Сироҷиддин Икромӣ аз нависандагони сермаҳсул ва нозукбину хушбаёни адабиёти имрӯзаи мо маҳсуб мешавад. Бештар машғул аст ба эҷоди ҳикояҳои гуногунмавзӯъ, ки онҳо хонандаи худро пайдо намудаанд.

Имрӯз бахши насри Иттифоқи нависандагон зери роҳбарии ӯ буда, роҳнамоӣ мекунад қаламбадастони навроҳро. Чанде пеш Сироҷиддин Икромӣ 60-умин баҳори рӯзгорро истиқбол гирифту бо ин баҳона суҳбате анҷом додем бо ин адиби хушном ва гуфтем аз ину они рӯзгору эҷодаш.

- Дар навиштае бо номи “Андешаҳо баъди 60-солагӣ”, ки аз русӣ тарҷума кардаед, чунин андешае ҷо дорад: “Ман волидайну бародарону хоҳарон ва ҳамсару фарзандону дӯстонамро дӯст медоштам, акнун худамро дӯст медорам”. Шумо ҳамназаред бо ин андешаҳо ва умуман баъди расидан ба ин син дар сар чӣ фикрҳо доред?

- Ин андешаҳо чанд банд дош-танд ва он ҷо ишора ҳам карда будам, ки аз онҳо баъзеяш қобили қабул ҳасту баъзеи дигар не. Яке аз онҳо ҳамин банде буд, ки болотар гуфтед. Чун ман пайвандонамро бештар аз худам дӯст медорам ва ҳама талошамро барои беҳбудии рӯзгори онҳо ба харҷ медиҳам. Муҳаббати ман нисбат ба худам, бештар ба наздиконам равона мегардад.

- Мегӯянд адиб баъди 60-солагӣ ба камоли эҷодӣ мерасад. Ин андеша дуруст аст?

- Воқеият дорад. Ҳама андешаю ақидае, ки гуфта мешавад, дар заминаи ҳаводису рухдоди рӯзгор ба миён меояд. Ин андешае ки мегӯянд аҳли эҷод аз 60-солагӣ боло хубтару беҳтар эҷод мекунанд, дуруст аст, чунки адиб дар ин синну сол таҷрибаи ғанӣ пайдо мекунад ва назару нигоҳаш ба мардум дигар мешавад. Метавон умедвор шуд ба ин, ки асарҳои дар ин давраи ҳаёт навиштааш дар мазмуну муҳтаво беҳтар аз солҳои қаблӣ эҷод мешаванд.

- Дар бораи шумо маълумотномаҳо ё андешаҳою суҳбатҳо хеле кам аст. Худ нахос-тед то ин замон касе сар занад ба дунёи ботинию эҷодатон ё пайдо нашуд касе то шуморо ба таври шоиста муаррифгар бошад?

- Ман бештар худам ҳамсуҳбат мешавам бо дигарон тавассути матбуот ё дигар васоити ахбори омма. Аммо барои бо худам суҳбат оростан пешниҳодҳо шояд кам буданд ё худам зарурати инро намедидам. Чунки дар барои ин ки бо рӯзноманигоре ҳамсуҳбат бошаму андешаҳои ман саҳифаи матбуотро оро диҳанд, аслан фикр ҳам надоштаму сайъ ҳам накардаам. Вақте барои дарёфти Ҷоизаи адабии ба номи С. Айнӣ китобҳо пешниҳод шуданду дар он феҳрист китоби ман ҳам ҷо дошт, дар ин маврид низ зери сояи андеша будам, ки дар бораи китоби ман кӣ тақриз менавишта бошад. Зеро тибқи қоида бояд оид ба он асарҳое, ки барои дарёфти ин ҷоиза пешниҳод мешаванд, дар саҳифаҳои матбуот мақолаҳои тақризӣ ба нашр расад ва маъмулан дар ин ҳолат муаллиф худ ба ягон нафар муроҷиат мекунад. Аммо ғайриинтизор ва бидуни ҳеҷ муроҷиат аз ҷониби ман чанд нафар ба китобам тақриз навиштанд. Аз ҷумла, Сурайё Ҳакимова шоир ва муҳаққиқ аз Суғд, Нозими Нурзод донишманди фарҳехтаи мо ва Азизи Азиз. Баъди мутолиаи навиштаҳои онҳо худамро бо чашми дигар шинохтам.

- Аммо дар ин замон хуб нест оё гоҳ-гоҳе ба муаррифии худ низ пардозем?

- Ман минбар дорам. Аз ҷумла, нашрияҳои даврӣ, хосса нашрияҳои Иттифоқи нависандагон ва шабакаи иҷтимоии Фейсбук. Ҳеҷ гоҳе аз кори эҷодии худам қонеъ нестам ва пайваста қабл аз нашри ҳикояе дар ин минбарҳо онро аз назари чандин дӯстону ҳамқаламон ҳатман мегузаронам. Баъди баҳогузории хуб онро метавонам ба марази ом гузорам.

- Пас, маълум мешавад аз адибони қабулкунандаи эродед. Аммо баъзеҳо ба ин назаранд бояд эроди касеро пазируфт, ки дар донишу малака аз ту беҳтар бошад...

- Эроди ҳар нафареро, ки бамавқеъ ҳасту бо далелу санад гуфта мешавад, ҳатман қабул медорам ва сипос ҳам мегӯям. Новобаста аз он ки ӯ дар кадом сатҳ қарор дорад ва донишу малакааш то чӣ ҳад аст.

- То ин дам ҷое аз гузоштани нахустингомҳо ба дунёи адабиёт нагуфтаед. Биёед ҳамин ҳоло баргардем ба оғози роҳ. Шуморо чӣ овард ба олами адабиёт?

- Ростӣ, вақте дар суҳбати зиёде аз адибон менишинем, онҳо мегӯянд, аз кӯдакӣ бо нашрияҳо ҳамкорӣ доштаанду навиштаҳояшон дар саҳифаҳои матбуот нашр мешудааст. Аммо ман аз ин шумор нестам. Хонандаи ҳамешагии рӯзномаҳо будам, вале чизе наменавиштам. Аввалин ҳолати таҳрикдиҳанда барои нависанда шудан, дар даврони донишҷӯӣ рух дод. Ҳангоми таҳсил дар риштаи забон ва адабиёти тоҷики имрӯза Донишгоҳи миллии Тоҷикистон устоди фанни шевашиносӣ супориш доданд, то дар мавзӯи “орзуи ман” ё “касби дӯстдоштаи ман” бо истифода аз калимаҳои шевагии минтақаи зистамон иншои озод нависем. Мо навиштем ва устод дафтарҳоро ҷамъ карда, бо худ бурданд. Дарси дигар аввал насаби маро гирифтанд ва гуфтанд агар ҳамин бача дар оянда саъй кунад, шояд нависанда шавад. Барои ман ки то ҳол як ҳарфам дар матбуот нашр нашуда буд, ин сухан басо муассир буд. Баъди ҳамин сухани устод дар арафаи рӯзи занон гуфтаҳои бузургонро дар васфи модар ҷамъ намуда, дар шакли таҳия дар рӯзномаи “Комсомоли Тоҷикистон” (ҳоло “Ҷавонони Тоҷикистон”) нашр кардам. Ҳамин гуна ҳамкории ман бо рӯзномаҳо шуруъ шуд.

- Пас аввалин ҳикоя кай эҷод шуд?

- Соли 2001 як ҳикоя навиштам, ки дар маҷмӯаҳои дигар номашро ихтисор намуда “Рашк” гузоштаам ва онро барои нашр ба рӯзномаи “Ҳамроз” бурдам. Сармуҳаррир ба котиби масъули рӯзнома супориш дод, то ҳикояи маро хонад. Баъди чанд лаҳзаи баромадан аз рӯзнома котиби масъул аз пуштам акои Саидҷаъфар гӯён фарёд зад. Гуфтам ман Саидҷаъфар ном надорам. Ӯ гуфт чун дар поёни ҳикояаатон С. Икромӣ навишта шуда буд, бо ин қаду баст фикр кардам Саидҷаъфар ном доред. Сипас, ҳикояамро тавсиф намуду пешниҳод кард, то бо ин рӯзнома ҳамкорӣ кунам. Ин дуввумин ҳолати таҳрикдиҳанда буд барои ман.

- Барои пайвастан ба сафи аъзоёни Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон низ ягон ҳолате ё ягон нафаре сабаб шуд?

- 28 сол дар хонаи китоби Тоҷикистон дар оғӯши китобҳо фаъ-олият кардаам. Кӯшидам аввал хуб омӯзам, баъдан ба эҷоди бадеӣ даст занам. Вақте ҳикояи “Муҷозот”-ам дар саҳифаи матбуот нашр шуд, адиби хушноми мо Маҷид Салим ба дафтари кориям омаданд ва пешниҳод карданд, ки барои шомил шудан ба узвияти Иттифоқи нависандагон муроҷиат кунам. Аммо ман ин гуна одат ки надоштам, Маҷид Салим рӯзи дигар худашон номгӯи ҳуҷҷатҳоро ба дафтари кориям оварданд. Устод Сорбон низ рӯзе баъди мутолиаи ҳикояи “Сияҳгӯш” барои табрик гуфтан, наздам омаданд, ин маро эътимод бахшид, то ҷиддитар дар ин самт кор кунам ва ҳамин тавр узви ин Иттиҳодияи бузург гардидам.


МАЙДОНИ ХОЛИИ НАСРИ ИМРӮЗУ ФАРДО

- Имрӯзҳо мудири бахши насри Иттифоқи нависандагони Тоҷикистонро ба дӯш доред. Метавон бо итминон гуфт, ки ҷавонони майлдошта ба эҷоди наср аз ҷониби ин иттифоқ хуб дастгирӣ меёбанд?

- Ман дар ҳар ҷое мегӯям, ки дари Иттифоқи нависандагон ба рӯйи ҳама боз аст. То ҷое ки мефаҳмему медонем ва таҷрибаамон иҷоза медиҳад, метавонем ҷавононро роҳнамоӣ кунем. Барои ҳавасмандгардонӣ чанд намунаи эҷоди онҳоеро, ки дар озмуни “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст” беҳтарин шуморида шудаанд, дар нашрияҳои иттифоқ ба нашр расонидем. Ҳамчунин, бо ҳамин мақсад ба Маркази кӯдакон ва нав-расони шаҳри Душанбе муроҷиат кардем ва ҳафтае ду маротиба барои мактаббачаҳое, ки ба навиштани наср майл доранд, дарси маҳорати эҷоди наср мегузаронем.

- Аммо бо ин вуҷуд чаро мо миёни ҷавонон нависанда кам дорем?

- Қабл аз он ки ба Иттифоқи нависандагон ба кор оям, шунида будам, ки шуъбаи назми иттифоқ хонаи серкӯдакро мемонаду шуъбаи насраш хонаи бекӯдакро. Дар қадим ҳам шоиронамон камтар будаанд нисбат ба носиронамон. Намехоҳам шоирон аз ман ранҷанд, аммо шояд наср заҳмати бештар металабад. Насрро наметавон имрӯз навишту рӯзи дигар нашр кард. Чун он бояд ба гуфти аҳли эҷод ҷое гузошта шавад қадре то намак хӯрад. Баъдан, боз мебояд онро хонду таҳрир кард, то мукаммалтар шавад.

- Аз носирони ҷавони мо киҳоро метавонед ояндадору муваффақ дар ин айём шуморед?

- Соли қабл ҳикояҳои Сумая Бобоеваро аз шаҳри Ҳисор дар маҷаллаи “Садои Шарқ” нашр кардем, ки барои ман бисёр писанд омад. Диду андешаҳои тоза дорад ва мавзӯъҳои хуб пайдо мекунад. Ҳамчунин, навиштаҳои Хуршеди Эҳсон, Фурқати Низом, Сайидо Шарафӣ ва чанд нафари дигар низ хонданиянд. Аммо ин ҳанӯз қонеъкунанда нест. Завқмандон то ҳадде нестанд, ки умедвор бошем майдони насри мо дар оянда холӣ намемонад.

- Баъзе аз эҷодкорони ҷавон мегӯянд тозакориҳо ё қолабшиканиҳояшон чандон аз ҷониби Иттифоқи нависандагон пазируфта намешавад...

- Навоварӣ ё тозакорие, ки ба забон латма намеорад, ҳамеша қобили қабул аст. Баъзеҳо мутаассифона саъй мекунанд, ба тарзи гӯйиши бародарони эрониямон тақлид кунанд. Ё аз калимаҳои душворфаҳме истифода мекунанд, ки муродифаш дар забони тоҷикӣ садҳо маротиб гӯшнишину ширинтар аст. Ин шахсан барои ман қобили қабул нест. Бигзор сабку услуби хос бошад, аммо он ба забони мардум наздик гуфта шавад. Чун мо барои мардум мегӯем ва хонанда бояд навиштаҳои моро дарк кунад.


НИЯТИ НАВИШТАНИ РОМАН ПАС АЗ 60-СОЛАГӢ

- “Барфи хунолуд”-и шумо соли қабл дар озмуни “Китоби сол” дар бахши наср сазовори ҷойи аввал гашт. Аммо чанде сару садоро ҳам ба амал овард ин дас-товард...

- Бале. Баъзеҳо мегуфтанд ин асарҳоро мо намедонем онҳо дар фурӯш нестанд. Дар ҳоле, ки баъди нашри ин китоб ман эълон доштам, ки аз 300 нусхаи он 100 нусхаро барои дӯстону ихлосмандон тақдим хоҳем дошт. Аммо 100 не, балки ҳамон 300 нусхаро ҳадя кардем. Баъдан як дӯстам чунин иқдом кард, то 200 нусхаи дигари ин китобро чоп карда, дар мағозаҳои китоб барои фурӯш гузорад.

- Шуморо нависандаи ҳамқадами замон мегӯянд. Хонанда дар навиштаҳои шумо ҳолати имрӯзаи худро мебинад. То чӣ ҳад муҳим аст барои адиб гуфтани ҳолате, ки хоси замони ӯст?

- Имрӯз хонандаи тоҷик мехоҳад дар асарҳои адибон худро бинад. Имрӯз хонанда дар кадом муҳит зиндагӣ мекунад, бо чиҳо ҳамарӯза сару кор дорад, бояд дар асарҳо тасвир шаванд. Масалан, дар навиштаҳои ман бо калимаҳои паёмак, Фейсбук ё номҳои тарабхонаҳои машҳур вохӯрдан мумкин аст. Масъалаю мавзӯъҳои доғи рӯз бояд ба таври бадеӣ дар асарҳо тасвир шаванд. Ҷавони имрӯза аз насли сӣ сол қабл ба кулӣ фарқ дорад. Ҷаҳонбинию диди ӯ дигар аст. Мо низ саъй мекунем, ҷавони имрӯза худро дар навиштаҳои мо дида тавонад. Гарчанде ба мавзӯъҳои гузашта ҳам рӯ меорем ва ҳикояҳое ҳам иншо мекунем, ки ба хонандаи калонсоли мо равона мегардад.

- Ба тарҷумонӣ низ машғулед. Бо риояи кадом талабот ба тарҷумаи як асар мепардозед?

- Нахуст асарҳоро худам мехонам ва агар писандам ояд ва бовар ҳосил намоям, ки аз уҳдаи тарҷумаи он мебароям, мехоҳам хонандаи тоҷик низ аз он навишта баҳравар шавад. Дар тарҷума ҳақ надорем илова кунем, аммо баъзе аз саҳнаҳое, ки хоси фарҳанги мою ахлоқи мо нест, ихтисор кардан мумкин аст. Чанде аз филмҳои кӯтоҳ ва силсилафилмҳоро низ ба забони тоҷикӣ баргардон кардаам.

- Шумо то ҳол роман нанавиштаед. Шояд баъд аз 60-солагӣ амалӣ мегардад ин ният?

- Ният дорам ва ҳадаф ҳаст, аммо ҳоло ҳамон фурсаташ фаро нарасидааст. Вақте мавзӯъ интихоб мешавад, то пухта расидану таҳрик додан, наметавон онро рӯйи коғаз овард. Ҳоло ҳамон мавзӯъ барои асари калонҳаҷм дар зеҳнам чандон пухта нарасидааст. Аммо чуноне, ки дар боло зикр доштам, ҳеҷ гоҳе аз хеш қаноатманд нестам ва пайваста пайи амалӣ кардани ниятҳои тозаи эҷодиям.

Сайёраи ҚИЁМИДДИН, "ҶТ"