Корманди шоистаи кишвар Зумради Ҳалим дар ҷои кор хеле банд шуд. Гузашти вақтро дарк накард. Аз тирезаи ҳуҷраи корӣ, дар қабати болоии маркази омор берун дида дӯхт. Дид, ки офтоб майли ғуруб дорад. Каме саросема шуда, коғазҳои рӯйи мизи корияшро дар гӯшае ботартиб чида монд. Вай чунин хислат дорад. Ҳуҷраи корияш хеле тозаву озода, ҳама чиз ботартиб гузошта шудааст.

Ҳамкорон кайҳо аз коргоҳ берун шуданд. Ӯ низ аз ҳуҷра бадар гашта, назди лифт омад. Якчанд маротиба тугмачаро зер кард. Ҳис кард, ки кор намекунад. Одатан пас аз анҷоми реҷаи корӣ, бегоҳ фосилае гузаштан пас, кормандони марказ лифтҳоро аз фаъолият бозмедоранд.

Ба қавле, онҳоро эҳтиёт мекунанд. Зеро лифтҳо ҳамроҳи бино ҳанӯз даврони шӯравӣ сохта шудаю чандин даҳсола хизмат мерасонанд. Ҳоло ба таъмири ҷиддӣ эҳтиёҷ доранд. Ҳатто онҳоро иваз бояд кард. Аммо дар ин бора касе андеша намекунад. Зумрад ноилоҷ ҷониби зинаҳо роҳ гирифт.

Вай дар марказ ба сифати мудири шуъба фаъолият дорад. Синаш ба ҳади нафақа наздик расидааст. Таҷрибаи бойи корӣ андӯхта, вазифаи хешро бенуқсон ва бо ҳисси масъулият ба сомон мерасонад. Муносибати роҳбарият бо ӯ самимона, эҳтиромашро ба ҷо меоранд.

Дар саҳни ҳавлии бино бо баъзе ҳамкорон аз шуъбаҳои гуногун вохӯрда, аз ҳолу вазъи якдигар пурсон шуданд. Сипас ҷониби офтобшин, ба истгоҳи нақлиёти ҷамъиятӣ роҳ гирифт.

Нафари мушоҳидакор ҳини бо Зумрад чанд маротиба вохӯрда ва муошират намудан як чизро ҳатман пай мебарад. Нақши ҳузнро дар чеҳраи ӯ. Сабаби ин ба ҳамкорон маълум аст. Бефарзандӣ.

Зумрад донишгоҳро бомуваффақият хатм намуд. То кунун ин ҷо ифои вазифа дорад. Зиндагӣ тарзе ҷараён гирифт, ки ба нафари дӯстдоштааш сари вақт хонадор шуда натавонист. Волидон дӯстдоштаашро маҷбур ба яке аз духтарони хеши худ хонадор карданд. Зумрад бошад, дигареро напазируфт. Пирдухтар шуд. Билохира ба дӯстоштаи хеш ҳамсар гардид. Ҳамсари дуввум. Аммо дер шуда буд. Хеле дер. Айёми модаршавии ӯ кайҳо гузашта, ҳамин тавр безурриёт монд. Ин вазъ ба ҳолати рӯҳии ӯ бетаъсир намонд. Ба назари бинанда аксаран маъюс метофт. Ҳатто камгап шуда монд. Чунин вазъи ӯро ҳамкорон дарк доранд. Лек ба назари бегона нофаҳмост.

Зумрад бо пиёдароҳи паҳлуи роҳи мошингард ҷониби манзил шитоб дошт. Ҳар рӯз аз назди бинои сирки давлатӣ гузар мекард. Субҳ ҷониби коргоҳ, бегоҳ баръакс, сӯйи манзил. Ҳангоми гармиҳои фасли сол назди бинои сирк, ки майдони хеле васеъ аст, бегоҳон пур аз одам мешавад. Хурду калон аз манзилҳои истиқоматии биноҳои бисёрқабата, ба қавли мӯйсафедони деҳотӣ - кафтархонаҳо, барои гардиш, нафаси тоза гирифта ва гапҳои навро шунидан, ба ин ҷо мерезанд. Кӯдакону наврасон машғули бозӣ, калонсолон суҳбаткунон донаки офтобпараст мехоянд. Атроф пур аз ифлосӣ мегардад. Субҳи дигар фаррошон ғур – ғуркунон ифлосиҳоро тоза мекунанд.

Мардуми тоҷик аксаран деҳотнишин аст. Шумори онҳое, ки солҳои охир аз деҳ ба шаҳр кӯч бастаю шаҳрӣ шудаанд, хеле зиёд шуд. Шаҳр ва шаҳрӣ будан талаботи худро дорад. Лек мардуми тоҷик маърифати шаҳрдориро ба таври худ мефаҳмад. Бегоҳиҳо назди биноҳои истиқоматӣ чун боғчаи бачагон, селаи кӯдакон шавқункунон ҳамаро ба сар мебардорад. Сокинони қабати якуми биноҳои истиқоматӣ аз пушт, тариқи айвон дар кушода, болои замин кат гузоштаанд. Барои истироҳат. Ё таваққуфгоҳ барои нақлиёти шахсӣ бунёд кардаанд. Мардуми деҳотии шаҳришуда, хислати дар деҳ доштаро низ бо худ ба шаҳр овардааст.

Ин бегоҳ низ рӯйи майдони назди бинои сирк одами зиёд ба назар мерасид. Мардум, махсусан занон ҳар ҷо гурӯҳ-гурӯҳ ҷамъ шуда, бо ҳам суҳбат доштанд. Кӯдакон машғули бозӣ.

Дар гӯшае болои тобасангҳои бетонӣ, наздик ба пиёдароҳ ҷавонзани тифл дар бағал танҳо менишаст. Кӯдак ғаш дошт. Ин ба ҷавонзан нафорид.

- Дамата гир, сағираи бепадар! – дод зад ӯ ба тифл. – Худам ҷойи рафтан надорам, нози туро чи хел бардорам!?

Зудрад, ки аз пеши ҷавонзан гузар дошт, овозашро баръало шунид. Ҷонибаш нигоҳ афканд. Зери нурҳои офтоби моил ба ғуруб ашки нӯги мижгони дарози ӯро возеҳ дида тавонист. Тифл дӯстрӯяк, модараш низ ҳусни зебо дошт. Тифл ба гиря даромад.

Овози ӯ дар вуҷудаш ҳисси аҷибе бедор кард, ки худ дарк карда натавонист. Беихтиёр ҷониби эшон роҳ гирифт. Омада паҳлуяшон нишаст. Баробари тифл модар низ гиря дошт. Бесадо. Зумрад ба чеҳраи ҷавонзан дида дӯхта пай бурд, ки тамоман ҷавон аст. Лек бармаҳал модар шудааст.

Ҷавонзан ба Зумрад ҳайрон нигоҳ дошт. Ҳеҷ сарфаҳм намерафт, ки ин зани калонсоли дар пичаҳояш сафедӣ дамида, чаро паҳлӯяш нишастааст? Ба чеҳраи Зумрад назар афканд. Ҳис кард, ки инсони нексириштест. Зеро ба ҳар ду, модар ва тифл бо чашмони пурмеҳр менигарист.

- Чӣ гап шуд, духтарҷон? – бо овози нарм пурсид Зумрад.

«Духтарҷон...» Чунин гуфтори хуш, мисли суханони ин зани дар пичаҳояш сафедӣ дамидаро дафъаи охир кай шунидааст, ёд надорад. Аз ин гуфтор ба риққат омад. Гиря боз сахт гулӯгираш кард. Ҳунгосзанон мегирист. Тифл бошад, гиряи баланди модарро шунида қадре ором шуд.

Зумрад мунтазир буд, ки ҷавонзан сокит шаваду аз вазъи ба сараш омада пурсон гардад. Ниҳоят нафаси чуқур кашида, ашки чашмонашро бо нӯги панҷаҳо пок кард. Ғайриихтиёр, оромона ба сухан даромад:

- Ҷойи рафтан надорам, апаҷон. Дар кӯча мондаам.

- Барои чӣ? Падару модарат куҷоянд?

- Эҳ-ҳ, падару модар… Алами диламро тоза накунед. Агар фарзанд меҳисобиданд, маро ин ҷо вонамехӯрдед.

- Хайр, биё духтарҷон, равшантар гап зан. Чӣ ходиса шуд?

Ҷавонзан рӯймолчае пайдо намуда, ашки чашмонашро аз рухсораҳои таршудааш пок кард. Оҳи сар кашид. Худро каме ба тартиб даровард. Тифли дӯстрӯяк аз пайдо шудани зани ношинос худро ба модар ҷафстар намуд. Ҷонибаш бо назари шубҳа менигарист.

Зумрад нақли ҷавонзанро шунида, ҳайраташ афзуд. Бовараш намеомад. Аз он ки волидон бо гуноҳи ночиз духтари навраси хешро сахт сарзанишу дилозурда кардаанд. Наврасӣ аҷаб айёмест. Каме сухан ва гуфтори ноҷо қалби ҳассосу нозуки соҳибони ин сину солро ба содир намудани амалҳое водор месозад, ки бештари вақт оқибати басо ногувор дорад. Айнан чунин ҳолат бо ҷавонзани ношинос ва ҳамсуҳбати Зумрад рух додааст.

- Баъди он ки падарам маро сахт хафа кард, хостам ноҳияи ҳамсоя, хонаи аммаам равам, - худро пурра ба даст гирифта ба нақлаш идома бахшид ҷавонзан. – Роҳи калон баромадам. Ҳозир чи бисёр, таксӣ. Ба таксие савор шуда, нишониро гуфтам. Ронанда марде калонсол, ҳамсоли падарам. Ҳис кардам, ки маро ба дигар самт мебарад. Ба ҳарос афтода, пурсидам, ки куҷо равонем? «Натарс ҷиян, як одамро мебинему баъд хонаи хешовандонат меравем», - маро дилпур намуда гуфт вай.

Ӯ маро ба як ҷойи тамоман аз манзили одамӣ дур гирифта овард. Шом фаро мерасид. Ба атроф ва ман нигоҳи дуздона дошт, ронандаи таксӣ. Аз паси чамбарак хеста дар нишастгоҳи қафо паҳлӯям нишаст. Ҷонибам даст дароз кардан гирифт. Бо азобе раҳо ёфтам Аз мошин поин шуда рӯ ба гурез ниҳодам. Гурсӯхта, аз қафоям таъкиб намуда, дастам гирифт. Чи гапҳое ки намегуфт? Пулу мол, хонаю манзил, ким-чиҳо ваъда дошт. Ҳарчанд зорӣ доштам, аз кори ифлосаш нияти даст кашидан надошт. Пас аз як моҳи хатми мактаб, дар дашти беодам, аз дасти он ҳайвонсират бева шудам. Ҳатто фикр накард, ки шояд ҳамсоли ман духтар дошта бошад?

Ҷавонзан ин суханҳоро гуфта, аз нав дар чашмонаш ашк ҳалқа зад. Боз оҳи сар кашида, бо рӯймолча оби дидагонашро пок намуд ва ба идомаи нақлаш пардохт.

- Мард кори шумашро анҷом дода, қарибиҳои деҳаи аммаам оварда, аз мошин фаровард. Таҳдид кард, ки ба касе нагӯям, вагарна зиндаам намегузорад. Хонаи амаам омада, аз ҳодисаи ба сарам омада ӯро огоҳ намудам. Гирякунон он беимонро дуои баду падарамро мазаммати зиёд кард. Сипас хонаамон рафта ҳамаашро ба падарам нақл мекунад. Вай бошад, аз баҳрам гузашт. Ҳамин тавр, аз меҳри волидон бенасиб мондам.

Аммаам бо ман хеле меҳрубон буд. Аммо дар хонааш доимӣ буда наметавонистам. Тасодуфан як моҳ пас бо як духтари ҳамдеҳаам вохӯрдам, ки мактабро ду-се сол пеш аз ман хатм карда буд. Вазъамро фаҳмида таклиф намуд якҷоя пойтахт равем. Ҳамин тавр, ба ин ҷо афтодам. Кори ӯ танфурӯшӣ буд. Чанд ҷо ба суроғи кор рафтам. Ҳама бо чашми тамаъ ба ман менигарист. Ночор ман ҳам ба қатори духтари ҳамдеҳаам пайвастам. Охир рӯзро гузарондан лозим-ку? Чанд маротиба ба дасти милисаҳо афтодем. Милисахона бурда, дӯғу пӯписакунон моро ҳашар карданд. Баъдтар ҳомила шудам. Намедонам аз кӣ, ягон ҳамхобаам ё милисаҳо?

Ҳарчанд ҳамроҳонам боисрор хоҳиш намуданд, ки тифлро исқот намоям, розӣ нашудам. Ҳомиладорӣ ва тавлиди тифл бароям мушкили зиёд овард. Дар як ҳавлӣ чор нафар иҷорашин будем. Ҳама ба занони бероҳа бо чашми бад менигаранд. Барои атрофиён одами шум ҳисоб меёбанд. Аммо дар лаҳзаҳои душвор маҳз онҳо дастгирам буданд. Ба ҷоям иҷорапулӣ супурда, худам ва тифламро бо хӯрока таъмин мекарданд. Ҳарчанд кирдори онҳо ношоям аст, лек дил доранд.

Баъди тавлиди тифл аҳд кардам, ки дигар танфурӯшӣ накунам. Хостам рӯзона кор кунаму ғоибона таҳсил. Чили писарчаам пур шудан пас, пайи дарёфти кор шудам. Ҳамин тавр, дар як ошхона зарф мешӯстаму ғоибона мехондам.

Дар ин мудат аз ҳамкорони танфурӯшам ҷудо шуда, ҳароҳи зани танҳое дар хонаи заминӣ мезистам. Ӯро аз саргузаштам воқиф намудам. Чун аммаам дилаш ба ҳолам сӯхт. На чун волидонам, ки аз ман рӯ гардонданд. Ҳангоми дар кор буданам писарчаамро саробонӣ мекунад. Ҳамин тавр, ин зани меҳрубон ҷои волидонамро гирифт.

Ба бахти сиёҳам писари дар маҳбас будааш ҷавоб шуда омад. На модари пирашро рӯз медиҳаду на маро. Тангаи охирини нафақаи модарашро кашида гирифта, то нимишаб дар куҷоҳое бо ошноҳои бангию ҳангияш ба кайфу сафо машғул аст. Ба ман бо чашми ало нигариста, чанд маротиба гап ҳам партофт. Рафторашро ба соҳибхона гуфтам. Кампири бечора маслиҳат дод, ки ҷои дигар иҷора ёбам. Мабодо писари шӯрапушташ ягон балоро нахезонад. Акнун дар пайи дарёфтани манзили иҷораи навам. Нархи иҷора бошад, дар осмон. Дар он хона иҷора намесупурдам. Ғизои рӯзгорро якҷоя мехаридему бо ҳам истифода мебурдем. Акнун намедонам, ба куҷо равам?

Ҷавонзан ин суханонро гуфта, дар нӯги мижгони дарозаш дубора донаҳои ашк пайдо шуд. Зумрад хеле ба симои ҷавонзан нигоҳ афканд, баъд пурсид:

- Чӣ ном дорӣ?

- Насиба, - тез посух вай.

- Чандсолаӣ?

- Нуздаҳсола.

- Писарчаат чӣ ном дорад?

- Хуршед. Ин номро занони ҳамкорам ба ӯ гузоштаанд, - оҳи сар кашида гуфт Насиба.

Паҳлӯи ҷавонзан як буғчаи начандон калон меистод. Аз дохилаш либосҳои кӯдакона намудор буд. Зумрад онро ба даст гирифту аз ҷо бархост ва ба Насиба рӯ овард.

- Рафтем, бо ман.

- Ба куҷо? – ҳайрон шуда пурсид ӯ.

- Ба хонаи ман.

Насиба модар ёфт, лек мисли ӯ дар кӯчаҳо ҳамоно зиёд аст. Хеле зиёд…

Толибшоҳи ДАВЛАТ