ИҚТИСОД
Шанбе 27 Апрел 2024 06:04
Сада, Наврӯз ва Меҳргон муҳимтарин ҷашнҳои кишоварзии ниёгонамон буда, иди марди деҳқон, иди фаровонӣ, шодию нишот, дӯстию рафоқат, ваҳдату ягонагӣ ва меҳру садоқат мебошанд.
Эмомалӣ Раҳмон
Мувофиқи сарчашмаҳои таърихӣ Сада мисли Наврӯзу Меҳргон таърихи қадима дошта, умед ба рӯзи нав, яъне Наврӯзи оламафрӯз мебошад. Сада низ мисли ҷашнҳои Меҳргону Наврӯз аз ҷашнҳои миллии мардуми ориёитабор ба шумор меравад, ки онро 10-уми баҳманмоҳи солшумории шамсӣ, ки ба 30 - уми январи солшумории мелодӣ рост меояд, ҷашн мегиранд. Ин рӯзро Обонрӯз низ меноманд. Сада - ин пирӯзии рӯшноӣ бар торикӣ, гармо бар сармо, некӣ бар бадӣ буда, 50 шабонарӯзро то фарорасии Наврӯз дар бар мегирад. Иди Сада дар поёни чиллаи калон чун рамзи гузаштани сардиҳои зимистон одатан муждае аз наздик расидани баҳор меорад.
Доир ба шарҳи истилоҳи “Сада” дар сарчашмаҳои таърихиву адабӣ андешаҳои гуногун зикр шудаанд. Сада дар забони авастоӣ ба маънои “баромадан ва тулӯъ кардан” будааст. Донишманди шинохтаи Эрон Ҳ. Ризоӣ дар бораи истилоҳи сада менависад, ки: “Сада вожаи форсӣ аст. Дар забони паҳлавӣ ба шаклҳои мухталиф омадааст: сат, сатаг, садҳаг, садҳ, сата. Дар арабӣ бошад, ба шакли сазақ, ё садақ талаффуз мешавад. Дар форсии миёна ва форсии бостон ва Авасто истилоҳи “сата” ба маънои сад, адади сад мебошад. Чунончи, дар форсӣ низ “сада” ба маънои сад сол ба кор меравад. Гӯё шумораи сад аз панҷоҳ шабу панҷоҳ рӯз иборат буда, замони фарорасии Наврӯзро ифода мекунад.
Ҷашни Садаро дар байни мардуми форсзабон бо тарзу усулҳои гуногун пешвоз мегиранд. Намунае аз ин ҷашн чунин аст. Дар даҳумин рӯз, ё Обонрӯз аз баҳманмоҳ ин ҷашн бо оташ гирондани ҳезуме, ки мардум ҷамъ овардаанд, оғоз мешавад. Ин маросим ҳамеша бо ҷамъ шудани мардуми шаҳр, маҳалла ва деҳот дар як ҷо бо оташгиронии бузурге баргузор мегардад. Дар ҷашни Сада маросими афрӯхтани оташ ва паридан аз болои он анъана аст.
Ба ақидаи ориёиҳои қадим сармо ба авҷи баланди худ мерасид ва баъдан ҳаво тадриҷан ба самти беҳбудӣ, нармӣ ва гармӣ мерафт. Аз ин рӯ, барои он ки ба кишту кори онҳо зараре нарасад ва чорвоҳояшон аз сардӣ эмин нигаҳдорӣ гардад, оташро ҳамчун рамзи Ҳурмузд меафрӯхтанд, то дар он қувваҳои бадӣ сӯзанду нобуд гарданд. Ба гуфти бархе аз донишмандон ҳамин ки аз зимистони бузург сад рӯз мегузашт, мардум ҷашни оташ, яъне Садаро барпо менамуданд.
Ҷашни Сада дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бори аввал 30-юми январи соли 2018 ба таври расмӣ таҷлил гардид. Ҳамин тариқ, бо шарофати Истиқлолияти бадастомада иди Сада аз нав эҳё гардид ва минбаъд ҳамасола онро дар саросари мамлакат бо шукӯҳу шаҳомати хосса ҷашн мегиранд.
Имсол низ 31 январ дар Муассисаи давлатии “Боғи фарҳангу фароғатии ба номи Абулқосим Фирдавсӣ”-и шаҳри Душанбе ҷашни Сада бо шукӯҳи хосса таҷлил гардид.
Дар ҷашни мазкур Гулмаҳмадзода Давлатшоҳ, муовини сарвазири кишвар, Абдуҷаббор Раҳмонзода, ёрдамчии Президент оид ба масъалаҳои рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа, Зиёзода Сулаймон, вазири кишоварзӣ, Абдулло Раҳмонзода, раиси Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати кишвар, роҳбарони дигар сохторҳо ва муассисаҳои олии кишвар, ҳунармандону боғпарварон, зироаткорон ва олимони соҳаи кишоварзӣ, инчунин ҷавонони зиёде иштирок намуданд.
Дар чорабинӣ аз тамоми шаҳру ноҳияҳои кишвар деҳқонон ва ҳунармандон молу маҳсулоти худро ба намоиш гузоштанд.
Меҳмонон аз намоишгоҳи ниҳолҳои дарахтон, гулханҳои Сада ва дастархонҳои орододаи тамоми минтақаҳои кишвар дидан намуданд.
Баъд аз тамошои гӯшаҳои ородода муовини сарвазири мамлакат Гулмаҳмадзода Давлатшоҳ ҳамагонро ба муносибати фаро расидани ин ҷашн табрику таҳният гуфта, аз ҷумла қайд намуд: “Ҷашни Сада ягона иди милливу суннатӣ дар бахши кишоварзӣ ва кишту кор дар байни ҷашнҳои суннатии дигар дар давоми сол мебошад. Ин аст, ки мардум, махсусан деҳқонон дар ин айём аз рӯи анъана ба кандану тоза кардани каналу ҷӯйборҳо, яхобмонии боғу токзор, кишти замин ва пошидани пору ба заминҳо, тайёр намудани тухмии кишт, нигоҳубини махсуси чорво ва ҳайвоноти хонагӣ барои аз фасли зимистон солим баровардани онҳо чораҳои махсус меандешиданд”.
Муовини сарвазири мамлакат дар идомаи суханрониҳояш афзуд, ки ҳанӯз аз замонҳои қадим мардуми тоҷик дар ҷашни Сада болои теппаву кӯҳҳо ва ё баландиҳо баромада, оташ меафрӯхтанд ва дар ҳалқаи ёру дӯстон назди оташи муқаддас суруду таронаҳо хонда, аз анҷоми фасли сармо хушнудӣ мекарданд ва хокистари оташро ба заминҳо мепошиданд, то ҳосилнокии заминҳо зиёд гардад.
Абдуҷаббор Раҳмонзода, ёрдамчии Президент оид ба масъалаҳои рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа баъд аз суханони шодбошӣ иброз дошт: “Мо чанд рӯз пеш шоҳиди ироаи Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олӣ гардидем. Сарвари давлат муҳимтарин масъалаҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва маънавиро баррасӣ намуда, рушди устувори Тоҷикистонро таъкид намуданд. Ҳамчунин доир ба масъалаи кишоварзӣ ва дастгирии кишоварзон изҳори назар намуда, саҳми онҳоро барои фаровон гардидани дастархони мардуми тоҷик махсус таъкид намуданд, ки дар соли 2021 тамоми деҳқонони ҷумҳурӣ аз андози ягонаи замин озод карда шаванд. Ин бузургтарин ибтикори Пешвои миллат барои деҳқонон ва кишоварзон буд, ки тамоми сокинони кишвар, бахусус кишоварзони моро шод гардонид. Боварии комил дорам, ки бо таҷлили ҷашни Сада ва омад-омади иди Наврӯз деҳқонони мо боз ҳам заҳмат кашида, дастархони мардуми тоҷикро бо ғизо ва маҳсулоти тару тозаи ватанӣ таъмин менамоянд”.
Вазири кишоварзии мамлакат Зиёзода Сулаймон зимни суханронии худ иброз дошт, ки кишоварзони кишвар бояд таъкидҳои Пешвои миллатро сармашқи кори хеш намуда, барои парвариш ва пешкаши сокинони мамлакат намудани маҳсулоти тару тоза камари ҳиммат банданд.
Баъди суханронӣ ва маърӯзаҳои меҳмонон ба деҳқонон ва ҳунармандоне, ки аз тамоми навоҳии кишвар ҷамъ омада, маҳсули дасти худ ва дигар ниҳолҳои ороишию сояафкан ва мевадиҳандаро ба намоиш гузошта буданд, аз рӯи номинатсияҳо туҳфаҳо тақдим гардид.
Барои ғолиб омадан аз рӯи номинатсияи “Иштироки фаъолона дар ташкили чорабинии бахшида ба иди Сада ва намоиши ниҳолҳо ва тухмиву зироатҳои кишоварзӣ” Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии вилояти Хатлон бо дипломи дараҷаи 3, Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии вилояти Суғд бо дипломи дараҷаи 2 ва туҳфаи хотиравӣ - мошинаи ҷомашӯӣ, Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе бо дипломи дараҷаи 1 ва туҳфаи хотиравӣ - телевизори ранга сарфароз гардонида шуданд.
Дар номинатсияи “Боғпарвар, ниҳолпарвар ва тухмипарвари беҳтарин ва иштироки фаъолона дар ҷашни Сада” Кооперативи тиҷоратии тухмипарварии “Чоркӯҳ”-и шаҳри Исфараи вилояти Суғд бо дипломи дараҷаи 3, Корхонаи воҳиди давлатии хоҷагии “Ниҳолпарвар”-и шаҳри Ваҳдат бо дипломи дараҷаи 2, Хоҷагии “Кӯлоб”-и ноҳияи Вахши вилояти Хатлон бо дипломи дараҷаи 1 сарфароз гардиданд.
Ҳамчунин дар маросими мазкур вазорату идораҳо, кумитаҳо, муассисаҳои олии кишвар ва мақомотҳои иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ, ки дар ҷашни Сада иштироки фаъолона доштанд, бо сипосномаи Вазорати кишоварзӣ сарфароз гардонида шуданд.
Ҳамин тавр, таҷлили ҷашни Сада бо як шукӯҳи хосса, бо афрӯхтани оташҳо ва намоиши барномаҳои консертӣ хотима ёфт.
Шаҳло ЭШОНОВА,
Рустам ОДИНАЕВ,
“ҶТ”
Эмомалӣ Раҳмон
Мувофиқи сарчашмаҳои таърихӣ Сада мисли Наврӯзу Меҳргон таърихи қадима дошта, умед ба рӯзи нав, яъне Наврӯзи оламафрӯз мебошад. Сада низ мисли ҷашнҳои Меҳргону Наврӯз аз ҷашнҳои миллии мардуми ориёитабор ба шумор меравад, ки онро 10-уми баҳманмоҳи солшумории шамсӣ, ки ба 30 - уми январи солшумории мелодӣ рост меояд, ҷашн мегиранд. Ин рӯзро Обонрӯз низ меноманд. Сада - ин пирӯзии рӯшноӣ бар торикӣ, гармо бар сармо, некӣ бар бадӣ буда, 50 шабонарӯзро то фарорасии Наврӯз дар бар мегирад. Иди Сада дар поёни чиллаи калон чун рамзи гузаштани сардиҳои зимистон одатан муждае аз наздик расидани баҳор меорад.
Доир ба шарҳи истилоҳи “Сада” дар сарчашмаҳои таърихиву адабӣ андешаҳои гуногун зикр шудаанд. Сада дар забони авастоӣ ба маънои “баромадан ва тулӯъ кардан” будааст. Донишманди шинохтаи Эрон Ҳ. Ризоӣ дар бораи истилоҳи сада менависад, ки: “Сада вожаи форсӣ аст. Дар забони паҳлавӣ ба шаклҳои мухталиф омадааст: сат, сатаг, садҳаг, садҳ, сата. Дар арабӣ бошад, ба шакли сазақ, ё садақ талаффуз мешавад. Дар форсии миёна ва форсии бостон ва Авасто истилоҳи “сата” ба маънои сад, адади сад мебошад. Чунончи, дар форсӣ низ “сада” ба маънои сад сол ба кор меравад. Гӯё шумораи сад аз панҷоҳ шабу панҷоҳ рӯз иборат буда, замони фарорасии Наврӯзро ифода мекунад.
Ҷашни Садаро дар байни мардуми форсзабон бо тарзу усулҳои гуногун пешвоз мегиранд. Намунае аз ин ҷашн чунин аст. Дар даҳумин рӯз, ё Обонрӯз аз баҳманмоҳ ин ҷашн бо оташ гирондани ҳезуме, ки мардум ҷамъ овардаанд, оғоз мешавад. Ин маросим ҳамеша бо ҷамъ шудани мардуми шаҳр, маҳалла ва деҳот дар як ҷо бо оташгиронии бузурге баргузор мегардад. Дар ҷашни Сада маросими афрӯхтани оташ ва паридан аз болои он анъана аст.
Ба ақидаи ориёиҳои қадим сармо ба авҷи баланди худ мерасид ва баъдан ҳаво тадриҷан ба самти беҳбудӣ, нармӣ ва гармӣ мерафт. Аз ин рӯ, барои он ки ба кишту кори онҳо зараре нарасад ва чорвоҳояшон аз сардӣ эмин нигаҳдорӣ гардад, оташро ҳамчун рамзи Ҳурмузд меафрӯхтанд, то дар он қувваҳои бадӣ сӯзанду нобуд гарданд. Ба гуфти бархе аз донишмандон ҳамин ки аз зимистони бузург сад рӯз мегузашт, мардум ҷашни оташ, яъне Садаро барпо менамуданд.
Ҷашни Сада дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бори аввал 30-юми январи соли 2018 ба таври расмӣ таҷлил гардид. Ҳамин тариқ, бо шарофати Истиқлолияти бадастомада иди Сада аз нав эҳё гардид ва минбаъд ҳамасола онро дар саросари мамлакат бо шукӯҳу шаҳомати хосса ҷашн мегиранд.
Имсол низ 31 январ дар Муассисаи давлатии “Боғи фарҳангу фароғатии ба номи Абулқосим Фирдавсӣ”-и шаҳри Душанбе ҷашни Сада бо шукӯҳи хосса таҷлил гардид.
Дар ҷашни мазкур Гулмаҳмадзода Давлатшоҳ, муовини сарвазири кишвар, Абдуҷаббор Раҳмонзода, ёрдамчии Президент оид ба масъалаҳои рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа, Зиёзода Сулаймон, вазири кишоварзӣ, Абдулло Раҳмонзода, раиси Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати кишвар, роҳбарони дигар сохторҳо ва муассисаҳои олии кишвар, ҳунармандону боғпарварон, зироаткорон ва олимони соҳаи кишоварзӣ, инчунин ҷавонони зиёде иштирок намуданд.
Дар чорабинӣ аз тамоми шаҳру ноҳияҳои кишвар деҳқонон ва ҳунармандон молу маҳсулоти худро ба намоиш гузоштанд.
Меҳмонон аз намоишгоҳи ниҳолҳои дарахтон, гулханҳои Сада ва дастархонҳои орододаи тамоми минтақаҳои кишвар дидан намуданд.
Баъд аз тамошои гӯшаҳои ородода муовини сарвазири мамлакат Гулмаҳмадзода Давлатшоҳ ҳамагонро ба муносибати фаро расидани ин ҷашн табрику таҳният гуфта, аз ҷумла қайд намуд: “Ҷашни Сада ягона иди милливу суннатӣ дар бахши кишоварзӣ ва кишту кор дар байни ҷашнҳои суннатии дигар дар давоми сол мебошад. Ин аст, ки мардум, махсусан деҳқонон дар ин айём аз рӯи анъана ба кандану тоза кардани каналу ҷӯйборҳо, яхобмонии боғу токзор, кишти замин ва пошидани пору ба заминҳо, тайёр намудани тухмии кишт, нигоҳубини махсуси чорво ва ҳайвоноти хонагӣ барои аз фасли зимистон солим баровардани онҳо чораҳои махсус меандешиданд”.
Муовини сарвазири мамлакат дар идомаи суханрониҳояш афзуд, ки ҳанӯз аз замонҳои қадим мардуми тоҷик дар ҷашни Сада болои теппаву кӯҳҳо ва ё баландиҳо баромада, оташ меафрӯхтанд ва дар ҳалқаи ёру дӯстон назди оташи муқаддас суруду таронаҳо хонда, аз анҷоми фасли сармо хушнудӣ мекарданд ва хокистари оташро ба заминҳо мепошиданд, то ҳосилнокии заминҳо зиёд гардад.
Абдуҷаббор Раҳмонзода, ёрдамчии Президент оид ба масъалаҳои рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа баъд аз суханони шодбошӣ иброз дошт: “Мо чанд рӯз пеш шоҳиди ироаи Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олӣ гардидем. Сарвари давлат муҳимтарин масъалаҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва маънавиро баррасӣ намуда, рушди устувори Тоҷикистонро таъкид намуданд. Ҳамчунин доир ба масъалаи кишоварзӣ ва дастгирии кишоварзон изҳори назар намуда, саҳми онҳоро барои фаровон гардидани дастархони мардуми тоҷик махсус таъкид намуданд, ки дар соли 2021 тамоми деҳқонони ҷумҳурӣ аз андози ягонаи замин озод карда шаванд. Ин бузургтарин ибтикори Пешвои миллат барои деҳқонон ва кишоварзон буд, ки тамоми сокинони кишвар, бахусус кишоварзони моро шод гардонид. Боварии комил дорам, ки бо таҷлили ҷашни Сада ва омад-омади иди Наврӯз деҳқонони мо боз ҳам заҳмат кашида, дастархони мардуми тоҷикро бо ғизо ва маҳсулоти тару тозаи ватанӣ таъмин менамоянд”.
Вазири кишоварзии мамлакат Зиёзода Сулаймон зимни суханронии худ иброз дошт, ки кишоварзони кишвар бояд таъкидҳои Пешвои миллатро сармашқи кори хеш намуда, барои парвариш ва пешкаши сокинони мамлакат намудани маҳсулоти тару тоза камари ҳиммат банданд.
Баъди суханронӣ ва маърӯзаҳои меҳмонон ба деҳқонон ва ҳунармандоне, ки аз тамоми навоҳии кишвар ҷамъ омада, маҳсули дасти худ ва дигар ниҳолҳои ороишию сояафкан ва мевадиҳандаро ба намоиш гузошта буданд, аз рӯи номинатсияҳо туҳфаҳо тақдим гардид.
Барои ғолиб омадан аз рӯи номинатсияи “Иштироки фаъолона дар ташкили чорабинии бахшида ба иди Сада ва намоиши ниҳолҳо ва тухмиву зироатҳои кишоварзӣ” Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии вилояти Хатлон бо дипломи дараҷаи 3, Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии вилояти Суғд бо дипломи дараҷаи 2 ва туҳфаи хотиравӣ - мошинаи ҷомашӯӣ, Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе бо дипломи дараҷаи 1 ва туҳфаи хотиравӣ - телевизори ранга сарфароз гардонида шуданд.
Дар номинатсияи “Боғпарвар, ниҳолпарвар ва тухмипарвари беҳтарин ва иштироки фаъолона дар ҷашни Сада” Кооперативи тиҷоратии тухмипарварии “Чоркӯҳ”-и шаҳри Исфараи вилояти Суғд бо дипломи дараҷаи 3, Корхонаи воҳиди давлатии хоҷагии “Ниҳолпарвар”-и шаҳри Ваҳдат бо дипломи дараҷаи 2, Хоҷагии “Кӯлоб”-и ноҳияи Вахши вилояти Хатлон бо дипломи дараҷаи 1 сарфароз гардиданд.
Ҳамчунин дар маросими мазкур вазорату идораҳо, кумитаҳо, муассисаҳои олии кишвар ва мақомотҳои иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ, ки дар ҷашни Сада иштироки фаъолона доштанд, бо сипосномаи Вазорати кишоварзӣ сарфароз гардонида шуданд.
Ҳамин тавр, таҷлили ҷашни Сада бо як шукӯҳи хосса, бо афрӯхтани оташҳо ва намоиши барномаҳои консертӣ хотима ёфт.
Шаҳло ЭШОНОВА,
Рустам ОДИНАЕВ,
“ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед