Хабарҳои кӯтоҳ
Шанбе 21 Декабр 2024 07:34
Дар олам пайваста навгониҳои оддию ҷиддӣ ва ҳатто ҳайратангез рух медиҳад. Навгонии вақтҳои охир ба амал-омада, ки онро ҳам ҷиддию ҳам ҳайратовар метавон ном бурд, ин аз доллари оламгир даст кашидану ҳисобу китоби худро ба роҳ мондани Русия бо шарики абарқудраташ Чин тавассути пули миллии ин кишвар – юан мебошад. Дигар ин ки Ҳиндустон ҳисобу китоби байналмилалиро тавассути рупия – пули миллии худ роҳандозӣ месозад.
Кишварҳои бо Чину Ҳинд савдоро ба роҳ монда, маъмулан бо пулҳои миллии ин кишварҳои абарқудрати иқтисодӣ роҳандозӣ хоҳанд кард. Ҳамчунин, Русия бо шарикони худ бо рубл ё пулҳои миллии он кишварҳо муомиларо ба роҳ мемонад.
Ҳамин тавр, системаи долларӣ мумкин аст, гашти баръакс дода, дар саросари олам афзоиши гардиши он танг гардад. Барои мисол, шояд аз доллар саудиҳо низ даст кашанд. Зеро харидорони асосии нафти арабӣ ва расонандаҳои асосии мол барои Арабистони саудӣ дар Осиё ҷо гирифтаанд. Ҳатто яке аз нукарони содиқи амрикоиҳо – Норвегия низ маҷбур аст, тиҷоратро бо доллар маҳдуд созад. Чунки шарики тиҷоратии Норвегия Чин маҳсуб меёбад. Пардохтро тавассути доллар Чин чандон писанд надорад. Кишварҳои Осиёи Марказӣ, аз ҷумла Тоҷикистон ҳам шояд муомилоти молиро тавассути пулҳои худӣ роҳандозӣ намоянд. Аз ҷумла, соҳибкорон ҳам.
Аммо дар заминаи ин ҳама навгониҳои аз “оғӯши меҳрубон”-и доллар раҳоӣ ёфтан, дар Чин ҳодисае сар зад, ки онро метавон ҷиддӣ ном бурд. Ва он ҳам ба масъалаи молиявӣ рабт дорад. Дар музофотҳои Хэнан ва Анхой мардум даст ба эътирозҳои оммавӣ заданд, ки лозим омад бар зидашон ҳатто лавозимоти ҳарбии вазнин – танкҳоро ба кӯчаҳо бароранд.
Чунин вазъ аз он сабаб ба амал омад, ки бонкҳои маҳаллӣ пардохти пулҳои маблағгузоронро боздоштаанд. Мардум бошад, чунин мешуморад, ки маблағҳои онҳо мумкин аст аз ҳисобҳои бонкӣ ғайб зананд, ки қариб 40 миллиард юан (6 миллиард доллар)–ро ташкил медиҳад.
Аз хусуси он ки ин ҳаводис оё оғози буҳрони пайвас-таи ҷиддӣ, ки коршиносон ҳарф мезананд ё зуҳуроти алоҳида дар заминаи иқтисодиёти инкишофёбандаи Чин аст, директори Институти кишварҳои Осиё ва Африқои Донишгоҳи давлатии Маскав Алексей Маслов ба хабаргузории “Росбалт” изҳори назар кардааст. Ба андешаи ин шарқшинос, ҳеҷ гуна дигаргунии ҷиддӣ рӯй нахоҳад дод. Ҳарчанд ки Чин як номувозинатии асосӣ дорад ва он соҳаи энергетикӣ маҳсуб меёбад.
Ҳукуматдорони Чин ният доранд, қуллаи баланди истифодаи навъҳои маъмулии захираҳои энергетикӣ – натфу газ ва ангиштро то соли 2030 фатҳ созанд. Пасон то соли 2060 пурра ба захираҳои энергетикии табиии безарар – неруи офтоб, шамол, об ва ғайра гузаранд.
Дар мавриди эътирозҳо бошад, ин ҷо хатои хизматрасонии бонкӣ шумурда мешавад. Даврони хурӯҷи вабои коронавирус миқдори зиёди заёми арзон ба мардум тақсим шуд. Акнун маблағҳои нақдии бонкӣ намерасад, аз ҷумла барои пардохти музди меҳнат.
Ҳамчунин, тахмин мезананд, яке аз қанотҳои ҳизби коммунисти Чин мехоҳад мавқеи қаноти дигарро то анҷумани ҳизбӣ дар моҳи октябр танг созад. То ин ки ба анҷуман раиси Чин, оқои Си Сзинпин бо ҷуволи пур аз масоилу душвориҳо ояд.
Ба ҳар ҳол, коршиносон вазъи рухдодаро шикасти иқтисодиёти Чин намеҳисобанд. Зеро Чин метавонад юанҳои лозимаро чоп намояду гузариш ба пардохти электронӣ тамоми масоили дар ин самт ҷойдоштаро рафъ созад.
Т. ДАВЛАТ, “ҶТ”
Кишварҳои бо Чину Ҳинд савдоро ба роҳ монда, маъмулан бо пулҳои миллии ин кишварҳои абарқудрати иқтисодӣ роҳандозӣ хоҳанд кард. Ҳамчунин, Русия бо шарикони худ бо рубл ё пулҳои миллии он кишварҳо муомиларо ба роҳ мемонад.
Ҳамин тавр, системаи долларӣ мумкин аст, гашти баръакс дода, дар саросари олам афзоиши гардиши он танг гардад. Барои мисол, шояд аз доллар саудиҳо низ даст кашанд. Зеро харидорони асосии нафти арабӣ ва расонандаҳои асосии мол барои Арабистони саудӣ дар Осиё ҷо гирифтаанд. Ҳатто яке аз нукарони содиқи амрикоиҳо – Норвегия низ маҷбур аст, тиҷоратро бо доллар маҳдуд созад. Чунки шарики тиҷоратии Норвегия Чин маҳсуб меёбад. Пардохтро тавассути доллар Чин чандон писанд надорад. Кишварҳои Осиёи Марказӣ, аз ҷумла Тоҷикистон ҳам шояд муомилоти молиро тавассути пулҳои худӣ роҳандозӣ намоянд. Аз ҷумла, соҳибкорон ҳам.
Аммо дар заминаи ин ҳама навгониҳои аз “оғӯши меҳрубон”-и доллар раҳоӣ ёфтан, дар Чин ҳодисае сар зад, ки онро метавон ҷиддӣ ном бурд. Ва он ҳам ба масъалаи молиявӣ рабт дорад. Дар музофотҳои Хэнан ва Анхой мардум даст ба эътирозҳои оммавӣ заданд, ки лозим омад бар зидашон ҳатто лавозимоти ҳарбии вазнин – танкҳоро ба кӯчаҳо бароранд.
Чунин вазъ аз он сабаб ба амал омад, ки бонкҳои маҳаллӣ пардохти пулҳои маблағгузоронро боздоштаанд. Мардум бошад, чунин мешуморад, ки маблағҳои онҳо мумкин аст аз ҳисобҳои бонкӣ ғайб зананд, ки қариб 40 миллиард юан (6 миллиард доллар)–ро ташкил медиҳад.
Аз хусуси он ки ин ҳаводис оё оғози буҳрони пайвас-таи ҷиддӣ, ки коршиносон ҳарф мезананд ё зуҳуроти алоҳида дар заминаи иқтисодиёти инкишофёбандаи Чин аст, директори Институти кишварҳои Осиё ва Африқои Донишгоҳи давлатии Маскав Алексей Маслов ба хабаргузории “Росбалт” изҳори назар кардааст. Ба андешаи ин шарқшинос, ҳеҷ гуна дигаргунии ҷиддӣ рӯй нахоҳад дод. Ҳарчанд ки Чин як номувозинатии асосӣ дорад ва он соҳаи энергетикӣ маҳсуб меёбад.
Ҳукуматдорони Чин ният доранд, қуллаи баланди истифодаи навъҳои маъмулии захираҳои энергетикӣ – натфу газ ва ангиштро то соли 2030 фатҳ созанд. Пасон то соли 2060 пурра ба захираҳои энергетикии табиии безарар – неруи офтоб, шамол, об ва ғайра гузаранд.
Дар мавриди эътирозҳо бошад, ин ҷо хатои хизматрасонии бонкӣ шумурда мешавад. Даврони хурӯҷи вабои коронавирус миқдори зиёди заёми арзон ба мардум тақсим шуд. Акнун маблағҳои нақдии бонкӣ намерасад, аз ҷумла барои пардохти музди меҳнат.
Ҳамчунин, тахмин мезананд, яке аз қанотҳои ҳизби коммунисти Чин мехоҳад мавқеи қаноти дигарро то анҷумани ҳизбӣ дар моҳи октябр танг созад. То ин ки ба анҷуман раиси Чин, оқои Си Сзинпин бо ҷуволи пур аз масоилу душвориҳо ояд.
Ба ҳар ҳол, коршиносон вазъи рухдодаро шикасти иқтисодиёти Чин намеҳисобанд. Зеро Чин метавонад юанҳои лозимаро чоп намояду гузариш ба пардохти электронӣ тамоми масоили дар ин самт ҷойдоштаро рафъ созад.
Т. ДАВЛАТ, “ҶТ”
Рӯзнома
