Ҳунарманде, ки тамоми умри хешро баҳри рушди ҳунар ва пешаи дӯстдоштааш бахшида бошад, хеле кам аст. Хушбахтона, ин гуна сарсупурдаҳо дар ҷараёни зиндагӣ гарчанде бо душворию монеаҳо рӯ ба рӯ шуда бошанд ҳам, вале ҳеҷ гоҳ тарки ҳунар накарда, баръакс боз ҳам бештар бо дили гарм пайи фаъолият рафтаву асарҳои наву тоза эҷод кардаанд.
Ҷамолиддин Садриддинов, ҳунарманди сирк, Аълочии фарҳанги ҷумҳурӣ, аз зумраи чунин ҳунармандҳост. Ӯ солҳои тӯлонист, ки дар Сирки тоҷик кору фаъолият дорад. Таҷрибаи зиёдеро аз худ кардаву имрӯз онро ба шогирдонаш меомӯзонад.
Вақте ӯ дар шаҳри Москва дар омӯзиш қарор дошт, бо ҳунарманди Сирки Шуравӣ Юрий Владимирович Никулин вомехурад. Рӯзе ҳангоми машғулиятҳо Ю. Никулин ба ӯ рӯ оварда мегӯяд: “Агар ту аз меҳнат кардан натарсӣ ва аз болои худат кор карда, намоишҳои навро ёфта, ба саҳна гузорӣ, дар оянда ҳунарманди хуб мешавӣ. Танҳо меҳнат, машқ, омӯзиш туро ба ин мартаба мерасонад. Аз душворӣ натарсӣ, муваффақ мешавӣ. Лекин танбалӣ карда, аз муваффақиятҳои аввалин шод гашта, худатро эҳтиёт накунӣ дон, ки ба чизе соҳиб намешавӣ. Масхарабозӣ кори осон нест. Дар саҳна баромада диққати ҳазоронро ба худ ҷалб кардан ва боз онҳоро хурсанд карда хандондан кори осон ва ҳар кас нест. Каме гузашт карда, беэътиноӣ намоӣ, худи тамошобин туро аз саҳна меронад. Аз ин рӯ, бояд эҳтиёт шавӣ”.
Ҷамолиддин ҳам баъдан ин гуфтаҳои устодашро ба ҷо оварда, меҳнат мекард, доимо дар ҷустуҷӯи мавзӯҳои наву писанди тамошобинон буд.

Вақте аз рӯзгори сипаринамудааш пурсон шудем, гуфт:
- Ман се оила доштам. Ба он маъно ки аз рӯйи ҳамин сирк бе ягон ҷанг вақте медиданд, ки ман соле маротибае меоям, гапашон чунин буд, ки “ё ман ё сирк”. Вале дар ҷавоби онҳо костюми худро гирифта, сирк гӯён баромада рафтам.
Ҷамолиддин Садриддинов, ҳангоми сафари ҳунарӣ дар ноҳияи Вахш бо Ирина Фишер ном духтараки олмонӣ шинос шуда, оила барпо мекунад. Соли 1991 дар қаламрави собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ, аз ҷумла дар Ҷумҳурии Тоҷикистон воқеаҳои пурташвишу пурхатар ба амал омаданд. Мардумони миллатҳои гуногуни муқими ҷумҳурӣ кӯч бастанд. Аз ҷумла, Ирина ҳам бо падару модараш омодагии ба Олмон – ватани аҷдодияшон кӯчиданро доштанд. Онҳо ҳарчанд Ҷамолиддин Садриддиновро барои бо онҳо рафтан ташвиқ мекунанд, ӯ розӣ нашуда, мегӯяд: “Ман тоҷикам, хуни нофам дар ин ҷо рехтааст. Падару модарам дар ин замин хок шудаанд. Тоҷикистон Ватани ман аст. Ман аз ин ҷо намеравам”.

Ин гуна иродааш буд, ки то имрӯз пайи эҷоди саҳнаҳои ҷолиб баҳри бинандаи хушзавқи сирк машғул аст ва аз ҳар комёбии худу шогирдонаш меболаду нафаси осуда мегирад.

– Мукофоти аз ҳама арзишманд барои ҳунарманд эҳтироми тамошобинон аст. Ифтихор аз он дорам, ки дӯстдорону тамошобинони арҷманд ҳар як баромади маро бо самимияти хоса ва кафкӯбиҳои бардавом пешвоз мегиранд. Аз ин дида дигар мукофоти бузургтаре бароям нест. Ман бо халқам ва тамошобинон зиндаям, - мегӯяд ӯ.

- Фаъолияти эҷодии худро чӣ гуна арзёбӣ мекунед?

- Аз соли 1969 дар соҳаи сирк ба фаъолият шуруъ намудаам. Дар ин роҳи заҳматталаб бисёр шебу фарозиҳояшро дидем. Замоне буд, ки ҳангоми ҳунарнамоӣ дар сирк зери панҷ шутур мондам. Тамошобинон ин ҳолатро дида мегуфтанд, ки дигар ҳеҷ гоҳ ин ҳунарманд ба сирк наздик намешавад. Аммо пас аз шифо ёфтан дубора ба сирк баргаштам. Зеро дар вуҷуди ман ишқу муҳаббати сирк ҷо шуда буд. Дар ҳақиқат вақте инсон пешаи худро дӯст медорад, ҳеҷ гоҳ онро тарк намекунад. Меҳнати ҳалол кардан, инсонро доим комёб мегардонад. Сирк ҳам танбалиро намепазирад.

Яке аз лаҳзаҳои корие, ки ҳеҷ гоҳ фаромӯш намешавад, намоише дар ҳамин сирк бо номи “Пиражки” буд. Вақте ман бояд ба саҳна мебаромадам, аз пасам пиражкиро бояд меоварданд. Ба саҳна баромадам, мардум тамошо доранд, ҳар қадар ки ба ақиб менигарам, ҳеҷ не ки пиражкиро биёранд. Баъдан худ пиражки мехурам гӯён ба ақиби саҳна омада дидам, ки пиражки нест ва кадоме гурусна будаасту онро хурдааст. То рафта пиражки оварданд, ки саҳнаро идома додем. Он лаҳза бисёр эҳсосӣ буд, ки мо дигар чи мехостему саҳна баромадан замон он дигар хел шуд.

- Сирри муваффақияти худро дар чӣ медонед?

- Ҳунарманди асил ҳар қадар, ки кору фаъолият намояд, ҳеҷ гоҳ худашро муваффақ гуфта наметавонад. Дар сирк аслан фикр намекунед, ки комёб шудаед. Ҳар қадар кӯшиш намоӣ, вале боз худ ба худ мегӯӣ, ки не, ин кам аст, боз ҳам бештар кор кардан даркор аст. Бинобар ин, соҳаи сирк ҳамеша меҳнату заҳмат кашидан аст. Доим мехоҳем, ки хизмати мардумро аз сидқи дил иҷро намоему бо арақи ҷабин ҳунари худро нишон диҳем. Аз ин рӯ, ҳар ҳунарманд пайваста талош менамояд, ки аз пештара дида хубтару беҳтар ҳунарнамоӣ намояду чизҳои тозаро рӯйи саҳна биёрад.

Сирк фақат меҳнат металабад. Меҳнат ва интизом. Чунон ки мегӯянд, аз интизом то қаҳрамонӣ як қадам аст. Инсон вақте доим меҳнат менамояду дар тамрин аст, ҳатман ба ҷое мерасад. Ҳамаи чиз аз худи инсон вобаста аст. Яъне талошу кӯшиши пайваста омили расидан ба зиннаҳои ҳунар аст. Агар танбалӣ кунед, пас дар ҳамон зинаи поёнӣ боқӣ хоҳед монд. Аз сафарҳои ҳунарӣ низ чизҳои зиёдеро омӯхтем. Яъне аз таҷрибаи дигар ҳампешагони хеш чизҳои тозаро аз бар менамудем. Баҳри рушди ҳунари худ бояд ки аз таҷрибаи дигарон омӯхт. Имрӯз низ ҳунармандони мо ба дигар ҷумҳуриҳо сафари ҳунарӣ менамоянд. Ман аз он хурсандам, ки дар ҳамон ҷо сирки тоҷик гуфта баромад менамоянд, ки ин фахри мост.

- Доир ба вазъи имрӯзаи Сирк чӣ назар доред?

- Имрӯз ободонии сирк назар ба солҳои пеш хеле хуб шудааст. Дар замони шуравӣ сафари ҳунарманд ба дигар кишварҳову ҳунарнамоӣ кардан ва дар баробари ин аз онҳо гирифтани таҷриба барои фаъолияти корию эҷодӣ мушкил буд. Аммо ҳоло, хушбахтона, сафарҳои ҳунарӣ хеле зиёд аст. Баъзе аз ҳунармандони ҷавон барои таҳсил ба дигар кишварҳо равон карда мешаванд. Аз худи сирк чанд ҷавонро ба давлати Хитой равон карданд. Онҳо аллакай як сол таҳсил карда омаданд. Барои пешниҳод намудани барномаҳои наву рангин омодагӣ дида истодаанд. Инчунин дар баъзе аз давлатҳо ҳунармандони мо рафта, ҳунарнамоӣ мекунанду обрӯи сирки моро баланд мебардоранд. Ҳамаи ин аз истиқлолияти давлатӣ ва таваҷҷуҳи пайваста ба соҳа дарак медиҳад. Имрӯз дар сирк ҳеҷ норасоӣ нест.

Вазъи имрӯзаи сирки тоҷик дар дараҷаи аъло қарор дорад. Имрӯз тамоми шароит барои машқу тамрини ҳунармандони сирк муҳайё мебошад. Чун дар боло таъкид намудем, ки ҳунарманди соҳаи сирк бояд ки танбал набошад, ба як таъбире ки ҳаст мегӯянд, хонед, хонед боз хонед, дар сирк чунин аст, ки машқ, машқ ва боз ҳам машқ. Фаъолияти ҳунармандони ҷавони соҳаи сирк хеле хуб аст. Аз талошҳояшон пайхас кардан мумкин аст, ки онҳо мехоҳанд, то ба чизе ноил гарданд. Имрӯз сирки тоҷик дар сатҳи байналмилалӣ ҷавобгӯ аст.

- Ба андешаи Шумо, тамошобини имрӯзаи сирк чӣ гуна тамошобин аст?

- Тамошобини имрӯза нисбат ба пештара хеле фаъоланд. Имрӯз тамошобинро ба тааҷҷуб овардан хеле мушкил аст. Чунки воситаҳои зиёде ба монанди интернету дигар воситаҳо пайдо шудаанд. Аммо бо вуҷуди ин ҳама имрӯз ҳангоми иҷрои барномаҳои сирк мушоҳида менамоем, ки сирк аз тамошобин пур мешавад. Ин аз он дарак медиҳад, ки ҷаҳонбинии тамошобинон низ васеъ гардидааст ва мехоҳанд чизи нав тамошо кунанд. Асоси сирк низ ҳамин аст, ки он бояд таваҷҷуҳи тамошобинро ба худ ҷалб карда тавонад. Хушбахтона, имрӯз ин суханҳо татбиқи худро ёфтаанд, ки дар ҳар барномаи сиркӣ толор лабрез аз тамошобин аст. Ин бурди сирк аст ва ин аз он шаҳодат медиҳад, ки Сирки тоҷик пеш рафта истодааст.

Беҳрӯз Холмуродов, “ҶТ”