Лола Азизова ҳунарманде, ки бо суруду таронаҳои дилнишинаш ба дилу дидаи мардум ҷо гирифтааст. Бонуест ошиқи санъат. Садояш аз дуриҳои дур ҳам чун садои ошно ба гӯш мерасад. Садое дорад аз умқи дил. Садои пайвандгари дилҳо. Ӯ девонавор ошиқи ҳунараш асту пайваста месарояд. Гоҳо аз сурудҳояш бӯйи муҳаббати зодгоҳу ёру дӯстонаш меояд ва гоҳи дигар аз ҷудоӣ нола ба фалак сар медиҳад. Кас мехоҳад, ки овози ӯро гаштаю баргашта шунавад. Чунки овози ширинаш бо навои созҳои мусиқӣ ҷӯр шуда, шеърро боз ҳам таъсирбахшу дилрас месозад. Аммо чанд соли охир садояшро кам мешунавем. Дар оинаи нилгун кам намудор мегардад. Ва мушоҳида мегардад, ки аз ҳунару санъат дурӣ гузидааст.
Ҳунарманде, ки қисмати бештари умри худро ба санъат бахшидааст чаро имрӯз худро аз саҳна аз нигоҳи мухлисон дур кардааст? Чӣ сабабҳо варо канор бурдаанд? Вобаста ба ин мавзӯъ суҳбате доштем бо Ҳунарпешаи шоистаи Ҷумҳурии Тоҷикистон Лола Азизова, ки фишурдаашро пешкаши хонанда мегардонем.

- Ҳунарманде, ки аз 58 соли умраш 40 соли онро ба санъат бахшидааст, ин шабу рӯз дар бораи чӣ меандешад?

- Айни ҳол ҳамчун омӯзгор кор ва фаъолият мекунам, сурудҳои асилро ба шогирдон меомӯзонам. Кӯшиш мекунам, ки насли ояндаи мо аз нозукиҳои санъати тоҷик бохабар дӯстдори санъати гузаштагони мо бошанд. Инчунин нақша дорам, ки дар оянда сурудҳои нав ба нав сабт намоям ва шаби эҷодии хешро ташкил кунам. Чунки мухлисон бисёр ҳам хоҳиш мекунанд ва мехоҳанд, ки ман боз сурудҳои ба дили наздики онҳоро сароям.

- Мусиқӣ бароятон чӣ ҳадя кард ва аз шумо ба он чӣ мерос хоҳад монд?

- Ҳамин касбу ҳунар буд, ки маро миёни мардум машҳур кард. Имрӯз маро мардуми тоҷик бо сурудҳоям хуш қабул карданд. Ман аз санъат бисёр чизро омӯхтам. Ва аз ман, албатта суруду оҳангҳое, ки эҷод кардаам мемонад. Бо боварӣ гуфта метавонам, ки онҳо дар дили мухлисон ҳамеша зинда мемонанд.

- Мегуфтед, ки шумо дар зиндагӣ ва роҳи санъат худро то кадом андоза муваффақ ва хушбахт меҳисобед?

- Албатта, дар баробари зан (модар) будан, санъаткор будан хело мушкил аст. Аммо вақте касбу ҳунари худро инсон дӯст медорад ҳаракат мекунад, ки дар ҳар ду ҷода муваффақ бошад. Ҳам вазифаи модариашро ба иҷро расонад ва ҳам рисолати касбиашро.

Ҳунарманд дар байни мардум натанҳо бо овозаш, балки бо дониш, фарҳанги либоспӯшӣ ва тарзи суханронии худ муҳаббат пайдо мекунад. Бисёре аз ҷавондухтарон дар мусоҳибаҳояшон қайд мекунанд, ки мехоҳем пайрав ба Лола Азизова бошем. Зеро на ҳар як ҳунарманд дар оила ва дар ҷодаи санъат хушбахт мешавад. Баъзеҳо маҷбур мешаванд, ки ё санъат ё оиларо интихоб кунанд. Ман хушбахт аз онам, ки ҳам соҳиби оилае гаштам, ки маро ҳамеша дар ин роҳ дастгирӣ мекунанд ва ҳам кӯшидам ҳунарманди хуб бошам.

- Боре шудааст, ки Лола Азизова аз интихоби роҳи санъат пушаймон шуда бошад?

- Дар ҷодаи санъат, албатта ин гуна воқеаҳо рух медиҳад. Лекин хушбахтона ҳар гоҳе ки чунин тасмим мегирифтам, ки аз санъат канор равам, шавҳарам маро аз роҳ боз медоштанд.

- Инсон на ҳамеша ба хостаҳои хеш мерасад. Шумо дар зиндагӣ чиро ба даст наовардед, ки то ҳол ҳасрати онро мехӯред?

- Ман аз ҷавониям орзупарвар будам, зеро инсон бо орзу зиндааст. Вақте инсон ба як орзуяш мерасад боз як орзуи дигар пайдо мешавад. Ман ба бисёр орзуҳои хеш расидаам ва шукргузор низ ҳастам, ки ба чунин рӯзҳои нек расидаам. Ягона чизе, ки то ҳол ҳасрати онро мехӯрам, ин буд, ки ман дар айёми ҷавонӣ аз падару модар маҳрум мондам. Ҳамеша мехостам, ки боре волидонам аз дари хонаи ман дароянд, вале ба ин орзуям нарасидам.

- Майдони ҳунар бе рақобат намешавад. Шумо дар ин роҳ рақиб доштед?

- Ман ҳеҷ гоҳ касеро рақибам намеҳисобидам, зеро мегӯянд ҳар кас аз дилу нияташ мебинад. Вақте муваффақ будани як ҳунармандро медидам, баръакс хурсанд мешудам ва мегуфтам, ки Худованд моро ҳам ба ин рӯзҳо расонад. Рақобат дар ҷодаи санъат ҳозир бештар дида мешавад ва шояд дар давраи мо ҳам буд, вале ман ба ин чизҳо он қадар аҳамият намедодам.

- Зиндагӣ бе моҷарову хиёнати дӯстон намешавад. Оё шумо ин гуна хиёнат дидаед?

- Дар зиндагӣ ман ҳамеша он касонеро дӯст интихоб кардам, ки дар рӯзҳои вазнин ҳамроҳам буданд. Ҳамеша аввал нигоҳ мекунам, ки кӣ ҳақиқатан дӯсти содиқ буда метавонад. Барои оне, ки моро дар ҷомеа мешиносанд, ҳоло бисёриҳо мехоҳанд бо мо дӯст бошанд, аммо ба дӯстони ҳозира он қадар боварӣ надорам. Барои ман дӯстони беҳтаринам онҳоеанд, ки дар давраҳои иҷоранишин буданам ҳамроҳам буданд. Яъне дӯсти қадимӣ бисёр дорам, ки аз онҳо хиёнат надидаам.

- Ҳар як сароянда як мавзӯи асосӣ дорад. Шумо кадом навъи сурудро аввалдараҷа меҳисобед?

- Чуноне, ки мегӯянд санъат аз они халқ аст ва ман бисёртар сурудҳои халқӣ месороидам. Яъне мавзӯи аввалиндараҷа дар сурудҳоям ҳамон рӯбоиётӣ ҳалқӣ буд.

- Аз миёни ин ҳама сурудҳо ба назаратон кадом суруд санъати асили шуморо ба мардум муарифӣ кард?

- Вақти нобасомониҳо ман дар бораи Тоҷикистон суруд хонда будам ва он тариқи барномаи радиоии “Хоки Ватан” пахш гардид. Ба қавли баъзе мухлисонам он суруд барои баргардонидани гурезоҳо аз мулки афғон то ҷое саҳм дошт. Яке аз рубоёти он суруда ин буд:

Ой дар шаҳри мусофири дилам нолонай,
Одам ба ғами ҳамеша саргардонай.
Имшаб чӣ шабаст, ки ёди модар кардам,
Бар хонаи бобоӣ дилам пазмонай.

Яъне бо ҳамин гуна сурудҳо дар дили онҳо меҳри ватанро зинда кардем ва ман фикр мекунам санъати асили ман ҳамон давра ба мардум муаррифӣ гардид.

- Мо медонем, ки чандин сурудҳои хешро худ оҳанг бас-таед. То имрӯз ба чӣ қадар сурудҳои дигарон оҳанг эҷод кардаед?

- Ман танҳо ба сурудҳои худам оҳанг бастаам ва баъдан ба сурудҳои дигар бастакорон, оҳангсозон, шашмақомгӯён ва сурдҳоӣ классикии пайравӣ кардам. Аммо барои дигарон оҳанг эҷод накардаам.

- Чуноне ки мушоҳида мекунем бештаре аз шахсиятҳо касби хешро ба фарзандонашон меомӯзонанд то ҳунарашонро идома диҳанд. Мехостам донам, ки пас аз Лола Азизова давомдиҳандаи ҳунараш кист?

- Аз нигоҳи ман шарт нест, ки фарзандҳо ё набераҳои мо ҳунарманд шаванд. Шояд ин ҳунари мо ба шогирдонамон мерос монад, зеро бо онҳо бештар кор мекунем. Дар хонаводаи ман намебароҳоям то андозае майлу рағбат ба мусиқӣ доранд. Фарзандҳоям ба санъат меҳр доштанд, он ҳам бо таъсири дар чунин оила ба воя расидан. Аммо истеъдод не. Барои санъаткори асил шудан истеъдоди хуб даркор, истеъдоди миёнаву поён не. Имрӯз набераҳоям аз нозукиҳои санъат бохабар гашта, дар мактабҳои мусиқӣ таҳсил доранд. Шояд набераҳо давомдиҳандаи ҳунарам бошанд.

- Дар ҳаёт Шумо ҳамчун як ҳунарманд чӣ шиор доред?

- Шиорам дар зиндагӣ ҳамин буд, ки санъаткори хуб шавам ва ба дилу дидаи мардум роҳ ёбам.

- Ҷавонии ҳунарманди тоҷик чӣ гуна гузашт ва аз ин айём кадом лаҳзае дар ҳаёташ нақш бастааст, ки фаромӯш ношуданист?

- Беҳтарин лаҳзаҳои ҳаётам, ки ҳаргиз фаромуш намешавад, он ҳангоми ба падару модар ва хоҳару бародарон дар деҳот будан аст. Падарам маро бисёр эҳтиром мекард. Мо се духтар ва панҷ писар будем ва падарам мехостанд, ки ман ҳунарманд шавам. Модарам мехостанд, табиб шавам. Шояд сабаб ин буд, ки худашон ҳамеша бемор буданд ва бисёр ҷавон аз дунё рафтанд. Ин лаҳзаҳо бароям фаромӯшнашавнда аст.

- Чаро имрӯзҳо шуморо дар олами санъат кам мебинем? Оё тарки саҳна кардед ё муддате худро канор кашидаед?

- Айни ҳол, ки ба касби омӯзгорӣ машғулам, танҳо дар ҷашну маросимҳои давлатӣ иштирок мекунам. Дар телевизион кам сабт мекунам. Нақша дорам то дар оянда сурудҳое, ки эҷод кардаву насароидаам пешкаши мухлисон гардонам.

- Ба ҷавонҳое, ки нав ба санъат қадам мегузоранд чӣ тавсияҳо медиҳед?

- Роҳи санъат барои бачаҳо осонтар аст. Ба духтарҳо тасвия медиҳам, ки дар ҷодаи санъат ҳамеша бо дили соф қадам гузоранд. Ҳеҷ вақт аз зиндагӣ рӯҳафтода нашаванд аз нобаробариҳо навмед нагарданд ва бештар эҷод кунанд. Зеро ин қадар шароите, ки айни ҳол ҷавонон доранд агар дар даврони мо мебуд бештар рушд мекардем.

Саҳоба
ШАРИПОВА,
“ҶТ”