КИТОБХОНА
Ҷумъа 26 Апрел 2024 01:29
Қотилро ки ҳамин пагоҳӣ дастгир карда буданд, барои пурсиш наздам оварданд. Вай ҷавони бистсолаи миёнақади ба тану туше буд, ки падарашро бо табар зада куштааст.
– Таға!.., - баногоҳ шодиомез фарёд кашид ӯ ва аз ҷо ҷаста хест. – Маро нашинохтӣ?
“Таға” гуфтан ва чашмонаш ба ман шинос намуд, вале кӣ буданашро ба ёд оварда натавонистам.
– Ман Баха! – боз нидо намуд ӯ ва чун тӯтӣ идома дод: – Ҳо дар кӯчаи Бофанда вохӯрда будем, ман ба саволҳоят ҷавоб додам, ту ба ман як сомонӣ додӣ, ба ёд овардӣ?.. Не, ба ёд овардӣ ё не?..
Бале, ӯ Баха буд…
* * *
Бо амри тақдир солҳои нотинҷӣ ман чанде бекор мондам. Аз ҳамин лаҳза зиндагиям тағйир ёфт. Ҳатто пай набурдам, ки ин чӣ тавр рӯй дод. Оилаам дар як ҳолати вазнин қарор дошт.
Аҷаб ҳолате, баъзан нохоста ашк мерезам. Ҳоло бошад мехоҳам, вале ашк рехта наметавонам. Ин чӣ сир бошад?
Дил сӯзад аз чашми кӯр ашк мерезад, мегӯянд. Наход дилам сӯз надошта бошад? Ё шояд дил надорам? Э-не, чӣ ҳарза мегӯям?
Дар куҷое хонда будам: “Мард мардум дар назар қавӣ бошанд ҳам, дили нозук дорад. Ҳама ғаму андуҳ ва дарду ранҷро дар он фуру мебарад, ки он бисёр хавфнок аст”.
Намедонам чӣ кор кунам, сарамро ба куҷо занам, эҳсос мекунам дилам варам карда ба кафидан мерасад. Ман намедонистам, ки ба куҷо меравам. Хастаю гиҷу гаранг қадам мебардоштам. Нурҳои сӯзони офтоб неруи бераҳм дошт. Гӯё зӯру тавонамро аз вуҷудам ҷаббида мегирифт. Худоё! Чаро зиндагиро ин қадар печида офаридаӣ? Аммо зуд гиребон гирифтаму тавба кардам. Чунки ҳис мекардам, ки Парвардигор маро танҳо намегузорад ва ҳатман тараҳҳум хоҳад кард.
Баногоҳ эҳсос кардам, ки бо ман ҳолати аҷибе рух медиҳад. Гӯё дар коиноти беҳаво парвоз мекунам ва чизе ба чашмам намехӯрад, ки аз он бидорам. Чаро кӯшише аз чизе доштан мекунам? Не, бояд парвозамро идома диҳам. Аҷабо, ба куҷо парвоз мекунам? Шояд ба назди Худованд?! Шояд Худованд аз гуноҳҳои кардаам бипурсад. Чӣ ҷавоб медиҳам? Охир дар назди Парвардигор худро сафед карда наметавонам… Ҳамин вақт ба касе бархурдаму ба худ омадам. Дар наздам марди қоматбаланди озодалибосе меистод.
– Ассалому аллейкум! – гуфт мард.
Ман бо тааҷҷуб ба сӯяш нигаристам.
– Чӣ? – гуфтам бо қиёфаи гирифта.
– Салом, мегӯям.
– Ҳа–а… Салом, – ғурунгос задам ва ба ӯ синчакорона нигаристам.
Мард ба ман ношинос, кист ӯ? Дӯст аст? Душман аст? Чӣ мехоҳад? Ҳамаи афкорам дар ҳам печид. Гӯё хатаре таъқибам мекард.
– Намегӯед, ки кӯчаи Бофанда дар куҷост?
– Кӯчаи Бофанда? – пурсидам ва ҳайрон як ба гирду атроф чашм давондаму гуфтам. – Намедонам.
– Шумо таҳҷоӣ нестед?
– Не…
– Меҳмонед?
– Ҳа.
– Мебахшед, – гуфт мард ва аз ман дур шуд.
Ҷин занад, дурӯғ гуфтанро ҳам ёд гирифтам. Ба ҳамааш матои Титаник айбдор. Ҳарчанд айбро ба сари матои бечора зада, худро сафед карданӣ шудам, нашуд. Оби шарм вуҷудамро пахш кард. Саропоямро арақи сард фаро гирифт.
Худоё, ба ман чӣ шуд? Якбора се дурӯғ гуфтам. Не, не! Худоё, чаро ба худам туҳмат мезанам? Охир ман ягон дурӯғ нагуфтаам. Воқеан ҳам намедонам, ки кӯчаи Бофанда, дар куҷост ва оё чунин кӯча вуҷуд дошта бошад? Маро сарзаниш накунед. Ҳарчанд 12 сол мешавад дар Душанбе зиндагӣ мекунам, вале ҳоло ҳам онро хуб намедонам. Зеро аз як ҷониб вақти гаштан надоштам, аз ҷониби дигар беҳуда гаштанро дӯст намедорам. Ба қавле ман як хатсайр доштам: Аз хона ба кор ва аз кор ба хона.
Таҳҷоӣ набуданам ҳам дуруст аст. Чунки ман аз деҳа ба шаҳр омадаам. Меҳмон буданам ҳам ҳақиқат аст. Охир мо ҳама дар ин дунё меҳмон ҳастем. Банди фикру андешаҳо ба тангкӯчае ворид шуданамро нафаҳмида мондам. Ин кӯча тақрибан 600 метр дарозӣ дошт ва ду кӯчаи калонро бо ҳам мепайваст. Кӯча танг, як мошин базӯр мегузарад, шояд ҳаракати нақлиёт якҷониба бошад. Вале серсоя, дар ду тарафи роҳ дарахтони чанор қомат афрохта буданд. Хонаҳои дуошёнаи ду тарафи роҳ куҳнасохт.
– Таға, ягон хонаро мекобӣ? – ба ман рӯй овард писарбачаи тахминан 12 солае. – Агар як сомонӣ диҳӣ ба ту ёрӣ мерасонам.
Аз ин ҳарфи писарбача аввал дасту по хӯрдам. Баъд дар дилам хоҳише пайдо шуд, ки по ба фирор гузорам. Аммо гӯё мадорам хушк шуда буд, ки ҳаракате зоҳир карда наметавонистам.
– Тез таға, ман вақт надорам, – бе рӯву риё нидо намуд писарбача.
Ҳушу ёдамро ҷамъ овардаму ба ӯ дурустар зеҳн мондам. Зебо буд, мӯи сараш шоназада, либосҳояш тозаву озода.
Суханони писарбача тоқатфарсо буд. Ба зоҳираш мутобиқат намекард. Баногоҳ худро масъули ӯ эҳсос намудам. Аҷабо, кӣ ин масъулиятро бар дӯши ман гузошт? Ҳеҷ кас. Ё дарки мавқеи ҷамъиятӣ? Шояд. Ё виҷдонам? Эҳтимол. Аслан ин он қадар муҳим набуд. Омили муҳим он буд, ки ҳирси пулро аз сари ӯ дур андозам, ӯро ба роҳи рост ҳидоят намоям.
Аз ин хотир бовар доштам, ки ба ин кор муваффақ хоҳам шуд. Аммо маълум шуд, ки ин фақат хаёли хом будааст.
– Чӣ ном дорӣ?
– Баха.
– Баха? Бахтиёр будагист?!
– Не, номам Баҳром аст, аммо ҳама современний карда Баха мегӯянд. Лекин туро огоҳ мекунам, ки саволҳо нархи хизматрасониро зиёд мекунанд.
– Ту аз падару модарат ҳам барои хизматрасонӣ пул мегирӣ?
– Албатта, набошад чӣ? Барои ҳар баҳои гирифтаам ҳам пул медиҳанд.
– Бо баҳои чанд таҳсил мекунӣ?
– Донишам базӯр ба 3 мерасад. Вале муаллимҳо чору панҷ мемонанд.
– Чӣ хел?
– Ман баҳоро аз муаллимҳо мехарам. Падарам барои баҳои 4 ду сомонӣ ва барои баҳои панҷ 4 сомонӣ медиҳад. Нимашро ба муаллимҳо медиҳам.
Вай ин суханонро бо чунон лаззату кайфияте гуфт, ки дилам таҳ кашид ва гӯё бар дӯшам кӯҳи ғаму андуҳ фуруд омад.
– Ин кӯча чӣ ном дорад?
– Бофанда.
– Бофанда? Чаро чунин ном дорад?
– Ман аз куҷо медонам?
– Шояд дар ин кӯча бофандаҳо зиндагӣ мекунанд?
– Дар ин кӯча ягон бофанда зиндагӣ намекунад.
– Аз муаллиматон напурсидӣ?
– Аз муаллим? Э, муаллимҳои мо балоро намедонанд. Фақат корашон пул биёр гуфтан асту халос. Хайр, ба ту кадом хона лозим?
– Не, ба ман ҳеҷ чиз лозим нест.
– Набошад ҳақи корамро барор.
– Ҳеҷ коре накардӣ–ку?
– Чӣ хел накардам? Ба як олам саволат ҷавоб додам–ку?
– Наход одам барои муошират ҳам пул талаб кунад? – ба чашмони тезу бозингари ӯ нигариста бо кинояи қаҳромез гуфтам ман.
– Муошират чизай?
– Муошират, яъне суҳбат, гуфтугӯ…
– Хайр гапа кам кун таға, пула барор.
– Набарорам чӣ?
– Э, таға шефи хасисҳои чӣ бало?!
Агар хасис гуфтани ҳамсарам маро навозиш карда бошад, хасис гуфтани ин бачаи бетамиз чун сихи сӯзон ҷигарамро сӯрох кард.
– Падарат хасис, модарат хасис, худат хасис, авлодат хасис…
Баногоҳ вай чунон чиррос зад, ки мори ангор маро нешаш зада бошад,
Ман дасту по хӯрда дар карахт шудам.
– Тезтар пулро барор, набошад боз чиррос зада доду вой мебардорам, ба ту вазнин меафтад, –девонавор замзама кард Баха.
Хайрият, дар кисаам як сомонӣ доштам. Базӯр писаракро розӣ кунондаму аз ӯ халос шуда оҳи сабуке кашидам. Вале аз дилтангӣ дилам беҳузур мешуд.
Акнун аз худ мепурсидам, ки ин чӣ буд? Воқеият буд ё хобу хаёл? Не, воқеият буд. Пас чист он? Талаби замон ё мусибат? Боз мехоҳам по ба фирор гузорам. Вале ба куҷо фирор кунам? Паноҳгоҳе надорам. Аммо дилам фирор кардан мехоҳад. Даст ба қафаси сина мегузораму дилро зора мекунам, ки ором бишавад. Ҳис кардам, ки дилам ба дард даромад.
* * *
– Таға?
Риштаи андеша канда шуд.
– Чӣ?
– Маро озод мекунӣ–а?
– Не, наметавонам.
– Чи хел дилат мешавад маро ба маҳбас равон кунӣ?!
– Ту чӣ?! Чи хел дилат шуд, ки падаратро ба қатл расонӣ?
– Охир ӯ хасисӣ кард, пул надод. Мезанам гуфтам, зан гуфт. Ман задам. Гумон надоштам, ки мемурад. Хайр, беҷон бошад, айби ман чӣ?
Вай ин суханонро он чунон бепарво ба забон овард, ки оташи хашму ғазабам аланга зад. Қариб монда буд, ки ӯро буғӣ карда бикушам, вале худро ба даст гирифтаму ба навбатдор ишора кардам, ки ӯро тезтар ба ҳуҷраи боздоштгоҳ барад. Баъд худро тасалло додам, ки ӯ ҷазояшро мебинад, камаш 15 сол паси панҷара мешинад. Вале ман аз ин ҳеҷ сабукие эҳсос накардам. Баръакс боз гӯё ба дӯшам кӯҳи ғаму андӯҳ фуруд омад...
Шералӣ МУСО
– Таға!.., - баногоҳ шодиомез фарёд кашид ӯ ва аз ҷо ҷаста хест. – Маро нашинохтӣ?
“Таға” гуфтан ва чашмонаш ба ман шинос намуд, вале кӣ буданашро ба ёд оварда натавонистам.
– Ман Баха! – боз нидо намуд ӯ ва чун тӯтӣ идома дод: – Ҳо дар кӯчаи Бофанда вохӯрда будем, ман ба саволҳоят ҷавоб додам, ту ба ман як сомонӣ додӣ, ба ёд овардӣ?.. Не, ба ёд овардӣ ё не?..
Бале, ӯ Баха буд…
* * *
Бо амри тақдир солҳои нотинҷӣ ман чанде бекор мондам. Аз ҳамин лаҳза зиндагиям тағйир ёфт. Ҳатто пай набурдам, ки ин чӣ тавр рӯй дод. Оилаам дар як ҳолати вазнин қарор дошт.
Аҷаб ҳолате, баъзан нохоста ашк мерезам. Ҳоло бошад мехоҳам, вале ашк рехта наметавонам. Ин чӣ сир бошад?
Дил сӯзад аз чашми кӯр ашк мерезад, мегӯянд. Наход дилам сӯз надошта бошад? Ё шояд дил надорам? Э-не, чӣ ҳарза мегӯям?
Дар куҷое хонда будам: “Мард мардум дар назар қавӣ бошанд ҳам, дили нозук дорад. Ҳама ғаму андуҳ ва дарду ранҷро дар он фуру мебарад, ки он бисёр хавфнок аст”.
Намедонам чӣ кор кунам, сарамро ба куҷо занам, эҳсос мекунам дилам варам карда ба кафидан мерасад. Ман намедонистам, ки ба куҷо меравам. Хастаю гиҷу гаранг қадам мебардоштам. Нурҳои сӯзони офтоб неруи бераҳм дошт. Гӯё зӯру тавонамро аз вуҷудам ҷаббида мегирифт. Худоё! Чаро зиндагиро ин қадар печида офаридаӣ? Аммо зуд гиребон гирифтаму тавба кардам. Чунки ҳис мекардам, ки Парвардигор маро танҳо намегузорад ва ҳатман тараҳҳум хоҳад кард.
Баногоҳ эҳсос кардам, ки бо ман ҳолати аҷибе рух медиҳад. Гӯё дар коиноти беҳаво парвоз мекунам ва чизе ба чашмам намехӯрад, ки аз он бидорам. Чаро кӯшише аз чизе доштан мекунам? Не, бояд парвозамро идома диҳам. Аҷабо, ба куҷо парвоз мекунам? Шояд ба назди Худованд?! Шояд Худованд аз гуноҳҳои кардаам бипурсад. Чӣ ҷавоб медиҳам? Охир дар назди Парвардигор худро сафед карда наметавонам… Ҳамин вақт ба касе бархурдаму ба худ омадам. Дар наздам марди қоматбаланди озодалибосе меистод.
– Ассалому аллейкум! – гуфт мард.
Ман бо тааҷҷуб ба сӯяш нигаристам.
– Чӣ? – гуфтам бо қиёфаи гирифта.
– Салом, мегӯям.
– Ҳа–а… Салом, – ғурунгос задам ва ба ӯ синчакорона нигаристам.
Мард ба ман ношинос, кист ӯ? Дӯст аст? Душман аст? Чӣ мехоҳад? Ҳамаи афкорам дар ҳам печид. Гӯё хатаре таъқибам мекард.
– Намегӯед, ки кӯчаи Бофанда дар куҷост?
– Кӯчаи Бофанда? – пурсидам ва ҳайрон як ба гирду атроф чашм давондаму гуфтам. – Намедонам.
– Шумо таҳҷоӣ нестед?
– Не…
– Меҳмонед?
– Ҳа.
– Мебахшед, – гуфт мард ва аз ман дур шуд.
Ҷин занад, дурӯғ гуфтанро ҳам ёд гирифтам. Ба ҳамааш матои Титаник айбдор. Ҳарчанд айбро ба сари матои бечора зада, худро сафед карданӣ шудам, нашуд. Оби шарм вуҷудамро пахш кард. Саропоямро арақи сард фаро гирифт.
Худоё, ба ман чӣ шуд? Якбора се дурӯғ гуфтам. Не, не! Худоё, чаро ба худам туҳмат мезанам? Охир ман ягон дурӯғ нагуфтаам. Воқеан ҳам намедонам, ки кӯчаи Бофанда, дар куҷост ва оё чунин кӯча вуҷуд дошта бошад? Маро сарзаниш накунед. Ҳарчанд 12 сол мешавад дар Душанбе зиндагӣ мекунам, вале ҳоло ҳам онро хуб намедонам. Зеро аз як ҷониб вақти гаштан надоштам, аз ҷониби дигар беҳуда гаштанро дӯст намедорам. Ба қавле ман як хатсайр доштам: Аз хона ба кор ва аз кор ба хона.
Таҳҷоӣ набуданам ҳам дуруст аст. Чунки ман аз деҳа ба шаҳр омадаам. Меҳмон буданам ҳам ҳақиқат аст. Охир мо ҳама дар ин дунё меҳмон ҳастем. Банди фикру андешаҳо ба тангкӯчае ворид шуданамро нафаҳмида мондам. Ин кӯча тақрибан 600 метр дарозӣ дошт ва ду кӯчаи калонро бо ҳам мепайваст. Кӯча танг, як мошин базӯр мегузарад, шояд ҳаракати нақлиёт якҷониба бошад. Вале серсоя, дар ду тарафи роҳ дарахтони чанор қомат афрохта буданд. Хонаҳои дуошёнаи ду тарафи роҳ куҳнасохт.
– Таға, ягон хонаро мекобӣ? – ба ман рӯй овард писарбачаи тахминан 12 солае. – Агар як сомонӣ диҳӣ ба ту ёрӣ мерасонам.
Аз ин ҳарфи писарбача аввал дасту по хӯрдам. Баъд дар дилам хоҳише пайдо шуд, ки по ба фирор гузорам. Аммо гӯё мадорам хушк шуда буд, ки ҳаракате зоҳир карда наметавонистам.
– Тез таға, ман вақт надорам, – бе рӯву риё нидо намуд писарбача.
Ҳушу ёдамро ҷамъ овардаму ба ӯ дурустар зеҳн мондам. Зебо буд, мӯи сараш шоназада, либосҳояш тозаву озода.
Суханони писарбача тоқатфарсо буд. Ба зоҳираш мутобиқат намекард. Баногоҳ худро масъули ӯ эҳсос намудам. Аҷабо, кӣ ин масъулиятро бар дӯши ман гузошт? Ҳеҷ кас. Ё дарки мавқеи ҷамъиятӣ? Шояд. Ё виҷдонам? Эҳтимол. Аслан ин он қадар муҳим набуд. Омили муҳим он буд, ки ҳирси пулро аз сари ӯ дур андозам, ӯро ба роҳи рост ҳидоят намоям.
Аз ин хотир бовар доштам, ки ба ин кор муваффақ хоҳам шуд. Аммо маълум шуд, ки ин фақат хаёли хом будааст.
– Чӣ ном дорӣ?
– Баха.
– Баха? Бахтиёр будагист?!
– Не, номам Баҳром аст, аммо ҳама современний карда Баха мегӯянд. Лекин туро огоҳ мекунам, ки саволҳо нархи хизматрасониро зиёд мекунанд.
– Ту аз падару модарат ҳам барои хизматрасонӣ пул мегирӣ?
– Албатта, набошад чӣ? Барои ҳар баҳои гирифтаам ҳам пул медиҳанд.
– Бо баҳои чанд таҳсил мекунӣ?
– Донишам базӯр ба 3 мерасад. Вале муаллимҳо чору панҷ мемонанд.
– Чӣ хел?
– Ман баҳоро аз муаллимҳо мехарам. Падарам барои баҳои 4 ду сомонӣ ва барои баҳои панҷ 4 сомонӣ медиҳад. Нимашро ба муаллимҳо медиҳам.
Вай ин суханонро бо чунон лаззату кайфияте гуфт, ки дилам таҳ кашид ва гӯё бар дӯшам кӯҳи ғаму андуҳ фуруд омад.
– Ин кӯча чӣ ном дорад?
– Бофанда.
– Бофанда? Чаро чунин ном дорад?
– Ман аз куҷо медонам?
– Шояд дар ин кӯча бофандаҳо зиндагӣ мекунанд?
– Дар ин кӯча ягон бофанда зиндагӣ намекунад.
– Аз муаллиматон напурсидӣ?
– Аз муаллим? Э, муаллимҳои мо балоро намедонанд. Фақат корашон пул биёр гуфтан асту халос. Хайр, ба ту кадом хона лозим?
– Не, ба ман ҳеҷ чиз лозим нест.
– Набошад ҳақи корамро барор.
– Ҳеҷ коре накардӣ–ку?
– Чӣ хел накардам? Ба як олам саволат ҷавоб додам–ку?
– Наход одам барои муошират ҳам пул талаб кунад? – ба чашмони тезу бозингари ӯ нигариста бо кинояи қаҳромез гуфтам ман.
– Муошират чизай?
– Муошират, яъне суҳбат, гуфтугӯ…
– Хайр гапа кам кун таға, пула барор.
– Набарорам чӣ?
– Э, таға шефи хасисҳои чӣ бало?!
Агар хасис гуфтани ҳамсарам маро навозиш карда бошад, хасис гуфтани ин бачаи бетамиз чун сихи сӯзон ҷигарамро сӯрох кард.
– Падарат хасис, модарат хасис, худат хасис, авлодат хасис…
Баногоҳ вай чунон чиррос зад, ки мори ангор маро нешаш зада бошад,
Ман дасту по хӯрда дар карахт шудам.
– Тезтар пулро барор, набошад боз чиррос зада доду вой мебардорам, ба ту вазнин меафтад, –девонавор замзама кард Баха.
Хайрият, дар кисаам як сомонӣ доштам. Базӯр писаракро розӣ кунондаму аз ӯ халос шуда оҳи сабуке кашидам. Вале аз дилтангӣ дилам беҳузур мешуд.
Акнун аз худ мепурсидам, ки ин чӣ буд? Воқеият буд ё хобу хаёл? Не, воқеият буд. Пас чист он? Талаби замон ё мусибат? Боз мехоҳам по ба фирор гузорам. Вале ба куҷо фирор кунам? Паноҳгоҳе надорам. Аммо дилам фирор кардан мехоҳад. Даст ба қафаси сина мегузораму дилро зора мекунам, ки ором бишавад. Ҳис кардам, ки дилам ба дард даромад.
* * *
– Таға?
Риштаи андеша канда шуд.
– Чӣ?
– Маро озод мекунӣ–а?
– Не, наметавонам.
– Чи хел дилат мешавад маро ба маҳбас равон кунӣ?!
– Ту чӣ?! Чи хел дилат шуд, ки падаратро ба қатл расонӣ?
– Охир ӯ хасисӣ кард, пул надод. Мезанам гуфтам, зан гуфт. Ман задам. Гумон надоштам, ки мемурад. Хайр, беҷон бошад, айби ман чӣ?
Вай ин суханонро он чунон бепарво ба забон овард, ки оташи хашму ғазабам аланга зад. Қариб монда буд, ки ӯро буғӣ карда бикушам, вале худро ба даст гирифтаму ба навбатдор ишора кардам, ки ӯро тезтар ба ҳуҷраи боздоштгоҳ барад. Баъд худро тасалло додам, ки ӯ ҷазояшро мебинад, камаш 15 сол паси панҷара мешинад. Вале ман аз ин ҳеҷ сабукие эҳсос накардам. Баръакс боз гӯё ба дӯшам кӯҳи ғаму андӯҳ фуруд омад...
Шералӣ МУСО
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед