Барои худшиносӣ китоб зарур аст. Барои шинохти дигарон ҳам китоб муҳимтар аст. Халқи бекитоб ба одами нобино монанд аст, ки ҳусни дунёро намефаҳмад. Ҳамчунин халқи аз китоб маҳрум ба инсоне шабоҳат дорад, ки дар ойина рӯи худро дида наметавонад. 
Расул ҒАМЗАТОВ

Ҳафтаи гузашта, рӯзи истироҳатӣ ба бозори “Саховат”-и пойтахт рафтам. Одате дорам, ки бозорро то як маротиба чарх назанам, чизе харид карда наметавонам. Барои ҳамин хислати бадам, дар хона ҳеҷ кас бозор рафтани маро хуш надорад. Чун ҳамеша аз бозор дер бармегардам. Ин навбат низ маро хоҳиши худам ба бозор бурд. 

Чун ҳарвақта бозорро пурра гаштам. Дар қисмати охири бозори “Саховат” бозорчаи махсусе ҳаст, ки дар он маҳсулотҳо аз дасти дуюм арзон фурӯхта мешаванд. Шояд баъзе онро донанду баъзеҳо не. Дар даромадгоҳи ин кӯҳнабозор рӯи хоку регҳо болои замин китобҳо барои фурӯш рехта шуда буданд. Наздик шудаму китобҳоро як-як аз назар гузаронидам. Аксарияти китобҳо чопи замони шӯравӣ, солҳои панҷоҳум, шастум буданд. Ҷавони лоғарандоми сабзинарӯ чанд қадам дур нишаста, китобҳоро назорат мекард. Интизори харидор буд. Аммо тақрибан касе ба китобҳои дар рӯи замин буда таваҷҷуҳ намедод. 

Ҷавонро дида гумон кардам, ки шояд дар ҷое кор мекунад ё донишҷӯсту китобҳоро баҳри дарёфти маблағ ба фурӯш гузоштааст. Китобе дар дастам аз ҷавон суол кардам:

- Ин китобҳоро аз куҷо дастрас кардед?
 
Фикр кардам, ҳоло ҷавон мегӯяд, ки баъди мутолиа инҳо ба ман дигар лозим нашудаанд, мефурӯшам, ки дигарон низ хонанду баҳра гиранд. Аммо ҷавон бар хилофи андешаи ман чунин гуфт:

- Имрӯз хостем хонаамонро тозаю озода кунем. Чизҳои нолозими зиёде баромад. Барои ин китобҳо ҷо наёфтам. Аввал хостам ба таҳхона гузорам, вале боз ҳам як ҷойро банд мекарданд. Беҳтараш фурӯшаму чанд пул ба ин восита ба даст орам.

Аз суханҳои ин ҷавони “китобдӯст” пай бурдам, ки ғайр аз фурӯши китобҳо дигар мақсаде надорад. Чунки китобҳоро сахт - сахт варақ зада, мустаҳкамии муқоваи онро таъриф мекард ва ҳар шахсе, ки аз наздаш мегузашт “китобҳои союзӣ дорем” - гӯён диққати оҳоро ҷалб карданӣ мешуд. 

Дар қатори китобҳо китоберо ёфтам, ки дар донишгоҳ аз он истифода мекунем. Гирифтаму онро варақ задам. Ин замон ҷавон донотарошӣ карда гуфт: “Инҳо китобҳои шуравианд. Ҳам боқувватанд ҳам бомаънӣ. Даҳ китоби ҳозира ба як китоби шӯравӣ баробар шуда наметавонад...”

Ӯ барои тарғиби китобҳо боз чизе гуфтанӣ буд, ки ман сухани ӯро бурида пурсидам: “Китобҳоро қабл аз он ки ба фурӯш бароред, дар хона кӣ мутолиа менамуд?” 

- Як моҳ пеш падарам аз дунё гузаштанд. Ин китобҳои ӯст. Ғайри падарам касе ба ин китобҳо кор надошт. Раҳматӣ то охири умр мехонду онҳоро азиз медонист ва зуд-зуд тоза карда, дар ҷевон мегузошт. 

- Шумо чӣ, магар ҳамаи ин китобҳоро хондаед? - Ман боз аз ӯ пурсидам.   

- Не, аз куҷо? Ман вақти китобхонӣ надорам. Аз китобхонӣ ягон фоида нест. Ман агар китоб хонам, оилаамро кӣ мехӯронад? - Ман пули китоби дар дастам бударо ба ӯ додаму аз он ҷо дур шудам.  

То ин саҳна фикр мекардам, ки дар хонае китоб аст, бешубҳа он хона аз тарбияи ҳуқуқӣ, маънавӣ, ахлоқӣ, ватандӯстӣ, инсонӣ бархӯрдор мебошад. Вале боз ҳам аниқ шуд, ки қадри зарро заргар медонад. Ба ин ҷавон монанд зиёданд, онҳое, ки аз қудрати китоб бехабаранд. Онҳо намедонанд, ки шахси ба қадри китоб расандаву онро азизу мӯътабар шуморанда, ҳамон қадар ба зинаҳои баланди илм, маърифат ва инсофу одамият мерасад. Бузургон китобро дар роҳи ояндаи саодатманд мӯъҷизаи аз ҳама беҳтарин, бузургтарин ва мураккабтарини ихтироъкардаи инсоният донистаанд. Вале баъзеҳо онро ҷуз ҷойпуркуне беш намедонанд.