Хабарҳои кӯтоҳ
Душанбе 30 Декабр 2024 09:38
Ҳанӯз як сол пеш, охирҳои май собиқ муовини президенти Афғонистон Амрулло Солеҳ изҳор дошта буд, ки ҳаракати Толибон ният дорад, пойтахтро аз Кобул ба Қандаҳор кӯчонад. Ба гуфтаи ӯ, дар ин маврид “Кобул бояд ба пойтахти маъмурӣ табдил ёбаду аз шиддати бархӯрдҳои сиёсӣ ва эътирозу муборизаҳои зидиҳукуматӣ канор монад”.
Андрей Серенко, таҳлилгари рус доир ба масоили мулки афғон, дар саҳифааш дар Telegram нигоштааст, ки то 60 фоизи идораҳои ҳукуматӣ аллакай ба Қандаҳор интиқол ёфтаанд. “Масъалаи кӯчондани пойтахт ба Қандаҳор ҳалли худро ёфтаву ба таври расмӣ эълон доштани он кори вақт аст”, – нигоштааст дар саҳифаи худ вай.
Агар ба гузашта, ба саҳифаҳои таърих нигоҳ афканда шавад, аён мегардад, ки пойтахт маҳз аз Қандаҳор ба Кобул кӯчонда шудааст. Соли 1747 ҳокимиятро дар Афғонистон Аҳмадшоҳи Дурронӣ соҳиб гашта, ҳудудҳои ин мулкро қариб то масоҳати имрӯза баробар карда тавонист. Писараш Темуршоҳ ба ҷойи падар ба тахт нишаста, пойтахтро соли 1767 аз Қандаҳор ба Кобул кӯчонд.
Баъдан Ҷорҷ Фостери англис ба Кобул ташриф оварда, онро тозатарин шаҳр дар Осиёи ҷанубӣ номидааст. Умуман мувофиқи сарчашмаҳо оғоз аз асри 13 Кобул яке макони зеботарин натанҳо дар минтақа, балки берун аз он дониста шудаю маркази фарҳангӣ маҳсуб меёфт. Аз он замон то кунун ин зебоӣ, бо ҷангҳои пурдаҳшат, хунрезию ғоратгариҳои истилогарон, ҳамчунин кашмакашиҳои дохила, аз ҷумла худи Толибон бағоят сахт коҳиш ёфтаю меёбад.
Асоси ҳаракати Толибон аз паштунҳо иборат аст. Бояд зикр дошт, ки дар дохили худи ҳаракат аз боиси эътиқодҳо, махсусан миллатгароии паштунӣ муборизаи шадид идома дорад. Миллатгароёни паштунӣ идомаи “инқилоби исломӣ”–ро тарафдорӣ карда, саъй доранд, арзишҳои умумимардумии сокинони Афғонистонро пушти по зада, хостаҳои худ, махсусан миллатгароии паштуниро рӯи кор оранд. Ва агар ин тоифа ба кӯчондани пойтахт ноил шавад, пас яқин аст, ки миллатгароёни паштунӣ ғолиб омадаанд.
Амрулло Солеҳ ишора дошт, ки шаҳр аз “муборизаҳои зиддиҳукуматӣ бояд канор монад”. Ва ин бесабаб нест. Дар Кобул беш аз панҷоҳ фоизи аҳолиро даризабонон, яъне тоҷикон ташкил медиҳанд. То бисту панҷ фоизро паштунҳо. Боқимонда намояндагони қавму қабилаҳои дигар. Маҳз тоҷикони аксарият дар Кобул, Толибони паштунзабонро ба ҳарос меоранд. Ва танҳо онҳоянд, ки дар атрофи ҷабҳаи муқовимати миллии мулки афғон гирд омадаю бо ҷангиёни ҳаракат то кунун муқолибияти шадид нишон медиҳанд. Аз ин ваҷҳ намояндагони ҳаракат ният доранд, худро ба ҷойи “бехавфтар” кӯчонанд.
Ба андешаи коршиносон, агар пойтахт ба ҷануб кӯчонда шавад, мумкин аст миллатгароёни паштун он ҷо Паштунис-тони мустақил таъсис диҳанду робитаҳои худро пурра аз Афғонистон баркананд. Ва ҳатто ба Покистон ҳам таъсир расонанд. Ҳамин тавр, миллатгароии паштунӣ мумкин аст, ба омили бағоят шадид дар ҳаёти сиёсии минтақаи Шарқи миёна табдил ёбад.
Вале агар ба ҳар ҳол, ин раванд ҷараён гирад, шояд ба нафъи мардумони ин мулки ҷангдида, махсусан соҳибони аслии Хуросон – тоҷикон бошад. Зеро аз миллатгароии паштунӣ халос хоҳанд ёфт.
Т. ДАВЛАТ, "ҶТ"
Андрей Серенко, таҳлилгари рус доир ба масоили мулки афғон, дар саҳифааш дар Telegram нигоштааст, ки то 60 фоизи идораҳои ҳукуматӣ аллакай ба Қандаҳор интиқол ёфтаанд. “Масъалаи кӯчондани пойтахт ба Қандаҳор ҳалли худро ёфтаву ба таври расмӣ эълон доштани он кори вақт аст”, – нигоштааст дар саҳифаи худ вай.
Агар ба гузашта, ба саҳифаҳои таърих нигоҳ афканда шавад, аён мегардад, ки пойтахт маҳз аз Қандаҳор ба Кобул кӯчонда шудааст. Соли 1747 ҳокимиятро дар Афғонистон Аҳмадшоҳи Дурронӣ соҳиб гашта, ҳудудҳои ин мулкро қариб то масоҳати имрӯза баробар карда тавонист. Писараш Темуршоҳ ба ҷойи падар ба тахт нишаста, пойтахтро соли 1767 аз Қандаҳор ба Кобул кӯчонд.
Баъдан Ҷорҷ Фостери англис ба Кобул ташриф оварда, онро тозатарин шаҳр дар Осиёи ҷанубӣ номидааст. Умуман мувофиқи сарчашмаҳо оғоз аз асри 13 Кобул яке макони зеботарин натанҳо дар минтақа, балки берун аз он дониста шудаю маркази фарҳангӣ маҳсуб меёфт. Аз он замон то кунун ин зебоӣ, бо ҷангҳои пурдаҳшат, хунрезию ғоратгариҳои истилогарон, ҳамчунин кашмакашиҳои дохила, аз ҷумла худи Толибон бағоят сахт коҳиш ёфтаю меёбад.
Асоси ҳаракати Толибон аз паштунҳо иборат аст. Бояд зикр дошт, ки дар дохили худи ҳаракат аз боиси эътиқодҳо, махсусан миллатгароии паштунӣ муборизаи шадид идома дорад. Миллатгароёни паштунӣ идомаи “инқилоби исломӣ”–ро тарафдорӣ карда, саъй доранд, арзишҳои умумимардумии сокинони Афғонистонро пушти по зада, хостаҳои худ, махсусан миллатгароии паштуниро рӯи кор оранд. Ва агар ин тоифа ба кӯчондани пойтахт ноил шавад, пас яқин аст, ки миллатгароёни паштунӣ ғолиб омадаанд.
Амрулло Солеҳ ишора дошт, ки шаҳр аз “муборизаҳои зиддиҳукуматӣ бояд канор монад”. Ва ин бесабаб нест. Дар Кобул беш аз панҷоҳ фоизи аҳолиро даризабонон, яъне тоҷикон ташкил медиҳанд. То бисту панҷ фоизро паштунҳо. Боқимонда намояндагони қавму қабилаҳои дигар. Маҳз тоҷикони аксарият дар Кобул, Толибони паштунзабонро ба ҳарос меоранд. Ва танҳо онҳоянд, ки дар атрофи ҷабҳаи муқовимати миллии мулки афғон гирд омадаю бо ҷангиёни ҳаракат то кунун муқолибияти шадид нишон медиҳанд. Аз ин ваҷҳ намояндагони ҳаракат ният доранд, худро ба ҷойи “бехавфтар” кӯчонанд.
Ба андешаи коршиносон, агар пойтахт ба ҷануб кӯчонда шавад, мумкин аст миллатгароёни паштун он ҷо Паштунис-тони мустақил таъсис диҳанду робитаҳои худро пурра аз Афғонистон баркананд. Ва ҳатто ба Покистон ҳам таъсир расонанд. Ҳамин тавр, миллатгароии паштунӣ мумкин аст, ба омили бағоят шадид дар ҳаёти сиёсии минтақаи Шарқи миёна табдил ёбад.
Вале агар ба ҳар ҳол, ин раванд ҷараён гирад, шояд ба нафъи мардумони ин мулки ҷангдида, махсусан соҳибони аслии Хуросон – тоҷикон бошад. Зеро аз миллатгароии паштунӣ халос хоҳанд ёфт.
Т. ДАВЛАТ, "ҶТ"
Рӯзнома
