Ба шарофати соҳибистиқлол гардидани кишвари азизамон ҷашнҳои миллиамон, аз қабили Меҳргону Сада ва Наврӯз аз нав эҳё гардидаву сол то сол арҷгузорӣ ба онҳо зиёд мешавад. Чун ин ҷашнҳои миллӣ ёдгоре аз ниёгони мо мебошанд, ки аз қаъри асрҳо то ба замони мо омада расидаанд. Хушбахтона, дар замони истиқлолият ҷашнҳои миллии мо умри дубора пайдо кардаву ҳамасола дар сатҳи давлатӣ бо шукӯҳу шаҳомати хоса ҷашн гирифта мешаванд. Дар арафаи яке аз чунин идҳои бошукӯҳ - Наврӯзи оламафрӯз бо Давлат Сафар, муовини вазири фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон суҳбате оростем, ки манзури хонанда мегардад.

- Ҷашнҳои миллӣ дар бақои миллат, таҳкими худшиносии миллӣ то кадом андоза нақш дошта метавонанд?

- Ҷашнҳои миллӣ дар ҳама давру замон муаррифгари таъриху тамаддун, ифодагари ормонҳои миллӣ барои тамоми халқияту миллатҳо маҳсуб мешаванд. Бахусус миллати тоҷик ҷашнҳои бисёр таърихӣ дорад ва онҳо дар бархӯрди тамаддунҳо тӯли таърих ба монеаҳои зиёде рӯ ба рӯ шуданд. Аммо шахсиятҳои барозандаи таърихии ин миллат ҷашнҳоро то замони мо оварда расониданд.

Наврӯз, ки яке аз ҷашнҳои асосии миллӣ ва муаррифгари таъриху тамаддун, обрӯю эътибор ва мақому манзалати мо дар сатҳи ҷаҳонӣ гаштааст, бисёр ҷашни муқаддас аст. Ҷашнест, ки тамоми халқияту миллатҳоро ба худ ҷалб кард, расму русум, анъанаҳои Наврӯз аллакай ба тамоми дунё муаррифӣ шуд. Бисёре аз халқияту миллатҳо ҳатто дар замони истиқлолияти мо даъвогари он буданд, ки Наврӯз моли онҳо мебошаду эшон заминагузори таъриху анъанаҳои Наврӯзанд. Аммо таърихро инкор карда намешавад. Фақат як “Шоҳнома” бас аст, ки Наврӯзро шиносонад ба оламиён ва ҳамагӣ дарк кунанд, ки он маҳсули кадом миллату халқият аст. Наврӯз миллати моро, забони моро, урфу одатҳои миллии моро ҳифз намуд ва минбаъд ҳам барои бақои миллати тоҷик, нигоҳдошти мақому мартабаи он нақши муассир хоҳад гузошт, он асрҳои аср барои мо муаррифгар буд ва минбаъд низ муаррифгари халқи тоҷик хоҳад монд.
Дар қатори Наврӯз дигар ҷашнҳои мо низ барои пояндагию бақои миллат шаҳсутуни тиллоӣ мебошанд ва миллати тоҷикро аз насл ба насл, аз аср ба аср бурдаанд. Вазифаи муқаддаси мову шумо ва тамоми ташкилоту идораҳост, ки бо тамоми шаҳомат ин ҷашни миллиро таҷлил кунем ва хушбахтона сол то сол анъанаҳои миллии мо дар доираи ин ҷашнҳои пуршукӯҳи миллӣ густаришу тавсеа меёбанд.

- Мақсад аз таҷлили як ҷашни миллӣ дар сатҳи байналмилалӣ аз чӣ иборат аст: рӯ овардан ба таъриху тамаддуни гузашта, сабақ омӯхтану тарбия кардани насли имрӯз ё чизи дигар?

- Арҷгузорӣ ба ҷашни Наврӯзи ҷаҳонӣ ифодагари худшиносии миллӣ, ҳувияти миллии мо, ифтихори ватандорӣ ва ифтихор аз гузаштагони хеш, бахусус аз намояндагони илму адаб аст. Агар имрӯз мо ба гузаштаи худ арҷ нагузорем, ояндагон ҳеҷ гоҳ ба он васила ё робитае дошта наметавонанд. Насли имрӯзаи мо пулеро мемонад миёни гузаштаву оянда, пуле, ки гузаштаро ба оянда пайваст мекунад. Ба қавли Мавлавӣ “Мо барои васл кардан омадем”. Ва ҳамин ифтихорот агар дар ҷавҳари миллат набошад, ҳеҷ гоҳ наметавонем, миллат ва таъриху тамаддуни онро ҳифз кунем. Вазифаи муқаддаси ҳар як шаҳрванд аст, ки бо ифтихору сарфарозӣ таъриху тамаддуни худро ба ояндагон ҳамчун мерос ҳадя кунад ва аҳли илму адаб, шоирону нависандагон вазифадор ҳастанд, ки моҳияту бузургии ҷашнҳои миллӣ, аз ҷумла Наврӯзро дар асарҳои худ ифодагар бошанд. Наврӯзро қариб ҳамаи шоирони форсу тоҷик, шурӯъ аз устод Рӯдакӣ то ба шоирони муосири тоҷик васфу тасвир кардаанд. Ҳоло дар Тоҷикистон тақрибан шоире нест, ки дар бораи ин ҷашни зебои ниёгон шеъре нагуфта бошад.

- Наврӯз аз ҷашнҳои қадимтарини миллати тоҷик аст ва ҳамагон аз замони пайдоиши он огаҳӣ дорем. Ин ҷо мехостем бифаҳмем, ки ин ҷашн дар ибтидо дорои кадом расму ойинҳо буд ва то имрӯз чӣ қадар аз онҳо боқӣ мондааст?

- Таърихнигорону олимони мо бахусус дар даврони истиқлолият он қадаре анъанаву расму русуми Наврӯзро аз элак гузаронданд, ки ҳеҷ чиз намондааст, ки фаромӯш шуда бошад. Чун як рукни Наврӯз агар фаромӯш шавад, ин боиси костагӣ ва нобоварӣ мешавад. Аз ин рӯ, олимони мо, хоса наврӯзшиносон, хизмати шоистае карданд, китобҳои зиёде таълиф намуданд, асарҳои зиёд, рисолаҳои бисёр мондагоре офариданд, ки ҳама паҳлуҳои таҷлили ин ҷашни бостонӣ дар онҳо ифода ёфтаанд. Худи “Шоҳнома”-и ҳаким Фирдавсӣ як далели муътамадест, ки дар он тамоми рукнҳои Наврӯз ифода ёфтаву то замони мо омада расидаанд. Коре, ки “Шоҳнома” барои шинохти Наврӯз ва дигар ҷашнҳои миллии мо анҷом додааст, бесобиқа буда, садсолаҳои дигар барои наслҳои оянда боқӣ мемонад. Инро касе инкор карда наметавонад, ки Наврӯз иди миллии тоҷикону Тоҷикистон аст ва ҷаҳониён инро хеле хуб пазируфтанд. Мутмаин шуданд, ки Тоҷикистон ватани Наврӯз аст. Нахуст ба ин суханҳо шубҳаҳо зиёд буданд. Аммо, вақте ки ин ҷашни миллии мо дар қатори феҳристи ёдгориҳои таърихӣ шомил шуд, дигар ин шакку шубҳаҳо ҳама аз байн рафт. Ҳама ойинҳо ва расму русуми наврӯзӣ, аз қабили гулгардонӣ, ҷуфтбаророн, фолгирӣ, хонабаророн, гӯштингирию бузкашӣ, оростани дастархони наврӯзӣ бо ҳафтшину ҳафтсин, суманакпазӣ ва амсоли ин сутунҳои асосӣ ва бому дари бинои наврӯз ҳастанд. Мо бояд ифтихор кунем, ки тамоми ҳамзабонон, халқиятҳои рӯи олам ҷашни моро бо шукӯҳу шаҳомати хоса таҷлил мекунанд. Дар ҳар куҷое, ки як нафар тоҷик ҳаст, аз Наврӯз ифтихор мекунад. Ва ифтихори ҳамин як тоҷик низ дар як гӯшаи дурдасти дунё боиси сарфарозии мо хоҳад буд. Миллати тоҷик миллати Наврӯз аст. Таъриху тамаддуни мо маҳз аз Наврӯз сарчашма мегирад.

- Баъди ҷашни байналмилалӣ эълон шудани Наврӯз он аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ эътироф шуд ва бешак, то ба ин мақом расидани ҷашни мазкур саҳми Президенти кишвар, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бузургу мондагор аст. Мегуфтед, ки то ин замон шинохти Наврӯз аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ чӣ гуна буд?

- Воқеан, ҷаҳду талошҳои Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳифзу ҳимоят ва эҳёи ҷашнҳои миллии мо бисёр мондагор ва беназир аст. Ҳеҷ президенти мамлакате барои нигоҳ доштани таъриху тамаддуни миллати худ чунин ҷаҳду талош накардааст. Мо бояд ҳар лаҳза аз ташаббусҳои созанда ва иқдомоти наҷиби Пешвои муаззами миллат сарфарозӣ кунем, ҷонибдорӣ кунем, шукргузор бошем. Танҳо як ташаббуси ӯ дар масъалаи об тафаккури ҷаҳониёнро такон дод. Ба қадри об – ин сарвати бебаҳо расиданро ҳушдор дод. Ҳушдор дод, ки замоне мешавад, мардум ба як қатра об зор мешавад, замоне мешавад, ки нархи об аз нархи сӯзишворӣ даҳҳо маротиба баланд мешавад ва имрӯз ин масъала, яъне норасоии оби нӯшокӣ дар ҷаҳон аз мушкили рақами як шудааст.

Наврӯз аз бузургтарин ҷашнҳои мардумони эронитабор, аз ҷумла тоҷикон аст, ки ба фарҳанги қавму миллатҳои дигари Осиёи Марказӣ низ бо ҳамин ном гузаштааст. Ҷашни Наврӯз шебу фарозҳои таърих, ҳаводиси сиёсию иҷтимоӣ ва маънавии зиёдеро паси cap карда, то ба имрӯз омада расидааст. Мо шоҳид ҳастем, ки дар замони шӯравӣ Наврӯзро дар шакли бисёр маҳдуд таҷлил мекарданд ва ҳеҷ кас наметавонист, садо баланд кунад, ки Наврӯз чӣ гуна ҷашн аст, чӣ гуна хусусиятҳо дорад. Он қадар ифтихоре, ки дар замони истиқлолият мардум аз Наврӯз ва дигар ҷашнҳои миллӣ дорад, он замон набуд. Яъне худшиносиро ба таври умумӣ медонистем, дар қатори дигар давлатҳои аъзои Иттиҳоди Шӯравӣ дар доираи хеле маҳдуд ҷашн гирифта мешуд. Ифтихори миллӣ кам мушоҳида мешуд. Бинобар ин, моро мебояд шукргузор аз миллату давлати соҳибихтиёри худ бошем, чун истиқлолият моро барои мо шиносонд, моро барои ҷаҳониён шиносонд ва ҳамин истиқлолият яке аз омилҳо ва зарфиятҳои муҳими муаррифгари ҷашнҳои миллӣ дар тамоми дунё гардид. Ҳар боре ки як рукни таърихии мо, як баҳонаи таърихии мо ё як ҷашну маъракаи миллии мо пешниҳод мешавад ба феҳристи ЮНЕСКО, Президенти кишвар дар ҳама суханрониҳои худ аз мероси миллии мо бо ифтихори хеле баланди ватандорӣ ёдовар мешаванд. Ҳар яки мо бояд пайрави ана ҳамин гуна ифтихору худшиносии Сарвари давлат бошем. Дар ҳар як баромади худ тақозо мекунанд, ки зиракию ҳушёрии мо дар ҳифзу ҳимояти таъриху тамаддун ва арзишҳои миллӣ ифода меёбад. Мо, ки имрӯз ҳамқадаму ҳамнабзи ҷомеаи шаҳрвандӣ ҳастем, вазифаи муқаддаси худ мешуморем, ки дар қадршиносӣ ва арҷгузории арзишҳои миллиамон бетараф набошем.

- Ҷавонон насли ояндасози миллатанд. Ба андешаи шумо онҳо аз кадом тадбирҳо бояд кор бигиранд, то анъана ва ҷашнҳои миллиро ба наслҳои оянда бегазанд ва бо ҳама шукӯҳу шаҳомат ба мерос гузоранд?

- Дар замоне ки аз гуфтугӯи тамаддунҳо дида, бархӯрди тамаддунҳо бисёр бошиддат ҷараён дорад, бояд ҳар лаҳзаро ғанимат дониста, барои ҷавонон моҳияти гузаштаи худро бештар ба намоиш гузорем. Дар ҳама минтақаҳои мамлакат, мулоқоту вохӯриҳо, корҳои фаҳмондадиҳӣ, нақша-чорабиниҳои ташкилоту идораҳои марбутаро ҷоннок кардан мебояд. Зеро насли имрӯзаи мо ба ҳамин чиз хеле ниёз дорад. Таҷлили ҳама гуна ҷашнҳо, аз ҷумла ин ҷашнҳои миллӣ ва ё давлатӣ бояд баҳонае бошанд, барои таҳким бахшидани ҳувияти миллии насли наврасу ҷавон, боло бурдани эҳсоси ватандӯстии онҳо. Ва дар саргаҳи ин ҳама тадбирандешиҳо бояд ҷавонон қарор дош-та бошанд. Ҷавонон бояд таҳлилгар бошанд, бунёдкору созанда бошанд. Барои ин корҳои ташвиқотию тарғиботиро бештар бояд кард, вагарна имрӯз дасти бегонаҳо, тафакури бегонаҳо ба ҷавононе, ки дар муҳоҷирати меҳнатӣ ҳастанд, ба хориҷ сафар мекунанд, болои ҷавонон таҳмил мегардад ва ба ҳувияти миллии онҳо зарба мезанад. Дар муборизаҳои шадиди иттилоотӣ ҳеҷ ҳаммилати мо ҳаққу ҳуқуқи хомӯш буданро надорад. Ҷавононро мебояд, якдилу якмаром ва муттаҳид бошанд, ба ҳама муборизаҳои шадиди иттилоотӣ ҳамеша сипар дошта бошанд. Ва ин сипари онҳо ҳамон дониши онҳо, малакаи онҳо, ҳисси баланди худшиносию худогоҳии онҳо буда метавонад.

Бо итминони комил метавон гуфт, ки ҷашнҳои миллии мо ҳамчун воситаи асосии пайвандгари наслҳо то ба имрӯз хизмат намуда, наврасону ҷавононро дар рӯҳияи меҳнатдӯстӣ, илму дониш ва касбу ҳунаромӯзӣ тарбия менамоянд, завқи онҳоро ба зебоипарастӣ, ободкорӣ, дӯст доштани табиат ва дигар хислатҳои ҳамидаи инсонӣ бештар мегардонанд. Ва дар ин радиф раванди рушду ободонии кишвари азизамон боз ҳам густариш хоҳад ёфт.