ФАРҲАНГ
Сешанбе 23 Апрел 2024 02:52
Шеъру шоирӣ барои мо - мардуми тоҷик, аз замони пайдоишаш мақом ва манзалати бузург дошта, дар ин роҳ шахсиятҳои зиёде равонаву ба дастовардҳои бисёре сазовор гардидаанд, ки ҳар яке аз онҳо чун дурдонаҳои қимматнок дар баҳри беохири адабиёт шинохта мешаванд. Имрӯз низ дар арсаи адабиёти тоҷик шоирони бисёре қаламкашӣ доранду бо сабку услуби хоси худ шеър меофаранду хазинаи шеъри тоҷикро ғанӣ мегардонанд. Яке аз чунин шоирони муваффақу ширинкалом Хайрандеш мебошад.
Имрӯз ӯро хурду бузург мешиносанду ашъорашро бо шавқ мутолиа менамоянд. Зеро дар ҳар мисраи шеъраш навгоние маҳфуз асту бо як хондан онро хонандаи закӣ дармеёбаду ба худ мегирад. Ин аст, ки шеъри Хайрандешро дӯст медоранду эҳтиром мекунанд.
Яке аз паҳлуҳои фаъолияти устод Хайрандеш ташкили маҳфил ва гирд овардани навқаламону эҷодкорони ҷавон аст, ки 36 сол боз бо ҳамон шӯру шавқаш идома дорад. Ӯ ҳанӯз замони донишҷӯӣ аввалин бор маҳфиле дар ш. Душанбе, дар хонае, ки иҷора менишаст, таъсис дода буд. Пас аз хатми донишгоҳ - соли 1987 дар ш. Кӯлоб маҳфиле бо номи “Хайрандеш” таъсис медиҳад. Ин маҳфил то ҳол шоирони баркамолеро тарбият намудааст, ки дар ҷодаи шеъру шоирӣ дорои андешаи худ ҳастанд.
Худи шоир аз таъсиси маҳфили аввалинаш ёдовар шуда, гуфт: “Соли 1981 дар курси сеюми факултети филологияи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон таҳсил мекардам. Дар ҳамон вақт айни авҷи шуҳрату овозаи се шоири бузурги мо - устодон Лоиқ Шералӣ, Бозор Собир ва Гулрухсор буд. Он вақт гуфтанд, ки дар бинои асосии донишгоҳ вохӯрии ин шоирон бо донишҷӯён баргузор мегардад. Дар воқеъ, бо омадани онҳо бисёр як маҳфили хуб шуд. Дар он ҷо устод Бозор Собир таклиф карданд, ки навқаламон шеър хонанд. Ман, ростӣ, то хатм кардан дар ҳар ҷо шеър намехондам. Он вақт Камоли Қурбониён дар қатори дигарон шеър хонд. Устод Бозор Собир гуфтанд, ки касоне аз деҳа меоянд, шеърҳояшон мисли харбузаи лалмӣ ширин аст. Он ҷо шеъреро баён карданд, ки “Эй ташнаи ишқу ҳунару меҳру вафо, Гар об бихоҳӣ, дили Кӯлоб биё.” Гирди байти мазкур бисёр истоданд. Ман ҳам дар тараддуде будам, то дар хонаи иҷора, ки хеле майда буд, маҳфили хурд ташкил намояму навқаламони водии Кӯлобро ҷамъ кунам. Вақте ки “Эй ташнаи ишқу ҳунару меҳру вафо, Гар об бихоҳӣ, дили Кӯлоб биё.” – ро устод Бозор Собир таъриф карданд, маҳфилро “Дили Кӯлоб” ном мондам, ки он маҳфили нахустин дар соли 1981 буд.
Дар маҳфил Камоли Қурбониён, Абдулқодири Раҳим, Салими Хатлонӣ ва Фарҳоди Аброр буданд. Маҳфиламон бисёр хуб гузашт. Шеърхонию таҳлили шеърҳои ҳамдигар бо шавқу шӯр мегузашт. Ҳамон вақт Салими Хатлонӣ бисёр ба шеър дилдода буд. Ӯ дар курси аввал мехонду бисёр ҳаваси ба Маскав, баҳри таҳсил рафтан дошт. Ман назди устод Меҳмон Бахтӣ рафтам, ки он вақт мудири шуъбаи назми Иттифоқи нависадагони ҷумҳурӣ буданд. Рафта маслиҳат кардам, гуфтанд ӯро биёр, суҳбат кунем. Чун диданд, ки бачаи қобилиятнок аст, ба Маскав равон карданд. Натиҷаи аввалини маҳфиламон ҳамин буд, ки мо Салими Хатлониро ба Донишгоҳи ба номи Горкий равон намудем”, - мегӯяд шоир Хайрандеш.
Ҳар сол аъзои маҳфил зиёд мешуданду алоқамандонаш бештар. Устод Хайрандеш ба ҳар шеъри эҷодкардаи аъзои маҳфил тавсияҳо медоду чароғи ҳавасҳои навқаламонро боз ҳам фурӯзонтар мекард, то онҳо дар баҳри пургуҳари шеър шино кунанду ба чизе дастёб гарданд. Дар ибтидо маҳфили мазкур бегоҳиҳо баргузор мешуд. Баъдан устод тасмим мегиранд, ки маҳфилро рӯзона баргузор намояд. Аз ҳамон вақт то имрӯз маҳфил ҳар ҳафта, рӯзҳои чоршанбе, соати 14 баргузор мегардад.
Имрӯз маҳфил дар Китобхонаи миллӣ, бо номи “Ҳамешабаҳор” доир мешавад ва ташналабони шеъру сухан ба худ қатраҳо мегиранд, то маҳорату малакаи эҷодии худро сайқал диҳанд.
“Мақсади асосии маҳфил як чиз аст - дастгирии навқаламон ва эҷодкорони ҷавон ва сари вақт маслиҳат додан ба онҳо, - мегӯяд устод. – Мо сари вақт маслиҳат медиҳем. Устод Алимуҳаммади Муродӣ мегӯяд, ки “Ҳар чароғе гирди худро гар кунад равшан, Кӯчаи торик нуристон шавад”. Онҳо шарт нест, ки шоири бузург шаванд. Вақте маҳфил мегузаронем, шавқу завқашон бештар мешавад. Ҳар кадоми онҳо ба хонаашон рафта, таассуроташонро ба аҳли хонадон ва рафиқонашон мерасонанд. Онҳо як зарра ҳам бошад, нақши худро баҳри авҷи фарҳанги шеъру шеършиносӣ ва шеърдӯстӣ мерасонанд”.
Устод Хайрандеш ҳеҷ гоҳ худро баландмартаба наҳисобидааст, балки ҳамеша барои хубтар ворид гардидани навқаламони ҷавон ба дунёи шеъру шоирӣ кӯмак менамояд. Ӯ мегӯяд: “Дар ҷодаи шеър он чи Худо дод, ҳамонро менависем. Худро шоири баланд намеҳисобам. Ман сухани баландро бисёр нозук эҳсос мекунам. Дар маҳфилам касе аз ман беҳтар шеър гӯяд, рӯи рост мегӯям, ки аз ман беҳтар шеър мегӯӣ”.
Устод Хайрандеш аз он хушҳол аст, ки дар муддати 36 соли баргузории маҳфил аъзои он ба дастовардҳои зиёд ноил гардидаанду соҳибкитобанд: “Он нафароне, ки як замон аъзои маҳфили мо буданд, ифтихор мекунем, ки ҳар яке соҳибкитобанд. Дар баробари дигарон Озар, Офоқ, Сулаймон Султон, Нуруллоҳи Ориф ба маҳфил меомаданд. Инҳо хеле зиёданд ва ҳамеша аз маҳфил ба некӣ ёд мекунанд”.
Нақши маҳфили мазкур дар тарбияи ҷавонон дар роҳи эҷоду эҷодкорӣ назаррас буда, шоир доим мехоҳад дастгири ҷавонони навқаламу соҳибистеъдод бошаду онҳоро ба дунёи беохири шеъру шоирӣ роҳнамоӣ кунад. “То вақте ҳастам, дасти навқаламонро мегирам. Минбаъд низ, то нафаси охирин ҳамин ниятро дорам”, - мегӯяд шоир.
Беҳрӯз ХОЛМУРОВОВ, "ҶТ"
Имрӯз ӯро хурду бузург мешиносанду ашъорашро бо шавқ мутолиа менамоянд. Зеро дар ҳар мисраи шеъраш навгоние маҳфуз асту бо як хондан онро хонандаи закӣ дармеёбаду ба худ мегирад. Ин аст, ки шеъри Хайрандешро дӯст медоранду эҳтиром мекунанд.
Яке аз паҳлуҳои фаъолияти устод Хайрандеш ташкили маҳфил ва гирд овардани навқаламону эҷодкорони ҷавон аст, ки 36 сол боз бо ҳамон шӯру шавқаш идома дорад. Ӯ ҳанӯз замони донишҷӯӣ аввалин бор маҳфиле дар ш. Душанбе, дар хонае, ки иҷора менишаст, таъсис дода буд. Пас аз хатми донишгоҳ - соли 1987 дар ш. Кӯлоб маҳфиле бо номи “Хайрандеш” таъсис медиҳад. Ин маҳфил то ҳол шоирони баркамолеро тарбият намудааст, ки дар ҷодаи шеъру шоирӣ дорои андешаи худ ҳастанд.
Худи шоир аз таъсиси маҳфили аввалинаш ёдовар шуда, гуфт: “Соли 1981 дар курси сеюми факултети филологияи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон таҳсил мекардам. Дар ҳамон вақт айни авҷи шуҳрату овозаи се шоири бузурги мо - устодон Лоиқ Шералӣ, Бозор Собир ва Гулрухсор буд. Он вақт гуфтанд, ки дар бинои асосии донишгоҳ вохӯрии ин шоирон бо донишҷӯён баргузор мегардад. Дар воқеъ, бо омадани онҳо бисёр як маҳфили хуб шуд. Дар он ҷо устод Бозор Собир таклиф карданд, ки навқаламон шеър хонанд. Ман, ростӣ, то хатм кардан дар ҳар ҷо шеър намехондам. Он вақт Камоли Қурбониён дар қатори дигарон шеър хонд. Устод Бозор Собир гуфтанд, ки касоне аз деҳа меоянд, шеърҳояшон мисли харбузаи лалмӣ ширин аст. Он ҷо шеъреро баён карданд, ки “Эй ташнаи ишқу ҳунару меҳру вафо, Гар об бихоҳӣ, дили Кӯлоб биё.” Гирди байти мазкур бисёр истоданд. Ман ҳам дар тараддуде будам, то дар хонаи иҷора, ки хеле майда буд, маҳфили хурд ташкил намояму навқаламони водии Кӯлобро ҷамъ кунам. Вақте ки “Эй ташнаи ишқу ҳунару меҳру вафо, Гар об бихоҳӣ, дили Кӯлоб биё.” – ро устод Бозор Собир таъриф карданд, маҳфилро “Дили Кӯлоб” ном мондам, ки он маҳфили нахустин дар соли 1981 буд.
Дар маҳфил Камоли Қурбониён, Абдулқодири Раҳим, Салими Хатлонӣ ва Фарҳоди Аброр буданд. Маҳфиламон бисёр хуб гузашт. Шеърхонию таҳлили шеърҳои ҳамдигар бо шавқу шӯр мегузашт. Ҳамон вақт Салими Хатлонӣ бисёр ба шеър дилдода буд. Ӯ дар курси аввал мехонду бисёр ҳаваси ба Маскав, баҳри таҳсил рафтан дошт. Ман назди устод Меҳмон Бахтӣ рафтам, ки он вақт мудири шуъбаи назми Иттифоқи нависадагони ҷумҳурӣ буданд. Рафта маслиҳат кардам, гуфтанд ӯро биёр, суҳбат кунем. Чун диданд, ки бачаи қобилиятнок аст, ба Маскав равон карданд. Натиҷаи аввалини маҳфиламон ҳамин буд, ки мо Салими Хатлониро ба Донишгоҳи ба номи Горкий равон намудем”, - мегӯяд шоир Хайрандеш.
Ҳар сол аъзои маҳфил зиёд мешуданду алоқамандонаш бештар. Устод Хайрандеш ба ҳар шеъри эҷодкардаи аъзои маҳфил тавсияҳо медоду чароғи ҳавасҳои навқаламонро боз ҳам фурӯзонтар мекард, то онҳо дар баҳри пургуҳари шеър шино кунанду ба чизе дастёб гарданд. Дар ибтидо маҳфили мазкур бегоҳиҳо баргузор мешуд. Баъдан устод тасмим мегиранд, ки маҳфилро рӯзона баргузор намояд. Аз ҳамон вақт то имрӯз маҳфил ҳар ҳафта, рӯзҳои чоршанбе, соати 14 баргузор мегардад.
Имрӯз маҳфил дар Китобхонаи миллӣ, бо номи “Ҳамешабаҳор” доир мешавад ва ташналабони шеъру сухан ба худ қатраҳо мегиранд, то маҳорату малакаи эҷодии худро сайқал диҳанд.
“Мақсади асосии маҳфил як чиз аст - дастгирии навқаламон ва эҷодкорони ҷавон ва сари вақт маслиҳат додан ба онҳо, - мегӯяд устод. – Мо сари вақт маслиҳат медиҳем. Устод Алимуҳаммади Муродӣ мегӯяд, ки “Ҳар чароғе гирди худро гар кунад равшан, Кӯчаи торик нуристон шавад”. Онҳо шарт нест, ки шоири бузург шаванд. Вақте маҳфил мегузаронем, шавқу завқашон бештар мешавад. Ҳар кадоми онҳо ба хонаашон рафта, таассуроташонро ба аҳли хонадон ва рафиқонашон мерасонанд. Онҳо як зарра ҳам бошад, нақши худро баҳри авҷи фарҳанги шеъру шеършиносӣ ва шеърдӯстӣ мерасонанд”.
Устод Хайрандеш ҳеҷ гоҳ худро баландмартаба наҳисобидааст, балки ҳамеша барои хубтар ворид гардидани навқаламони ҷавон ба дунёи шеъру шоирӣ кӯмак менамояд. Ӯ мегӯяд: “Дар ҷодаи шеър он чи Худо дод, ҳамонро менависем. Худро шоири баланд намеҳисобам. Ман сухани баландро бисёр нозук эҳсос мекунам. Дар маҳфилам касе аз ман беҳтар шеър гӯяд, рӯи рост мегӯям, ки аз ман беҳтар шеър мегӯӣ”.
Устод Хайрандеш аз он хушҳол аст, ки дар муддати 36 соли баргузории маҳфил аъзои он ба дастовардҳои зиёд ноил гардидаанду соҳибкитобанд: “Он нафароне, ки як замон аъзои маҳфили мо буданд, ифтихор мекунем, ки ҳар яке соҳибкитобанд. Дар баробари дигарон Озар, Офоқ, Сулаймон Султон, Нуруллоҳи Ориф ба маҳфил меомаданд. Инҳо хеле зиёданд ва ҳамеша аз маҳфил ба некӣ ёд мекунанд”.
Нақши маҳфили мазкур дар тарбияи ҷавонон дар роҳи эҷоду эҷодкорӣ назаррас буда, шоир доим мехоҳад дастгири ҷавонони навқаламу соҳибистеъдод бошаду онҳоро ба дунёи беохири шеъру шоирӣ роҳнамоӣ кунад. “То вақте ҳастам, дасти навқаламонро мегирам. Минбаъд низ, то нафаси охирин ҳамин ниятро дорам”, - мегӯяд шоир.
Беҳрӯз ХОЛМУРОВОВ, "ҶТ"
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед