷоро тарк гуфтанду барои ғасби ҳокимияти сиёсӣ барои Толибон роҳ кушоданд. Далели ин гуфтаҳо, норозигии худи амрикоиҳо аз президенти кунунӣ Ҷо Байден аст, ки порсол ба таври таҳқиромез артиши худ ва иттифоқчиёнашро аз ин ҷо берун бурд. Бо ин васила ба ташкили ҳукумат бо иштироки намояндагони тамоми қувваҳои сиёсӣ, қавму қабила ва мардумони мулки афғон хати батлон кашид.

Муддати ҳузури худ амрикоиҳо танҳо барои ташкил, мукаммалу муҷаҳҳаз намудани артиши афғонӣ беш аз 80 миллиард доллар маблағ сарф кардаанд. Амалан аз ин маблағҳои ҳангуфт ба навиштаҳои бархе аз расонаҳои худи ИМА ҳамагӣ 30 фоиз ба мақсадҳои асосӣ сарф шудаю боқимондаро худи ҳарбиён ва мансабдорони амрикоӣ бо ҳамтоёни афғони худ ба яғмо бурдаанд. Ба навиштаи нашрияи маъруфи амрикоии “Washington post”, Ашраф Ғанӣ бо атрофиёнаш имрӯз дар хориҷи кишвар, дар кӯшку қасрҳои боҳашамат, муҳайё бо тамоми шароит зист доранд, ки арзиши онҳо ба миллионҳо доллар баробар аст.

Ҳоло ҳукумати Толибон дучори душвориҳои молиявию иқтисодӣ гашта, аз боиси қатлу куштор ва поймоли ҳуқуқи инсон, норасоии ғизо ва гуруснагӣ ҳиҷрати мутахассисону шаҳрвандони одӣ торафт афзоиш дорад. Аз ин ҷост, ки муддати ҳукмронии начандон тӯлонии Толибон муқобилаистии ҷомеаи шаҳрвандии афғон хеле сахт афзоиш ёфтааст. Махсусан фаъ-олшавии ҳаракатҳои занонаро мебоист таъкид кард. Толибон сари қудрат омада, ҳар гуна манъкуниҳо ва маҳдудиятҳоро нисбати занон роҳандозӣ намуда, дастовардҳои тӯли бист соли охирро бобати ҳуқуқу манфиатҳои занон зери суол бурданд. Бисёр духтарони афғон аз дастрасӣ ба таҳсил ва касбомӯзӣ маҳрум гаштаю даҳҳо ҳазор занон бекор монданд. Тасмими Толибон бобати бастани дари дабистонҳо ба рӯи духтарон, муҳассилини афғони синфҳои болоӣ аз ҷониби соз-мону ташкилотҳои байналмилалӣ мавриди танқиду сарзаниши ҷиддӣ қарор гирифт.

Ҳаракатҳои мусаллаҳи зидди Толибон ба мубориза бархостаро набояд сарфи назар кард, ки бо фарорасии баҳорон хеле фаъол гардиданд. Аммо ин ба табъи амрикоиҳо нафорид. Баъди он ки ҷабҳа дар вилояти Бағлон чанд нуқтаҳои аҳолинишинро аз тасарруфи Толибон озод кард, Департаменти давлатии ИМА дар нашрияи “Foreign Desk” изҳороте пахш кард, ки баёнгари маҳкум намудани ин муқовиматҳост. Чунин гашти амрикоиҳо барои ҳукуматдорони рус чандон писанд нест. То вақтҳои наздик шореҳони сиёсии рус мардуми худро бовар мекунонданд, ки Толибон душмани ашаддии амрикоиҳо буда, бисёр мехостанд онҳоро зидди амрикоиҳо истифода баранд. Ин буд, ки роҳбарони сиёсии ин гурӯҳро хуш пазируфта, сафоратхонаро дар Маскав ба ихтиёри эшон супурданд. Акнун, ки ба асли масъала сарфаҳм рафтанд, ҳисобро гум кардаю дар фикри дигарсозии мавқеи худ майна об доранд.

Ҳоло амрикоиҳо ба “муллоҳои ришдароз” ваъдаҳои бешумор бобати расондани ёрии башардӯстона то лоиҳаҳои молиявии иқтисодӣ ва сиёсӣ додаю медиҳанд. Муқовимати мардуми озодихоҳи афғонро натанҳо нодида, ҳатто нияти саркӯб доранд.

Т. ДАВЛАТ, “ҶТ”