Ё ҷавонон дар кадом филм идеали худро пайдо карда, барои Ватан сина сипар созанд?

Дар ҳар давру замон филмҳо аз рӯи муҳтаво ва жанр хусусияти тарбиявии худро доштанд ва доранд. Филмҳои тоҷикӣ низ дар тарбияи ҷавонон, бахусус тарбияи ватандӯстии онҳо нақши муҳим мебозанд. Аммо дар замони имрӯз филмҳои сирф ҳарбӣ, ки барои тарбияи ватандӯстии ҷавонон равона шуда бошанд, қариб, ки ба назар намерасанд. Ё имрӯз дар телевизионҳои тоҷик ба таври бояду шояд филме ҷилва намекунад, ки сарбозе дар ҷанге ҷонфидоӣ намояду барои Ватан то охирин қатраи хун биҷангад. Пас, набудани филмҳои сирф ҳарбиро сабаб чист? Мушкили молиявӣ ё чизи дигар? Муассисаи давлатии “Тоҷикфилм” дар ин самт бо вазорату кумитаҳои дахлдор ҳамкориро дар кадом сатҳ ба роҳ мондааст? Инҳо аз суолҳоеанд, ки посух мехоҳанд.

Қадриддини Суҳроб ҷавони тоҷик аз ноҳияи Фархор, дар мавриди филмҳои ҳарбӣ чунин ибрози ақида намуд: “Зиёд филмҳои ҳарбӣ тамошо мекунам, аммо ҳамаашон филмҳои амрикоиву русианд. Дар он филмҳо ҳам азоб аст ва ҳам ҷангу тамринҳо. Ҳар як усул ва ҷангҳои танбатани онҳоро дида, завқи кас баланд мешавад. Бахусус, дар филмҳои амрикоӣ ҳаёти хизмати ҳарбии ҷавонон, будубош ва ҷонфидоии онҳо тарзе нишон дода мешавад, ки мехоҳӣ дар як сангар бо онҳо бошӣ. Аммо ман, бо вуҷуди он, ки телевизионҳои ватаниро зиёд тамошо мекунам, филмҳои ҳарбии ватанӣ, ба хусус филме, ки дар он ҳаёт ва ҷонфидоии сарбозе бошад, намебинам”.

Ҳамчунин ин ҳамсуҳбати мо афзуд, ки филмҳои тарбиявии панду ахлоқӣ хеле зиёд ва хуб ҳастанд ва дар ин самт филмҳои зиёдеро мебинад, “аммо дар синамои мо аз ҳаёти сарбозон низ бояд филм ба навор гиранд, ки мо ҷавонон дида, ба ваҷд биёему дар оянда ба мисли онҳо ҷонфидоӣ намоем”,-гуфт номбурда.

ҲАМКОРИҲОИ ДУҶОНИБА ВУҶУД ДОРАНД

Бояд гуфт филмҳое, ки дар он ҷонфидоӣ барои якпорчагии Ватан бошад, ҳастанд, аммо он филмҳо аз замони Ҷанги Бузурги Ватанӣ сабт шудаанд, ки инъикосгари солҳои 1941-1945 ҳастанд. Ба андешаи коршиносон филмҳои ҳарбӣ-ватандӯстона бояд дарбаргирандаи замони истиқлолият ва аз диди нав бошанд. Оё синамогарони тоҷик дар ин маврид бо вазорату идораҳои дахлдор ҳамкориро ба роҳ мондаанд?

Дар ин маврид Фаридун Маҳмадализода, сардори Маркази матбуоти Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон гуфт, ки ин ниҳод бо “Тоҷикфилм” ҳамкории ҳамаҷониба дорад.
- Агар ба МД “Тоҷикфилм” дар мавриди таҳияи филме танк, чархбол ва ё дигар техникаҳои ҳарбӣ лозим шавад, дар асоси дархост дар доираи имконият аз техникаҳои ҳарбии вазорат метавонад истифода намоянд. Ин мушкил нест, метавонанд сабташонро ҳангоми машқҳои амалӣ-саҳроӣ иҷро намоянд,-гуфт номбурда.

Назар Назаров сармуҳаррири МД “Тоҷикфилм” низ қайд намуд, ки бо дигар мақомоти қудратӣ дар таҳияи филмҳои ҳарбӣ ҳамкориҳои дуҷониба доранд ва дар истифодаи техникаву сарбозон ягон мушкиле вуҷуд надорад.

ЗИДДИЯТИ ФИКРҲОИ ФИЛМНОМАНАВИСОНУ ФИЛМБАРДОРОН

Вале Назаров бо таассуф гуфт, ки дар Тоҷикистон то ҳол сенариянависон ба навишитани чунин филмномаҳо рӯ наовардаанд. Ӯ чунин мешуморад, ки бояд ин гуна филмноманависон аз соҳаи ҳарбӣ бошанд ва ё ҳадди ақал дар ин самт филмнома навишта тавонанд ва бояд аз мақомотҳои қудратии дахлдор мушовири худро дошта бошанд.
- Сабабаш ба андешаи шахсии ман, ин набудани филмноманависони хуб аст. Мо филмноманависи хуб надорем. Дар мавриди филмҳои ҳарбӣ бошад, мо умуман филмноманавис надорем. Асоси филм ба қавле устухони филм, ҳарбӣ ҳам бошад, сенария аст, агар он набошад, мо аз куҷо чунин филм ба навор гирем”,-гуфт ӯ.
Ҳамзамон, ба гуфтаи Назаров “Тоҷикфилм” дар ин самт зиёда аз 100 филми ҳунариро ба навор гирифтаст, ки аз миёни инҳо ҳамагӣ дар дутоаш ҳаёти сарбозон ва сарҳадбонон инъикос гардидааст.

- Аз ҳамин ду филме, ки мо охирон ба навор гирифтем, ҳаёт ва фаъ-олияти ҳарбиён инъикос мешавад, ки инҳо филми ҳунарии “Автобус” ва “Охирин сайди сайёд” мебошад. Инҳо аз зумараи филмҳое мебошанд, ки дар онҳо ҳаёти сарбозон ва сарҳадбонон нишон дода шудааст. Албатта, дар умум дар мавриди филмҳои ҳарбӣ-ватандӯстӣ гӯем, филмҳои ҳарбӣ қариб, ки надорем,-илова кард ҳамсуҳбати мо.

Синамогарони тоҷик бар онанд, ки бо дигар корхонаву ташкилотҳо албатта дар мавриди пайдо намудани сенария ҳамкорӣ доранд, аммо сенарияҳое, ки пешниҳод мекунанд, ба талабот ҷавобгӯ нестанд. Онҳо умед доранд, ки оянда дар ин самт филмноманависе пайдо мешаваду корро дар ин самт равнақ мебахшанд. Ҳатто бисёре аз коршиносон маблағро асоси мушкилӣ донанд, аммо ба назари Назар Назаров “Тоҷикфилм” дар масаъалаи маблағ мушкилӣ надорад, аммо сенария дар ин самт “лангеву асое”-ро мемонад.
Вале Шераки Ориён, филмноманависи тоҷик гуфтаҳои Назаровро рад карда гуфт, ки боре ҳам надидааст, ки “Тоҷикфилм” филме ба навор гирад, ки хусусияти ҳарбӣ-ватандӯстӣ дошта бошад:

- Аввалаш ин ки “Тоҷикфилм” дар як сол як ё ду филм ба навор мегирад. Ягон коргардони мо филмҳои ҳарбӣ-ватандӯстӣ эҷод накардааст ва гумон мекунам, ки имрӯз ҳам чунин коргардон вуҷуд надорад. Дар мавриди сенария агар бигӯем, сенарияҳо дар “Тоҷикфилм” ҳамаашон хобанд. Гап дар сенария нест, агар мавзӯъ ва маблағ бошад, менависем. Дигар чӣ мушкилӣ буда метавонад?

МУШКИЛИ АСЛӢ ЧИСТ?

Аз гуфтаҳои боло бармеояд, ки Тоҷикистон бо техникаҳои ҳарбӣ таъмин аст. Аз лиҳози маблағ барои омода кардани чунин филмҳо мушкиле вуҷуд надорад. Сенариянависону филмноманависон низ ҳастанд. Пас, мушкил дар чист, ки ба таҳияи чунин филмҳо намепардозанд?

Дар ин маврид Муҳиддини Музаффар, директори Муассисаи давлатии “Суғдсинамо”, ки яке аз коргардонҳои ҷавони кишвар ба ҳисоб меравад, мушкилро ба таври дигар маънидод кард. Ба қавли ӯ, имрӯз барои сабти филмҳои ҳарбӣ шароит ҳаст, вале фармоише аз ҷониби мақомотҳои дахлдор дар ин самт нест.

- Масалан, худи ман оиди таҳия намудани филмҳои ҳарбӣ-ватандӯстӣ чандин маротиба ба мақомотҳои дахлдор муроҷиат намудам, ҳеҷ посухи мушаххасе аз ҷониби мақомотҳои дахлдор ба ман наомад. Дар Тоҷикистон 4-5 коргардоне ҳаст, ки чунин филмҳоро ба дараҷаи олӣ омода карда метавонад ва драматург ҳам пайдо карда мешавад,-афзуд коргардон.
Ҳамзамон номбурда гуфт, ки чунин пешниҳодҳо бояд аз ҷониби вазоратҳо сурат гирад. Ё ин ки барои банаворгирии филмҳои ҳарбӣ озмун эълон кунанд, ки кадом муассисаи филмофарӣ метавонад дар сатҳи хуб ба навор гирад ва омода намояд. Дар ин сурат, ба кофтани коргардон ва филмноманавис ҳоҷат намемонад.

Ба ақидаи ӯ дар Амрико барои патриотизми худро нишон додан, вазорату идораҳои дахлдори низомӣ миллионҳо доллар ҷудо мекунанд. Бояд вазорату идораҳои дахлдор пеш аз нақшаи солонаашонро тартиб додан, чунин филмҳои дорои хусусияти ватандӯстиро ба назар гирифта, дар нақшаҳо ҷой диҳанд ва дар нишастҳои худ эълон намоянд, ки имсол як ё ду филми ҳарбӣ ҳаст, ки бояд ба навор гирифта шавад. Ман гумон мекунам, ки дар ин маврид филмҳои ҳарбӣ ба сифати олӣ метавонанд паҳн шаванд,-илова кард коргардони тоҷик.
Хулоса, ин мушкил бояд аз ҷониби Муассисаи давлатии “Тоҷикфилм” пурра зери таҳлил қарор гирифта, дар сатҳи тамоми вазорату идораҳои дахлдор баррасӣ шавад, то чунин филмҳои ҳарбӣ-ватандӯстӣ ба навор гирифта шаванду онҳо дар баланд гардидани ҳисси ватандӯстии ҷавонони кишвар саҳми худро гузоранд.