Рӯзҳои наврӯзӣ ҳаво чандон гарм набошад ҳам, майсаву сабза ва ҳар гуна гулҳои худрӯй талу теппаҳои қаторкӯҳҳои қисмати шарқии канори пойтахтро пӯшондаю сабзпӯш кардааст. Дар бағали талу теппаҳо роҳи пурпечу тоб ҷониби Ёвон тӯл мекашад. Аз поён гарчи суръати ҳаракати нақлиёти сабукрав каме тез намояд ҳам, боркаш баръакс, чун сангпушт ба назар мерасад.

Дар рӯзҳои нарми наврӯзӣ дар поёни теппаҳо, аксаран ҳар сол чорабинии дӯстдоштаи мардумӣ, яъне бузкашӣ сурат мегирад.
Солҳои охир дар канори талу теппаҳо мардум манзили зиёд бунёд кардааст. Бо ҳар роҳу восита. Ҳама мекӯшад дар шаҳр ё атрофи он зист дошта бошад. Шояд ба хотири рӯзгузаронӣ. Ба ҳар ҳол, дар шароити кунунӣ, дар пойтахт дарёфти машғулият барои пешбурди рӯзгор нисбатан осонтар аст. Ҳамин тавр, манзилҳои нав бунёд ёфта ва деҳоти нав пайдо шудааст. Лек майдонҳои васеъ барои бузкашӣ дар талу теппаҳои канори пойтахт ҳамоно зиёд ба назар мерасад.

Бо фарорасии наврӯз ё оғози соли нави солшумории форсии қадим бузкашиҳо сурат мегирад. Ҳарчанд ки ҳоло бо ҷорӣ шудани қонуне дар бораи танзими ҷашну маросим, чунин чорабиниҳои мардумӣ аҳён ва на дар ҳама ҷо сурат гирад ҳам, ҳаводорони бузкашӣ саъй мекунанд, кам бошад ҳам онро баргузор намоянд.

Маҳз бо кӯшиши чунин ашхос дар наврӯзи имсола бузкашӣ сурат гирифт. Муштоқи бузкашӣ мардуми зиёд, хурду калон ба тамошогоҳ ҳозир шуд. Зеро кайҳо чунин чорабинии дӯстдоштаро тамошо накардаанд.

Бобои Усмон қатори ҳамдеҳагон ба дидани бузкашӣ омад. Деҳи онҳо каме поёнтар, аз теппаҳо ҷойгир аст. Ӯ танҳо наомад. Ҳамроҳ бо набераи хурдсолаш Раҳмати панҷсола. Мардум аз ҳамвории майдони бузкашӣ болотар дар домани теппаҳо, ба худ макони писанд интихоб намуда, ҷо мегирифт. Ба хотири аз хавфи зери суми аспон эмин ёфтан. Чандин маротиба дар авҷи гармии маърака, аспҳо самти ҳаракатро тағйир дода ва бузкашҳоро болои тамошобинон кашонда оварданд. Нафарони зиёд ҷароҳатҳои вазнин бардошт.
Маҳдудияти баргузории чунин чорабиниҳо бар асоси қонуни мазкур, шояд аз ин хотир бошад. Ҳарчанд ки то кунун ин маърака бағоят писанди мардум аст. Қатори дигарон, бобою набера бо завқ побанди тамошо буданд.

Аксар рост истода, бузкаширо тамошо доштанд. Аз ҷумла, Раҳмати хурдсолу бобояш мӯйсафеди Усмон. Ӯ пеши бобояш рост меистод. Ҳис кард, ки панҷаҳои дастони болои китфонаш гузоштаи бобо оҳиста шонаҳояшро фишор медиҳад. Батадриҷ фишор сахт шудан гирифт. Ин ҳолат ҳайрати набераро овард. Сар бардошту ба чеҳраи бобо дида дӯхт. Дид, ки чашмони бобо дурахши аҷибе дорад.
Мӯйсафеди Усмон побанди тамошо буд. Лек хотироташ ба дуриҳо парвоз дошт. Ба айёмӣ ҷавонӣ. Айёме, ки худ савори саманди бодпое бо номи Гулрез буд. Чун имрӯз бузкашӣ мекарду аксар вақт бо мукофот манзили волидон бармегашт.

Зодгоҳаш деҳи кӯҳистонӣ буд. Он ҷо вазъи баъди ҷанги Гирмон ҳукмронӣ дошт. На ҳама мардон аз майдони набард баргаштаю навҷавонон камшумор буданд. Усмон нафаре буд аз эшон. Падараш мӯйсафеди Мирзо, ки шунавоияш нуқс дошт, бо атрофиён баланд ҳарф мезад. Оилааш калон, баҳри пешбурди рӯзгор ҳамеша ҷон мекоҳонд. Зеро хӯрока намерасид.

Мӯйсафеди Мирзо маҷбур буд ба ҳар гуна кор даст занад. Ба қавле, нафари садкора буд. Табақтарошӣ мекард. Айёми ҷавонӣ ин ҳунарро аз устои машҳури деҳ Аъзам-усто омӯхта, ҳоло чун воситаи рӯзгузаронӣ аз он истифода дошт. Табақҳои тарошидаро бо ғалла иваз мекард. Инчунин моҳидорӣ аз рӯди воқеъ дар поёни деҳ, воситаи дигаре буд, барои таъмини аҳли байт бо хӯрданӣ.

Мӯйсафеди Мирзо аспе дошт. Ҳама корро аксар тавассути он ба ҷо меовард. Ҳис мекард, ки писари наврасаш Усмон ба асп хеле зиёд ҳавас ва дилкашолӣ дорад. Байтали бародараш Иброн тойча зоид. Хоҳиш намуд тойчаро барои писараш ба ӯ диҳад. Албатта, бар ивази якчанд сар чорвои майда.

Усмон чун фаҳмид, ки падар тойчаро маҳз ба хотири ӯ хона овардааст, хеле шод гашт. Рӯз то бегоҳ овораи вай буд. Ҳамроҳи хоҳари хурдсолаш Нозигул. Тойча даруни марғзори канори деҳ пайваста даву тоз дошт. Ҳаракатҳои тойчаро Нозигул ҳамеша назора мекард. Медид, ки ҳангоми давидани тойча гулу майсаҳо ба ҳар сӯ пош мехӯрад. Боре хушнудона нидо кард:
- Оҳ, и гулрезай!

Ва номи тойча шуд Гулрез.
Гулрез камол ёфта, ба саманди зебою бодпое табдил гашт.

Дар он айёми басо рангину гуворои ҷавонӣ, Усмон савори Гулрез, ҳамчун бузкаши моҳиру нотакрор буд. Бо ин васила гули сари сабади ҳар гуна маъракаю чорабиниҳои доиргардида маҳсуб меёфт. Духтарони қадрас бо ҳавас ва чашми харидорӣ ба ӯ менигаристанд. Лек шарми занона ва вазъи замон ба эшон имкон намедод, то рози дил ифшо созанд. Танҳо дар ҳоли аз пеши манзил ё ҳота аспсавор гузар кардани Усмон пеши пояш сӯзаниҳои бо меҳр дӯхтаи хешро аз пушти девор мепартофтанд. Ин ягона василае буд, барои изҳори рози дар дил нуҳуфта.

Он айём дар деҳоти кӯҳистон таомуле ҳукм дошт: бурда расондани номаи барфӣ ба деҳоти ҳамсоя. Албатта, ҳамсоя ба ҳамсоя нома менавишт. Лек аз деҳ ба деҳи дигар, масъала ҷиддӣ буд. Ин ҷо обруи тамоми мардуми деҳ болои палаки тарозу меистод.
Ҳангоме сардиҳо фаро расида ва барфи нахустин ба замин мерехт, пирони деҳот нақшаи бурда расондани номаи барфиро ба сар мегирифтанд. Кори саҳл набуд расондани нома. Дар ҳоли муваффақ шудан зиёфати бодабдаба соҳибони номаро интизор буд.
Агар қосид ба даст меафтод, акси ҳол рӯх медод. На танҳо қосидро ба хоку гил, ҳатто саргин омехта, ба чорпо чаппа савор ва гусел мекарданд. Аксар вақт бо хар. Бо ҳангомаю валвала то саргаҳи деҳ.

Ин ҳолат эшонро водор намуд эҳтиёткор бошанд ё аз баҳри чунин зиёфатхӯриҳо бароянд. Аз боиси шармандашавӣ чанд соли охир номабарӣ қариб сурат намегирифт. Вақти боридани барфи нахуст гирду атрофи ҳар деҳ посбонҳо гузошта мешуд. Аз боиси эҳтиёт.
Аз чи бошад, ки имсол пирони деҳи зодгоҳи Усмон ба сар дубора ҳаваси номаи барфӣ гирифтанд. Шояд медиданд, ки ҷавони деҳашон Усмон дар бузкашиҳо бештар муваффақ аст.

Аз ҳама беш бобои Музаффар муштоқи нома бурдан буд. Бо чанд ҳамсоли хеш маслиҳат кардаю эшонро розӣ намуд. Пас якҷоя назди мӯйсафеди ҳамсоли худ, кари Мирзо омада, мақсад баён доштанд. Кари Мирзо розӣ шуд ва ваъда дод, бо писараш гапзанон хоҳад кард.
Усмон вақте дарак меёфт, ки ин ё он ҷо бузкашӣ барпо мегардад, қабат-қабат гӯшт мегирифт. Мехост дарҳол дар ҷӯши маърака бошад. Ба ҳозирин нишон диҳад, ки ӯ чӣ гуна қобилиятро дорост. Аммо вақте падараш бо ӯ аз хусуси номабарӣ гап кушод ва моҳияти онро фаҳмонд, хешро тамоман гум кард.

Ҷисман бардаму бақувват ва чусту чолок буд. Чунин сифатҳо ва ҷасурию нотарсӣ боис мегашт, дар маъракаҳо ҳамеша дастболо бошад. Лек барои расондани номаи барфӣ худро ҳақир донист. Чун нисбати падар эҳтироми комил дошт, натавонист суханашро рад созад.
Барфи нахуст майда-майда борида, заминро каме сафед карда буд. Пас аз нисфирӯзӣ Усмон қарор дод, фармудаи калонсолонро ба ҷо орад. Зину абзоли Гулрезро болояш устувор намудаю ба роҳ баромад. Дар саргаҳи деҳ чанде аз мӯйсафедон ҳамроҳи падар ба ӯ фотиҳа доданд. Ҳарчанд нома бурданаш гӯё махфӣ сурат мегирифт, лек барои гусел қариб ҳамаи аҳли деҳ баромад. Ҳамдеҳагон ба нишони комёбӣ, хомӯшона барояш даст меафшонданд.

Масофа то деҳи ҳамсоя қариб даҳ чақрим буд.

Роҳравон савори асп Усмон андеша дошт. Медонист, ки аз роҳи асосӣ ба деҳи ҳамсоя ворид шудан маъно надорад. Дарҳол ӯро ошкор хоҳанд кард. Хеле андешиду пас қарор дод, аз дигар ҷониб ба деҳи ҳамсоя ворид шавад.
  
Самти ҳаракатро тағйир дод. Тавассути чакалакзори атроф тоб хӯрда, аз пушти деҳ баромад. Зоҳиран атроф гӯё ором менамуд. Худи Усмон ҳам. Лек ботинашро гургон тала доштанд. Пеши гӯши асп пичиррос зад: ”Дар сумот ҷонум Гулрез, шармандам накун...”. Инро гуфта, Гулрезро оҳиста маҳмез зад. Асп гӯё соҳибашро фаҳмида бошад, ёл афшонду ба роҳ даромад.

Мобайни деҳ ялангие вуҷуд дошт. Он ҷо ҷавонон гирд омада, аз ҳар боб суҳбат мекарданд.

Аз гӯшае дартоз пайдо шудани савора барои он ҷо ҳузур доштагон тамоман ғайриинтизор буд. “Барфӣ”, гӯён савора коғази чорқатро пеши пойи эшон ҳаво дод. Асп бошад, сӯи баромадгоҳи деҳ чорхез шуд.
— Ба аспҳо! – ба худ омада, нидо кард нафаре аз эшон.

Ҳама ҳаёҳӯйкунон ҳар су парешон шуданд. Назди баромадгоҳи деҳ будагон низ ба ҷунбиш даромаданд. Диданд, ки саворе болои саманд босуръат ҷонибашон меояд. Баромадгоҳ баста буд. Гумон доштанд, назди монеа суръати асп суст мешавад. Дар ин маврид онҳо аз ҷилави асп дошта, савораро поин мекашанд.

Лек акси ҳол рӯй дод. Бе ягон душворӣ асп чапардариро парида, убур кард. Ҳозирин ҳангу манг шуданд. Аз дохили деҳа бошад, садои суми аспони зиёд ба гӯшашон расид. Пай бурданд, ки таъқибгаронанд. Чапардарӣ дарҳол кушода шуд.

Дар ҳамвории берун аз деҳ Усмон савори Гулрез, гӯё парвоз дошт. Аз болои зин каме нимхез лаҷомро кӯтоҳ дошта, ба пеш хамида буд. Таъқибгарон аз қафо, бо шӯру валвала саъй доштанд ба ӯ наздик шаванд. Аммо масофа байнашон торафт афзоиш дошт. Диданд, ки намешавад, аз баҳри таъқиб гузаштанд.

Чанд рӯз пас гурӯҳе аз мӯйсафедони деҳ худро оростаю савори асп ба деҳи ҳамсоя равон шуданд. Барои зиёфатхӯрӣ. Қофиларо ҷавоне фарҷом мебахшид. Вай Усмон, савори Гулрез буд.