Дар Ҷумҳурии Тоҷи-кистон соли 2023 аз ҷониби Ҳукумати кишвар ба занону бонувони соҳибкор дар ҳаҷми 4,8 миллиард сомонӣ қарзҳои имтиёзнок пешниҳод гардидааст, ки нисбати солҳои қабл 30 фоиз зиёд аст.

Ин нуктаро Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни ирои Паёми солонаашон ба Маҷлиси Олӣ, ки 28 декабр сурат гирифт, изҳор доштанд.

Сарвари давлат дастур доданд, ки Бонки миллӣ ва ташкилотҳои қарзӣ дар самти дарёфти манбаъҳои иловагии маблағгузорӣ ва дар ин замина зиёд кардани пешниҳоди қарзҳои дарозмуддат, дастрас ва бо фоизи паст, инчунин, пурра ҷорӣ намудани низоми рақамии хизматрасониҳои бонкӣ дар ҳамаи минтақаҳои кишвар ва истифодаи васеи технологияҳои молиявӣ тадбирҳои иловагӣ андешанд.

Тибқи дастурҳои Паёми Сарвари давлат, Ҳукумати мамлакат ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ вазифадоранд, ки барои баланд бардоштани шаффофият, боз ҳам беҳтар гардонидани фазои соҳибкориву сармоягузорӣ ва бартараф кардани монеаҳои маъмуриву сунъӣ дар ин самт тадбирҳои саривақтиро амалӣ созанд ва ташаббусҳои соҳибкоронро ҳаматарафа дастгирӣ намоянд.

ТАМОЮЛИ ЗИЁДШАВИИ ЗАНОНИ СОҲИБКОР

Дар ин замина оморҳо низ нишон медиҳанд, ки шумораи занони соҳибкор сол аз сол дар ҳоли афзоиш буда, нақши онҳо дар соҳаи иқтисоди кишвар мусбат арзёбӣ мешавад.

Тибқи иттилои Феҳристи ягонаи Кумитаи андози назди Ҳукумати кишвар дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳолати 1 октябри соли 2023 аз шумораи умумии субъектҳои хоҷагидор дар ин давра ба қайд гирифташуда 348,2 ҳазор соҳибкорони инфиродӣ 89,6 ҳазор нафар, яъне 25,7 фоизро занон ташкил медиҳанд, ки ин шумора нисбати ҳамин давраи соли 2022-юм 23,5 фоизро ташкил медод.

Гуфта мешавад, ки аз ин шумора 25,1 ҳазор нафар занон (28,0%) тибқи патент, 6,9 ҳазор нафар (7,8%) тибқи шаҳодатнома ва 14,8 ҳазор нафар (16,6%) тибқи шаҳодатнома бо шартҳои махсус фаъолияткунанда ташкил медиҳанд. Инчунин, аз шумораи 33,7 ҳазор адад шахсони ҳуқуқӣ, роҳбарони 3,7 ҳазор адади он (10,9%) ва аз шумораи умумии хоҷагиҳои деҳқонӣ (175,6 ҳазор адад) роҳбарони 39,0 ҳазор адади (22,2%) онро занон ташкил медиҳанд.

Аз шумораи умумии (89,6 ҳазор нафар) занони соҳибкори ба ҳолати 1 октябри соли 2023 фаъолиятдошта 11,2 ҳазор нафар (12,5%) ба шаҳри Душанбе, 24,4 ҳазор нафар (27,3%) ба вилояти Хатлон, 37,3 ҳазор нафар (41,6%) ба вилояти Суғд, 14,9 ҳазор нафар (16,7%) дар маҷмуъ ба шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ ва 1,7 ҳазор нафар (1,9%) ба ВМКБ рост меоянд.

Тибқи нишондиҳандаҳои Феҳристи ягонаи давлатӣ дар соли 2018 шумораи умумии соҳибкорони инфиродии тибқи шаҳодатнома фаъолиятдошта дар маҷмуъ (мард ва зан) 33,6 ҳазор нафар, аз ҷумла, занон 4,7 ҳазор нафарро ташкил дода, ба ҳолати 1 октябри соли 2023 ин нишондиҳанда мутаносибан ба 35,9 ҳазор ва 6,9 ҳазор нафар баробар гардидааст.

Бояд гуфт, ки тибқи иттилои манбаъ дар солҳои 2018 – 2022 ва 9 моҳи соли 2023 шумораи занони соҳибкор пайваста тамоюли афзоиш дошта, агар дар соли 2018 аз шумораи умумии (315,9 ҳазор адад) субъектҳои хоҷагидор 65,1 ҳазор нафарро шумораи соҳибкорзанон ташкил дода бошад, дар соли 2022 ин нишондиҳанда ба 79,9 ҳазор нафар ва дар нуҳ моҳи соли 2023 ба 89,6 ҳазор нафар баробар гардидааст.

Дар рафти конфронси ЭКСПО 2023 - Рушди соҳибкории занон, ки нимаи ноябри соли равон баргузор шуд, қайд гардида буд, ки барои расидан ба ин гуна натиҷаҳои баланд дар самти соҳибкории занон қабули як қатор ҳуҷҷатҳо, аз ҷумла қарорҳои Ҳукумати мамлакат “Дар бораи дастгирӣ ва рушди соҳибкории занон барои солҳои 2021-2025” ва “Стратегияи миллии баланд бардоштани нақши занон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2021-2030” боис гардидаст. Ҷудо намудани қарзҳои имтиёзнок барои занону духтарони соҳибкор ҳамчунин ба вазъият дар маҷмӯъ таъсири мусбати худро мерасонанд.

Соли 2022 ба зиёда аз 600 ҳазор занону духтарон аз ҷониби муассисаҳои бонкӣ ба маблағи беш аз 3 миллиарду 400 миллион сомонӣ қарз дода шудааст. Умуман дар панҷ соли охир қарзи ба занон пешниҳодшуда 12,1 миллиард сомониро ташкил медиҳад.

Ин шумора дар соли 2023 13,5 миллиард сомониро ташкил додааст, ки нисбати соли гузашта 1 миллиону 400 ҳазор сомонӣ зиёд аст.

БАҲОИ БАЛАНДИ ТОҶИКИСТОН АЗ ҶОНИБИ БОНКИ ҶАҲОНӢ

Бояд зикр кард, ки дар тули чанд соли охир Ҳукумати кишвар барои рушди соҳибкории занон дар кишвар таваҷҷуҳи хосса зоҳир менамояд ва ин пешравиро борҳо созмонҳои байналмилалӣ эътироф намудаанд.

Масалан, дар гузориши ахири Бонки ҷаҳонӣ, ки “Занон, тиҷорат ва қонун” ном дорад ва баробарии гендериро аз нигоҳи дастрасии занон ба имкониятҳои иқтисодӣ баҳо медиҳад, ба Тоҷикистон 78.8 хол додааст, ки ин нишондиҳанда ҳатто аз кишварҳои Чину Русия баланд аст.

Дар ин раддабандӣ кишварҳое чун Чин (78.1), Қирғизистон (76.9), Қазоқистон (76.5), Русия (73.1), Узбекистон (70.6) тавре маълум мешавад, то ҳол ба шакли зарурӣ ин кишварҳо натавонистаанд даст-расии яксони занону мардонро ба имконоти иқтисодӣ таъмин кунанд. Бояд гуфт, Бонки ҷаҳонӣ ин баҳогузориро ҳар сол миёни 190 кишвари дунё мегузаронад.

Аз ҷумла, яке аз омилҳои муваффақият дар самти фаъолияти соҳибкории занон тавонмандсозии занон дар иқтисод барои расидан ба Ҳадафҳои рушди устувор то соли 2030 нақши калидиро мебозад. Ин ҳадафҳо, ки аз 17 бахш иборатанд ва мақсади ниҳоиашон беҳтарсозии сатҳи зиндагӣ дар тамоми дунёст, бидуни таъмини баробарии гендерӣ, махсусан дар бахши имкониятҳои иқтисодӣ, ғайриимкон аст.

Масалан, шуруъ аз соли 2006 дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Грантҳои президентӣ барои рушди фаъолияти соҳибкорӣ дар байни занон ҷудо карда мешаванд. Агар дар оғози роҳ ҳаҷми умумии грантҳо ҳамагӣ 150 ҳазор сомониро ташкил медод, ҳоло бошад ҳаҷми он на камтар аз 2 миллион сомониро ташкил медиҳад, ки ҳамасола 80 зани соҳибкор дастгирӣ меёбанд.

Айни ҳол барои афзалияти соҳибкории занон дар кишвар Барномаи миллии рушди соҳибкории занон барои солҳои 2023-2030 амалӣ мегардад, ки яке аз ҳадафҳои асосии барномаро мақомот фароҳам овардани фазои мусоиди соҳибкорӣ барои занони соҳибкор арзёбӣ мекунанд.
Инчунин, дар доираи татбиқи Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи грантҳои президентии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати дастгирӣ ва рушди фаъолияти соҳибкории занон барои солҳои 2021-2025” занони соҳибкор аз минтақаҳои кишвар дастгирӣ меёбанд.

Манзура Барзудиева, сармутахассиси Раёсати дастгирии соҳибкории Кумитаи давлатии сармоягузорӣ ва идораи амволи давлатии Тоҷикистон мегӯяд, ки дар доираи ин барнома барои занони соҳибкор, махсусан дар самти қарзҳои имтиёзнок сабукиҳо пешбинӣ гардидааст.

- Айни замон барнома дар мувофиқа бо тамоми ниҳодҳои дахлдор таҳия ва ба Ҳукумати Тоҷикистон пешниҳод гардид, ки дар доираи ин барнома, гирифтани қарзҳои имтиёзнок бо фоизи паст барои занони соҳибкор равона гардидааст ва он дар ҳолати коркард қарор дорад, - гуфт ӯ.

САБУКИҲО БА ЗАНОНИ СОҲИБКОР

Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Пешвои миллат пайвас-та барои боз ҳам сабуктар намудани фаъолияти соҳибкорон, махсусан занон имтиёзҳо дода мешавад.

Аз ҷумла, бо мақсади рушди фаъолияти соҳибкорӣ бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон (аз 31.03.2022, №151), 108 номгӯи намудҳои фаъолияти соҳибкории инфиродӣ оид ба истеҳсоли молҳои ниёзи мардум ва ҳунармандӣ, аз ҷумла атласбофӣ, адрасбофӣ, қолинбофӣ, дӯзандагӣ, гулдӯзӣ, чакандӯзӣ тасдиқ гардидааст, ки фурӯш, иҷрои кор ва хизматрасонӣ вобаста ба онҳо, аз пардохти ҳамаи намудҳои андоз озод мебошад.

Қобили қайд аст, ки номгӯи фаъолиятҳои зикргардида асосан аз ҷониби занҳо дар доираи оила анҷом дода шуда, дар қонунгузорӣ пешбинӣ гардидани онҳо барои дар доираи қонун ва самаранок ба фаъолияти соҳибкорӣ машғул гардидани занҳо мусоидат менамоянд.

Аз ҷумла, ахиран Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон 16-уми марти соли 2022 “Дар бораи эълон намудани мораторий ба ҳама намуди санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ” фармон ба имзо расониданд.

Аслан, ҳадаф аз эълони моратория дастгирии соҳибкорон ва фароҳам овардани шароити мусоид барои ҷалби сармоя, ташкили ҷойҳои корӣ ва кам намудани санҷишҳо арзёбӣ мегардад, вале баъзе аз коршиносон ба ин назаранд, ки бахши соҳибкорӣ ба имтиёзу дастгириҳои аз ин бештар ниёз дорад.

Фарзонаи УМАРАЛӢ, "ҶТ"