Ҳарчанд мусофиркаш пур аз одам буду Низом рост меистод, худро нороҳат эҳсос намекард. Ҳар яке бо фикру бори зиндагии худ андармон буд. Гузашта аз ин мусофиркаши наппа-нави зебову замонавӣ, ки овозаш қариб шунида намешуд, зоҳиран ба дилаш рӯшноӣ мебахшид.
Пагоҳӣ «Худоё! Ба одами бад рӯ ба рӯям макун» - гӯён бо пои рост аз хона берун шуд. Ҳаво чеҳраи худ даркашида, боди серуне мевазид, ки ба дили одамон торикӣ меандозад. Аз ин тазод Низом фоли бад набардошт, танҳо таҳи дил гуфт: «Кори табиат аст».
Дар истгоҳи Гулистон ҷавони зардинае, ки ришу мӯйҳояш расида буданду дар тан либоси варзишӣ дошт, бо садои дурушт «Роҳ диҳед!» - гӯён пирамардеро як сӯ тела дода, ба мусофиркаш ворид шуд. Ба эътирози пирамард дағалона гуфт:
– Мемурӣ дар хонаат шинӣ?
Ба сари пулчин, ҷавони 18-20 сола, бо ҳамчунон оҳанг дод зад:
– Пул-мул нест!
– Чаро?
– Ҳуҷҷат дорам.
– Канӣ?
– Дар сари қаври очат!
Дили Низом якбора сиёҳу табъаш хира гашт. Ин манзара дигаронро низ нороҳату нигарон намуд. Вале ҳеҷ кас марди пир ва пулчинакро тарафдорӣ накард.
Табъи ҷавони зардина хуш буд, худбовар ва ба зоҳир ғолиб менамуд. Чунин ашхос ба Низом бегона набуд. Онҳоро ӯ «бодича» меномид. Ин дам овози оҷизонаи зане баланд шуд:
– Вой!.. Поямро зер кардӣ…
– Холашка, ин автобус аст, – гуфт бодича.
– Автобус аст гуфта одамро мекӯшӣ? – эътироз намуд зан.
– Мурдан нахоҳӣ ба таксӣ савор шав! – ба сари зан дод зад бодича.
Бодича бо рафтори ношоиста ва табассумҳои бемаънӣ ба духтари зебое наздик шуд.
– Бай-бай, ин духтар кӣ бошад? Ана қаду мана қомат. Ана рӯю мана мӯй. Зебу зината бин. Духтар не, парӣ. Дарду балота гирам-е!..
Духтар, дам ба дарун, ин суханҳои ба назараш беҷои ҷавонро ношунида ангошт. Ин ба бодича сахт расид, ки мӯяшро кашид. Духтар норозиёна ба чапу рост чашм давонд. Баъзе мусофирон пиқ-пиқ хандиданд.
– Кӣ буд ин бефаросат.
Аз он ки беадабӣ менамуд миҷааш хам намехӯрд. Боз мӯи духтарро кашид.
– Охир кист?! – нолид духтар.
Гӯё ҳеҷ чиз нашуда бошад, ба вай хитоб кард:
– Ман, духтари хола.
Духтар ба ӯ як назар андохта, ҷиддӣ гуфт:
– Ман туро намешиносам.
– Ҳеҷ гап не, ҷони ширин. Шинос мешавем. Номи ман Қӯчқор.
– Аҷабо?! Ин чӣ гуна ном аст? – ангушти ҳайрат газид духтар.
– Маънояш йигити нари гарени, – бо виқор гуфт бодича.
– Не, – ба гап ҳамроҳ шуда, эътироз намуд Низом. – Маънояш гӯсфанди нари шохдор
– Ҳм! – бо табассуми малеҳ гуфт духтар. – Акнун фаҳмидам.
– Ҷиро фаҳмидӣ?
– Онро, ки барои чӣ ҳамаро шох мезанӣ.
– Ҳо, касеро хоҳам шох зада мекушам, – гуфт бодича ва қоҳ-қоҳ хандид.
– Аз худ марав, – танбеҳомез гуфт Низом.
– Э, ту хап кун!
– Аз одамон шарм намекунӣ?
Бодича боз қоҳ-қоҳ хандид:
– Э, ман ба одамон чӣ кор дорам?
– Аз қаду бастат чӣ?
– Ифтихор мекунам, ки Худо ба ман чунин қаду баст ва ҳусни зебо додааст.
– Дуруст, – тасдиқ кард Низом. – Агар шукри доди Худоро ба ҷо оварда, боодоб мебудӣ, олам гулистон мешуд. Зеро «ҳусн, ҳусн нест, одоб ҳусн аст», гуфтаанд.
– Ин ту беодобӣ карда, ба суҳбати мо дахолат карда истодаӣ. Мо озодем, ту ҳақ надорӣ аз бинӣ боло гап занӣ.
– Ҳоло ту озодиро ҳамин хел мефаҳмӣ? – пурсид Низом.
– Ҳо! – нидо зад бодича ва афзуд: – Ҳар коре хоҳам мекунам.
– Баръакс, озодӣ ғуломи қонун будан, арҷ гузоштан ба арзишҳои миллӣ ва расму оин мебошад…
– Оҳ, зӯр гуфтӣ – сухани Низомро бурид бодича. – Ман аз паи расму оинам. Худо ҳеҷ каса тоқ наофаридааст. Аз ин рӯ, ман ҷуфти худро меҷӯям.
– Аҷаб ҷуфтҷӯие, – гуфт Низом ва ба умед ба мусофирон нигарист, аммо ягон нафар ӯро дастгирӣ кардан намехост. Гӯё дасту по ва даҳони онҳоро баста буданд, ки ба духтар ёрӣ расонида наметавонистанд.
Оҳ, чӣ аламовару дарднок ва нангин аст ин ҳолат!
Баъзеҳо «аз бало ҳазар» - гӯён ба даҳон об гирифта буданд. Бисёриҳо музтару ҳайрон менамуданд. Ангор, гӯш ба қимор буданд, ки ин муноқиша оқибат бо чӣ меанҷомида бошад.
Дили Низом сахт метапад. Виҷдонаш азоб медиҳад. Ғаму андӯҳ дар чеҳрааш соя меафканад, чин бар абрӯ мепечад.
Боз овози духтар баланд шуду ҷони Низом ба лаб омад. Тоқат накарда, ҷиддӣ гуфт:
– Гуфтам-ку: беодобӣ накун.
– Э, кори ту чӣ?! – дағалона эътироз намуд бодича.
– Чӣ хел кори ман чӣ? – пурсид Низом ва афзуд: – Ман узви ин ҷомеа ҳастам.
– Узви аз ҳама безебаш будаӣ, – писханд зад бодича.
Касе бо ваҷд нидо намуд:
– Ҳозирҷавоб будааст!
Ин ҳарф ба ҷавони зардина чунон форид, ки бо завқ хандиду хандид. Мусофирон якдилона ба ӯ пайравӣ намуданд.
– Ин ҷо ҷои ҷамъиятӣ, эҳтиромро ба ҷо биёр, – гуфт Низом. – Насиҳати бузургонамонро фаромӯш накун:

Одамият эҳтироми одамӣ,
Бохабар шав аз мақоми одамӣ.

Бодича дам назад, Низом идома дод:
– Чӣ хуб гуфтааст Абдураҳмонӣ Ҷомӣ: “Аз беадабӣ касе ба мақсад нарасад, зеро ки адаб тоҷи сари мардон аст”.
Бодича бо худнамоиву оҳанги дурушт гуфт:
– Э, ту, таға, маро бо Ҷомиат натарсон. Ман аз он мегуфтагиҳоят не.
Ва ду-се сухани обдор «туҳфа» намуда, таҳдид ҳам кард.
Низом якбора қатъӣ амр кард:
– Узр пурс!
– Чӣ-ӣ?! Узр пурсам?!
– Ҳа!
– Аз ту?!
– Не, аз духтар.
Дар лабони ҷавон табассум падид омад. Пиндошт ки Низом шӯхӣ мекунад.
– Узр пурс гуфтам!
– Э, таға гузарондӣ-ку. Усу рав, соята набинам.
Мусофирон қоҳ-қоҳ хандиданд, гӯё бодича барояшон латифа гуфта бошад.
– Замона намебардорад, набошад ман туро ба дуэл даъват мекардам.
– Дуэл? Ин чӣ?
– Ҷанги тан ба тан! – луқма партофт касе.
– Не, – гуфт дигаре. – Як ба як.
Марди зиёинамое доногиашро намоиш дода, гуфт:– Ҳо, Пушкини рус Дантеси фаронсавиро дар пойтахти Русия Санк-Петербург кушт-ку…
– Э, ҳа-а, заб медонистаӣ-да, – эрод гирифт марди дигаре. – Дантеси фаронсавӣ Пушкини русро кушт.
– Ҳа-ҳа-ҳа…– базарда хандид бодича.
– Чӣ ҷои ханда?!
– Аҷаб шудааст! – ба ваҷд омада нидо кард бодича. – Ҳоло Дантес дар куҷост, ки рафта дасташро бибӯсам.
– Дар он дунё.
Садои ханда баланд шуд.
– Шуд, фаҳмидам, – гуфт бодича ва бо заҳрханда афзуд: – Ҳоло ман ин тағара ба назди ӯ мефиристам.
Ин сухани бодича риштаи сабри Низомро бурид. Ва яқин фаҳмид, ки аз вай некиро интизор шудан хатост.
– Мақоли «Дарди бадро давои бад»-ро шунидаӣ?
– Неъ! – масхара намуд бодича.
– Набошад ҳоло мебинӣ, – гуфт Низом ва аз гӯшаш дошт.
– Вой! – дод зад бодича. – Гӯшамро меканӣ?
– Узр напурсӣ меканам.
Садои ханда мусофиркашро фаро гирифт.
Яке бо шавқи тамом нидо намуд:
– Шохи қӯчқорро шикаст!
Дигаре бо ҳамчунон оҳанг афзуд:
– Ахтааш кард!
Сеюмӣ гуфт:
–То умре дорад ин гӯшмолро фаромӯш намекунад.
– Рост!
– Дуруст!
Бодича аз духтар узр пурсиду ҳамчунон бо сари хам дар истгоҳи боғи ҳайвонот саросема аз мусофиркаш фуруд омад Гӯши варамидаи сурх дошт.
Марди тоссари бумчашме, ки чанде пеш «беадаб» гӯён бо фахр рӯяшро дигар сӯ тофта буд, гӯё фикри ҳамаро ифода мекарда бошад, ба рӯи содаву фарохи Низом нигариста, хитоб кард:
– Мо аз шумо ифтихор мекунем!
Аз ҳар тараф садоҳои тасдиқкунанда баланд шуданд:
– Оре!
– Бале!
Қабл аз он ки аз мусофиркаш хориҷ шавад, Низом гуфт:
– Ман аз шумо не...

Шералӣ МӮСО, нависанда