КИТОБХОНА
Ҷумъа 19 Апрел 2024 03:13
Нур дар нигоҳи ӯ шикаст, пеши чашмонашро моеи сурхи гарм фаро гирифт. Оламу одамро сурхпӯш, ғарқи хун медид. Зарбҳо ба сару рӯяш меомаданд, бо азобе худро ҳимоя мекард. Ҳатто мехост ба зарбҳо ҷавоб диҳад, лек қувваташ намерасид. Дастонашро ба сараш гирифту оҳиста ба замин нишаст…
Офтоб ғуруб мекард, дар шафақ лола мекошт. Не, офтоб ҳангоми ғуруб хун мегирист. Овозе ба гӯшаш ҳалқа мешавад.
- Эй ноинсофҳо, о, ин ҷавон ҳеҷ кор накардааст, пеши ман барои сӯҳбат омада буд. Шумо одами давлатро ҳамин хел пешвоз мегиред, пагоҳ чӣ ҷавоб медиҳед?
Ин овози гоҳе илтиҷоомезу гоҳе таҳдиддор аз гӯшаш намерафт. Ӯ худро ғунча карда ба замин нишасту фикраш ба як чиз банд буд, «Кош фиттаро наёбанд», - охир, овозгирро, бо сандуқчааш зада пора-пора карданд. Ҳатто бо қундоқи автомат задан бас набуд, ки чанд тирро ба сараш рехтанд.
Шаҳбоз аз паси хуну ашкҳо чеҳраҳои онҳоро ба чашмонаш аксбардорӣ мекард. Бо он силоҳбадастҳои сархушу маст аз бангу шароб ҳоҷати гап набуд. Онҳо чун ҳайвонҳои ваҳшӣ буданд, не аз ҳайвон бадтар, бераҳмтар.
- Ку, бигӯ, ту бо чӣ мақсад омадӣ, киро сабт кардӣ?
Аз хомӯшию оромии Шаҳбоз боз ба ғазаб омада ба сараш бо қундоқи автомат заданд. Сараш чарх зад, пеши чашмонашро ранги сурх ба сиёҳӣ бадал кард. Бехуд шуд. Ӯро кашон-кашон болои боми дупӯши мактаб бароварданд. Ба сутуни мобайнаш дастонашро ба пушт бурда ба он бастанд. Дар гӯши ӯ танҳо овозҳо, садоҳо омада боз гум мешуданд.
Мусиқии ҳазин ҳастиашро фаро гирифта буду дар гӯшаш садо медод, гӯё оҳанги дутори падараш бошад. Вале рӯҳаш бедор буд, ҳамаро медид, мешунид. Ҳатто он занҳое, ки дар сари кӯча ҷамъ омада, доду фиғон мекарданд. Барои халосии ӯ ягона яроқашон, гиряву зора, нолаашонро ҳис менамуд.
- Сайрам, о Сайрам куҷо шудӣ, о, ин бечораро овардию худат куҷо рафтӣ? - гуфтани ҳамон зани солхӯрда, ҳеҷ аз гӯшаш намерафт.
Охир, ӯро Сайрам, ки либоси низомӣ дар бар дошт, оварда буд.
Саҳар дар назди радиои Тоҷикистон бо ӯ рӯ ба рӯ шуд.
- Шумо, Шаҳбоз?
- Ҳа.
- Ман ба шумо кор дорам.
- Марҳамат.
- Барномаи “Хоки Ватан”-ро шумо менависед?
- Яке аз рӯзҳояшро ман омода мекунам.
- Намедонам, модарам фақат номи шуморо шунидаанду медонанд. Бо хоҳиши ӯ назди шумо омадам.
- Модаратон дар куҷо?
- Дар шаҳраки Лоҳутӣ….
Ӯ хост пурсад, ки ин шаҳрак дар куҷост, шарм кард, ки ту чи хел корманди радиои давлатӣ шуда, ин шаҳракро надонӣ. Хомӯш монд.
- Ман бо мошин омадам, илтимос тезтар равем, ки модарам чашм ба роҳ нигарон.
- Майлаш, ман аз директор иҷозат мегираму меравем.
“Хоки Ватан” гуфтори хеле маъруфу машҳур ва ҳамчунин дардхӯри мардуми сарсону саргардон ва парешонафтода аз ҷангу ҷидоли бемаънӣ, бепоя гашта буд. Умуман дар куҷое алангаи ҷанг баланд шавад, аввало қотилону ғоратгарон ва дуздону хиёнаткоронро рӯи об мебарорад. Онҳо гурӯҳ-гурӯҳ шуда ба манфиати нафси худ, ба манфиати кори худ шабохун мезананд, ба миллату Ватан фақат хиёнатро раво мебинанд. Онҳо на Ватан доранду на миллат. Худи ҷанг чунин инсонҳоро тавлид мекунад, ҷанг бераҳмиро ба дилҳои чунин ашхос ҷой менамояд. Ва боз онҳоро маҳв месозад, нест мекунад.
Дар давоми кори рӯзноманигорӣ Шаҳбоз чандин бор бо чунин нокасону ноодамон вохӯрдааст, даст ба гиребон шудааст, аз чандин нафар зарбу шатта хӯрдааст. Вале дар вуҷуди ӯ тарс набуд. Худ ба худ мегуфт: “Ватан бемор аст, бояд бо одамони солим як ҷо гирд омада, онро табобат кард, сабзу хуррам ва обод намуд…”
Ӯ ба рағми ҳама ноҷуриҳо, ноадолатиҳо мебаромад, бо гуфтори “Хоки Ватан” ҳамагонро ҳушдор медод, ки Ватанро танҳо нагузоранд, аз ҷанг ҳазар кунанд, ба ҳар хел иғвоҳо дода нашаванд.
Халқи мо аз азал ба ҷанг нафрат дорад, халқи ҷангҷӯй нест. Биёед якдилу яктан шавем, ба ватан, ба халқ имон оварем…
Чи хуб, ки ин гуфтор ҳамсадоӣ ёфт, обрӯ пайдо кард, дар дилҳо умедро ҷо намуд ва барои васл кардан, нақш бозид…
- Шаҳраки Лоҳутӣ дур аст?
- Не, дур нест, дар қариби сарҳади Ӯзбекистон, баъди Шаҳринав. Чӣ, шумо он ҷоро намедонед?
- Шунидаам , аммо надидаам, - гӯё иқрор шуд Шаҳбоз.
- Он шаҳраки зебо ва бисёр обод буд, аммо ҳоло…, - духтар хомӯш монд.
Боз ба рӯи Шаҳбоз нигаристу гуфт:
- Шумо аз ҷони худ наметарсед?
- Чаро?
- Охир ба ҷойҳои хавфнок ва маргзо меравед, дирӯз дар қариби марзи Афғонистон гузориш медодед.
- Вақти телевизионро тамошо кардан доред?
- Имшабу рӯз гӯшу ҳуш ва чашми мардум ба радиою телевизион аст.
- Медонам, охир шумо бо ин сару либосҳо..
- Маро, ака нав ҳамчун корманди амниятӣ қабул карданд. Номам Сайрам.
Шаҳраки Лоҳутӣ дар назар шаҳраки мотамзадаро мемонд. Шаҳбозро рост ба мактаб бурданд, ҳамон вақте расид, ки як духтарчаи панҷсоларо 25 – 30 зану духтар бо оҳу афғон ба сӯи манзили хомӯшон мебурданд.
Аз дур чанд марди яроқбадаст гуё бепарво онҳоро назора мекарданд. Духтарча дар рӯи даст мерафт, ҳар як зан бо гиря дарди худро мегуфт, сӯзи дили худро ифшо мекард. Ҳолати рафтани онҳо Шаҳбозро ба риққат овард, дилаш сих заду сараш гирд гашт.
- Ака, ба шумо чӣ шуд, - гуфтани Сайрам ӯро ба худ овард.
- Ҳамту, ин лаҳзаи дардовар, диламро реш – реш кард.
- Ҳоло шумо бо модарам ҳамсӯҳбат шавед, боз аз ваҳшонияти инсонҳои бераҳму бетараҳҳум огаҳ хоҳед шуд.
Селаи занҳо бо нолаву лоба мерафтанд.
- Духтараки рӯз надидаам,
- Нури дидагонам…
- Кош, очат мемурд, кош аз дасти ин қотилон халосӣ меёфтему ором зиндагӣ мекардем.
- Эй худо, ин ҷанги беамон аз куҷо ба сари мо омад…
Шаҳбоз бо ашк онҳоро гусел мекард. Аз паси пардаи ашк он лаҳзаеро пеши назар меовард, ки ӯ наврас буду дар паҳлӯи падари чӯпонаш дар дашту даман баробари баррачаҳо, гӯсфандон медавид. Падараш вақти шом дутор мезад, оҳангҳои классикӣ менавохт. Оҳанги дутор Шаҳбозро ба олами беғашу пурнур мебурд. Бо маҳу ахтарон ҳамнаво мекард. Гӯё ӯ дар само парвоз дошт.
Махсусан ҳангоми баҳор, вақти тулгирӣ Шаҳбоз доимо бо падараш буд. Ва як рӯз раиси колхоз бо чанд нафар омада, бо падараш чизе гуфтанд. Падараш сар ҷунбонд, ки розӣ нест. Раисро ҳукмаш раво буд, бо он марди савдогар, ки номаш Ботур аст, ба кор шурӯъ карданд. Тамоми баррачаҳои навзодро дар назди гӯсфандон аз пӯст ҷудо мекарданд. Он чанд қассоби бераҳме, ки парвои замину замон надоштанд, аз кори худ завқ менамуданду бо хандаву қиву чив гӯё қассобӣ мекарданд. Шаҳбоз аз ин ҳолат ба риққат омада ҳой–ҳой гирист. Гӯсфандҳо ҳам бо дили реш овоз бароварда баррачаҳои худро ба наздашон мехонданд. Мошини ЗИЛ омаду баррачаҳои бепӯстро ба он бор карданд. Ва пӯсташонро, ки барои телпак бисёр мувофиқ ба мошини сабукрав рахт карда чинданд.
Шаҳбоз аз дарду алами ба дилаш расида тоқат накарду бо асои чӯпониаш ба сари раис зад. Хун шорид. Чанд нафар Шаҳбози гирёнро хостанд дастгир карда ҷазо диҳанд, лек ӯ гурехт. Бачаи чаққону даванд, ки буд, дошта натавонистанд. Ва алами Исоро аз Мӯсо гирифта, падарашро лату кӯб карданду ба бурс бастанд. Шаҳбоз аз дур дид, ҳамаи инро. Ва вақте ки мошини ЗИЛ ба ҳаракат даромад, тамоми гӯсфандон бо як овоз “ба-а-а, ба-а-а”, гуфта аз ақиби мошин медавиданд. Гӯё мегуфтанд: “Эй инсонҳои аз гург бадтар, аз Заҳҳок хунхортар фарзандони моро бидиҳед, то мо аз бӯяшон сер шавем, магар мо ба ҳамин умед насли худро ба дунё оварда будем?!”
Шаҳбоз гӯё девона шуд, ӯ ҳам баробари гӯсфандон медавид. Ва чи чизе аз замин ба дасташ меомад, сӯи мошин ҳаво медод. Вақте ки аз раҳи морпечи кӯҳистон мошинҳо поён мехазиданд Шаҳбоз санги калонеро аз боло ба сӯи онҳо ғелонд. Санг рост ба мошини сабукрав бархӯрд. Раису Ботур аз мошин берун шуданду мошин дар гирифт. Пӯстҳои барраҳо ҳама сӯхтанд. Чанд рӯз ӯро бо падараш бурда маҳкам карданд. Аммо кори худи раис ғайриқонунӣ будаасту ба бало печид. Ӯро панҷ сол аз озодӣ маҳрум карданд.
Падари Шаҳбоз, ки аз зарбу лати онҳо ҷароҳатҳои сахт бардошта буд, аз даъво гузашт, вагарна аз 10 сол кам намегирифт. Ботур ҳам се сол ҷазо гирифт. Аммо аз чӣ бошад, дар бораи Шаҳбоз чизе нагуфтанд, гӯё ӯ худашу падарашро ҳимоя карда бошад…
Ана, ин рӯзи маҳшарро имрӯз ӯ дар симои ин модарони бепушту паноҳ ва мушти пар медид, ки яроқи асосии онҳо гиря асту халос…
- Ҳа, писарам, омадӣ, ба қадамот садқа, сухани мани пирро ба замин намондӣ. Ман дигар илоҷ надоштам, дидӣ, беморам, умрамро ғаму ғуссаи ин занҳою духтарҳо тамом кард. Ман гап мезанаму ту навис…
- Майлаш, модарҷон.
Ӯ як оҳи бадард мекашаду мехоҳад, ки сухан гӯяд, яке ба гиря медарояд, ҳой, ҳойкунон гирист. Баъди хеле ба нақл медарояд.
- Бачам, ман аз ту умед дорам, суханони маро, ба гӯши сардорони давлат мерасонӣ…
Шаҳбоз овозгирро ба кор меандозад…
Момаи Шарифа нақл мекарду мегирист, нақл мекарду аз дарду алам мӯйю рӯй меканд…
- Медонӣ, бачам, аз шаҳраки Лоҳутии мо 25 кӯдакро куштанд…
- Кӯдаконро?
- Ҳа, ҳамон кӯдакҳое, ки бо модарашону апаҳояшон монданд. Барои аз дасти дузду қотилон халос шудан, бо маслиҳати ман ҳама ба мактаб ҷамъ шудем. Вале шабона чор–панҷ яроқбадасти масту хунталаб ба мактаб омада, мехоҳанд модарони онҳоро бо худ баранд. Чун хурдсолон мебинанд, ки модарашонро кашола доранд, чирросзанон аз бари куртаи онҳо медоранд. Он бераҳмону ваҳшитинатон кӯдакҳоро бо қундоқи автомат, бо тир дар пеши чашми модаронашон мекуштанд.
Баъзе занҳо аз ақл бегона шуда худкушӣ карданд. Охир кӯдак чӣ гуноҳ дорад, паноҳгоҳи вай оғӯши модар аст, ватанаш ҳам оғӯши модар. Ҷудоӣ аз модар барои кӯдак ҷаҳаннам аст, марг аст… Духтарам , Сайрам, як пиёла об деҳ…
Пиразан обро хурду боз гирист.
- Эй писарам, медонӣ, духтарчае, ки имрӯз ба қабристон бурданд, чӣ даҳшатеро дид.
Шаб хостанд, модарашро кашола карда, он ҳайвонтинатон бо худ бубаранд. Духтарча, ки номаш Ситора буд, аз дасти модараш дошта фиғон кашид. Бо шатта ҷудо карданд, ба замин заданд, боз хесту давида рафта дасти он марди беинсофро газид. Мард аз дард, модари ӯро раҳо карду бо корд ба ҷисми духтарча задан гирифт. Вай кайҳо ҷон дода буд, аммо он лаънатбор аз алам намедонист, чӣ кор кунад ва ман ҳам бо оҳанге ба сари он ҷаллод задаму овози тир баромад. Занҳо чун шер ба ҳуҷум гузашта, яроқҳои онҳоро гирифтанд. Бори аввал дидам, ки модар барои фарзанд худро ба ҳар бало мезадааст, тарсро намедонистааст.
Он мардҳо гурехтанд. Чун занҳо гурехтанд. Аммо акнун оромӣ нест.. Аз дур як–як занҳоро нишони тир мекунанд…
Пиразан як – як кӯдаконе, ки қурбони ин ҷанг шуда, аз дасти он сангдилҳо кушта шуда буданд, гуфту гирист. Шаҳбоз аз чунин бераҳмию ноадолатӣ ба ғазаб омад, як дарди ҷонсӯзе дилашро пахш кард. Рангу рӯяш сап – сафед канд. Ба рӯяш об заданд. Ба худ омаду фитаро аз овозгир гирифту ба рӯймолча печонда ба банди пояш баст.
Сайрамро ки чанд нафар ҳарбипӯш ҳамроҳӣ мекарданд, ба коре муддате берун рафтанд.
- Ака, то омадани мо, шумо ҳеҷ куҷо наравед.
- Майлаш…
Шаҳбоз сабт карду дилаш ғалаён дошт, ки тезтар аз ин воқеа ҳамаро огаҳ намояд. Тоқат накард. Бо пиразан Шарифамоҳ хайру хуш карду ба гуфти ӯ эътибор надода берун шуд. Охир хеле дер шуда буд…
Аз мактаб ба хами кӯча гашта буд, ки якбора чанд нафар ба ӯ ҳуҷум карданд. Аввалин коре ки карданд овозгирро ба замин зада майда – майда намуданд.
Баъд бо мушту лагад ва қундоқи автомат сару рӯяшро рангин сохтанд. Кисаҳояшро кофтанд, куртаашро лахт –лахт намуданд…
- Ту барои мурдан омадӣ?
- Аз он кампир чӣ гап гирифтӣ!
- Ту худат кӣ?
- Ана, ба ту ана…
Ҳамин вақт агар пиразан Шарифамоҳ тани беморашро кашида бо чанд зан намеомаданд, ақин буд, ки аз сад ҷонаш як ҷонаш халосӣ надошт.
Ӯ ҳоло дар болои боми дупӯши мактаб баста…
Шаб тор танида. овози чирчиракҳо аз замине ба гӯш мерасид. Аз дур гоҳ – гоҳ садои тир мебаромад. Шаҳбоз боз қувваташро ҷамъ карду худро ба пеш кашид. Нохост, сутун канда шуд. Дастонашро аз он баровард, бандҳоро бо дандонаш кушод. Оҳиста ба поён нигарист. Хомӯшӣ ва нафаре дар дами дари мактаб бо яроқ нишаста, ки хоб ё бедор буданаш номаълум.
Аз дигар тараф рафт. Худро паси дарахти сафедор гирифт. Бо саду як фикру хаёл хам шуда, рустӣ ба канори роҳ баромад. Ва лаҳзае нагузашта мошине бо суръат омаду дар назди ҷуйбори қади роҳ қарор гирифт. Ӯ мошинро шинохт ҳамон мошине ки ӯро оварда буд. Сайрам аз он берун шуд. Шаҳбоз худро намоён кард.
- Ака, хайрият, шумо зинда, мо омадем, ки модарам беҳушу беёд, ба беморхонаи шаҳр бурдем. Нав ба худ омаданду шуморо пурсиданд. Ростӣ мо сарҳисоби худро гум кардем, болои ин мошинамон вайрон шуд.
Дар равшании мошин сару рӯи кафидаю пурхуни Шаҳбозро Сайрам дида монд.
- Оҳ, акоҷон мебахшед, ин нокасон ба шумо чӣ кор карданд?
- Ҳеҷ гап не, ҳоло зинда мондам, сад шукр…
Рӯзи дигар дар гуфтори «Хоки Ватан» суханони он пиразани ҷасур садо доду як ғулғула хест. Ба зудӣ он гурӯҳи дуздону қотилон ва зинокоронро нест карданд.
Директори радио Шаҳбозро гуфт, ки як ҳафта ба кор наояд. Шаб писарчаи хурдиаш дар таҳи кӯрпа ҳиқ – ҳиқ гирякунон ӯро аз хоб бедор мекунад.
- Рӯзбеҳ чаро гиря мекунӣ?
- Додо, гурусна мондам, нон надорем…
Ин сухан дили Шаҳбозро пора кард. Ду рӯз аз паи ёфтани нон шуд, навбат нарасид. Ҳама гурусна, аммо писарчаи хурдиаш ба гуруснагӣ тобу тавон надошт. Ба нею нестони ҳамсараш Латофат гӯш надода, ба кӯча баромад. Надонист, чӣ сон ба корхонаи нонпазӣ омад. Замин кафидаю одам руста. Ин сӯ он сӯ гашт, илоҷ нашуд. Бо як азоб ба ҷавонони низомипӯш наздик шуд.
- Нон …
Ҷавоб надод..
- Кӯдакҳоям гурусна…
- Ҳама ин ҷо гурусна… - гуфту ба Шаҳбоз нигарист. Ва бо чеҳраи кушод гуфт:
- Шумо корманди радио нестед?-
- Ҳа.
- Акаи Шаҳбоз ман, додари ҳамкори шумо Саидаҳмадам. Ман ҳозир, - гуфту ба як ҳамкораш ишора кард.
Ӯро раҳ доданд, ки ба дохили корхонаи нонпазӣ шавад. Бо ёрии он ҷавон чаҳор дона хлеб гирифт. Ва аз дари эҳтиётӣ баромаду сӯи хона шитофт, шод буд, гӯё ганҷе ёфта бошад.
Ҳоло саҳар нашуда буд, ба даромадгоҳи хонааш омад. Нохост чаҳор нафар ба ӯ дарафтоданд. Задухӯрде ба амал омад. Шаҳбоз танҳоӣ кашид. Корди яке аз он ноҷавонмардон ба синааш омад. Дигаре аз таппонча, ки садои кунду ношунаво дошт, ду-се тир парронду зуд баромада ғайб заданд. Шаҳбоз чун шоҳини захмхӯрда, болаш шикаста замин нишаст. Пеши чашмонаш хира мешуданд. Дар ин задухӯрд халтаи нонҳоро аз дасташ раҳо накарда буд. Тамоми дармонашро ҷамъ карду аз ҷой хест ва ҳафт қадаме ки то дари хонааш монда буд, бо ҷонканӣ кӯтоҳ кард.
Дар ба рӯяш боз шуд. Халтаи нонро ба ҳамсараш Латофат доду оҳиста дар паҳлӯи дар нишаст.
- Ба шумо чӣ шуд?
Духтарчааш Нозгул ба пешвози падараш омаду ӯро хомӯшу бесадо диду гуфт:
- Додоҷон, ана ман омадам, додоҷон шумо маро мебинед?
Ва бо дастаконаш арақҳои пешонаи падарашро пок мекард. Писарчааш Рӯзбеҳ бо чашмони ҳайратбор ва ашкҳои шашқатор ба падараш менигарист.
Рӯҳи ӯ ҳамаро гӯё медид, ҳис мекард. Пас аз се рӯз Шаҳбоз дар беморхона ба худ омад. Ҳамсараш, ки дар паҳлӯяш буд, сар ба рӯи синаи Шаҳбоз монду талх гирист. Ӯ хона равшан карда буд. Дутори падараш дар хаёлаш ҳазин нола мекард, яке тораш канда шуд.
Имшаб ёди он ҷавонмарди ҷасуру ғаюр Шаҳбози Шамсзодро кардему он рӯзҳоро ба ёд оварда гуфтем:
- Некон намемиранд…
Худ нигоштаҳояш дар бораи «Хоки Ватан», бо ҳукми таърих даромаданд. Ӯ бо мо, дар дили мост. Оҳанги ёд дилу дидаи моро фаро гирифта, симои Шаҳбозро зинда мекард.
Шаб қисса мегуфт, маҳу ахтарон шоҳиди ин афсона буданд.
Шаҳобиддини ҲАҚНАЗАР
Офтоб ғуруб мекард, дар шафақ лола мекошт. Не, офтоб ҳангоми ғуруб хун мегирист. Овозе ба гӯшаш ҳалқа мешавад.
- Эй ноинсофҳо, о, ин ҷавон ҳеҷ кор накардааст, пеши ман барои сӯҳбат омада буд. Шумо одами давлатро ҳамин хел пешвоз мегиред, пагоҳ чӣ ҷавоб медиҳед?
Ин овози гоҳе илтиҷоомезу гоҳе таҳдиддор аз гӯшаш намерафт. Ӯ худро ғунча карда ба замин нишасту фикраш ба як чиз банд буд, «Кош фиттаро наёбанд», - охир, овозгирро, бо сандуқчааш зада пора-пора карданд. Ҳатто бо қундоқи автомат задан бас набуд, ки чанд тирро ба сараш рехтанд.
Шаҳбоз аз паси хуну ашкҳо чеҳраҳои онҳоро ба чашмонаш аксбардорӣ мекард. Бо он силоҳбадастҳои сархушу маст аз бангу шароб ҳоҷати гап набуд. Онҳо чун ҳайвонҳои ваҳшӣ буданд, не аз ҳайвон бадтар, бераҳмтар.
- Ку, бигӯ, ту бо чӣ мақсад омадӣ, киро сабт кардӣ?
Аз хомӯшию оромии Шаҳбоз боз ба ғазаб омада ба сараш бо қундоқи автомат заданд. Сараш чарх зад, пеши чашмонашро ранги сурх ба сиёҳӣ бадал кард. Бехуд шуд. Ӯро кашон-кашон болои боми дупӯши мактаб бароварданд. Ба сутуни мобайнаш дастонашро ба пушт бурда ба он бастанд. Дар гӯши ӯ танҳо овозҳо, садоҳо омада боз гум мешуданд.
Мусиқии ҳазин ҳастиашро фаро гирифта буду дар гӯшаш садо медод, гӯё оҳанги дутори падараш бошад. Вале рӯҳаш бедор буд, ҳамаро медид, мешунид. Ҳатто он занҳое, ки дар сари кӯча ҷамъ омада, доду фиғон мекарданд. Барои халосии ӯ ягона яроқашон, гиряву зора, нолаашонро ҳис менамуд.
- Сайрам, о Сайрам куҷо шудӣ, о, ин бечораро овардию худат куҷо рафтӣ? - гуфтани ҳамон зани солхӯрда, ҳеҷ аз гӯшаш намерафт.
Охир, ӯро Сайрам, ки либоси низомӣ дар бар дошт, оварда буд.
Саҳар дар назди радиои Тоҷикистон бо ӯ рӯ ба рӯ шуд.
- Шумо, Шаҳбоз?
- Ҳа.
- Ман ба шумо кор дорам.
- Марҳамат.
- Барномаи “Хоки Ватан”-ро шумо менависед?
- Яке аз рӯзҳояшро ман омода мекунам.
- Намедонам, модарам фақат номи шуморо шунидаанду медонанд. Бо хоҳиши ӯ назди шумо омадам.
- Модаратон дар куҷо?
- Дар шаҳраки Лоҳутӣ….
Ӯ хост пурсад, ки ин шаҳрак дар куҷост, шарм кард, ки ту чи хел корманди радиои давлатӣ шуда, ин шаҳракро надонӣ. Хомӯш монд.
- Ман бо мошин омадам, илтимос тезтар равем, ки модарам чашм ба роҳ нигарон.
- Майлаш, ман аз директор иҷозат мегираму меравем.
“Хоки Ватан” гуфтори хеле маъруфу машҳур ва ҳамчунин дардхӯри мардуми сарсону саргардон ва парешонафтода аз ҷангу ҷидоли бемаънӣ, бепоя гашта буд. Умуман дар куҷое алангаи ҷанг баланд шавад, аввало қотилону ғоратгарон ва дуздону хиёнаткоронро рӯи об мебарорад. Онҳо гурӯҳ-гурӯҳ шуда ба манфиати нафси худ, ба манфиати кори худ шабохун мезананд, ба миллату Ватан фақат хиёнатро раво мебинанд. Онҳо на Ватан доранду на миллат. Худи ҷанг чунин инсонҳоро тавлид мекунад, ҷанг бераҳмиро ба дилҳои чунин ашхос ҷой менамояд. Ва боз онҳоро маҳв месозад, нест мекунад.
Дар давоми кори рӯзноманигорӣ Шаҳбоз чандин бор бо чунин нокасону ноодамон вохӯрдааст, даст ба гиребон шудааст, аз чандин нафар зарбу шатта хӯрдааст. Вале дар вуҷуди ӯ тарс набуд. Худ ба худ мегуфт: “Ватан бемор аст, бояд бо одамони солим як ҷо гирд омада, онро табобат кард, сабзу хуррам ва обод намуд…”
Ӯ ба рағми ҳама ноҷуриҳо, ноадолатиҳо мебаромад, бо гуфтори “Хоки Ватан” ҳамагонро ҳушдор медод, ки Ватанро танҳо нагузоранд, аз ҷанг ҳазар кунанд, ба ҳар хел иғвоҳо дода нашаванд.
Халқи мо аз азал ба ҷанг нафрат дорад, халқи ҷангҷӯй нест. Биёед якдилу яктан шавем, ба ватан, ба халқ имон оварем…
Чи хуб, ки ин гуфтор ҳамсадоӣ ёфт, обрӯ пайдо кард, дар дилҳо умедро ҷо намуд ва барои васл кардан, нақш бозид…
- Шаҳраки Лоҳутӣ дур аст?
- Не, дур нест, дар қариби сарҳади Ӯзбекистон, баъди Шаҳринав. Чӣ, шумо он ҷоро намедонед?
- Шунидаам , аммо надидаам, - гӯё иқрор шуд Шаҳбоз.
- Он шаҳраки зебо ва бисёр обод буд, аммо ҳоло…, - духтар хомӯш монд.
Боз ба рӯи Шаҳбоз нигаристу гуфт:
- Шумо аз ҷони худ наметарсед?
- Чаро?
- Охир ба ҷойҳои хавфнок ва маргзо меравед, дирӯз дар қариби марзи Афғонистон гузориш медодед.
- Вақти телевизионро тамошо кардан доред?
- Имшабу рӯз гӯшу ҳуш ва чашми мардум ба радиою телевизион аст.
- Медонам, охир шумо бо ин сару либосҳо..
- Маро, ака нав ҳамчун корманди амниятӣ қабул карданд. Номам Сайрам.
Шаҳраки Лоҳутӣ дар назар шаҳраки мотамзадаро мемонд. Шаҳбозро рост ба мактаб бурданд, ҳамон вақте расид, ки як духтарчаи панҷсоларо 25 – 30 зану духтар бо оҳу афғон ба сӯи манзили хомӯшон мебурданд.
Аз дур чанд марди яроқбадаст гуё бепарво онҳоро назора мекарданд. Духтарча дар рӯи даст мерафт, ҳар як зан бо гиря дарди худро мегуфт, сӯзи дили худро ифшо мекард. Ҳолати рафтани онҳо Шаҳбозро ба риққат овард, дилаш сих заду сараш гирд гашт.
- Ака, ба шумо чӣ шуд, - гуфтани Сайрам ӯро ба худ овард.
- Ҳамту, ин лаҳзаи дардовар, диламро реш – реш кард.
- Ҳоло шумо бо модарам ҳамсӯҳбат шавед, боз аз ваҳшонияти инсонҳои бераҳму бетараҳҳум огаҳ хоҳед шуд.
Селаи занҳо бо нолаву лоба мерафтанд.
- Духтараки рӯз надидаам,
- Нури дидагонам…
- Кош, очат мемурд, кош аз дасти ин қотилон халосӣ меёфтему ором зиндагӣ мекардем.
- Эй худо, ин ҷанги беамон аз куҷо ба сари мо омад…
Шаҳбоз бо ашк онҳоро гусел мекард. Аз паси пардаи ашк он лаҳзаеро пеши назар меовард, ки ӯ наврас буду дар паҳлӯи падари чӯпонаш дар дашту даман баробари баррачаҳо, гӯсфандон медавид. Падараш вақти шом дутор мезад, оҳангҳои классикӣ менавохт. Оҳанги дутор Шаҳбозро ба олами беғашу пурнур мебурд. Бо маҳу ахтарон ҳамнаво мекард. Гӯё ӯ дар само парвоз дошт.
Махсусан ҳангоми баҳор, вақти тулгирӣ Шаҳбоз доимо бо падараш буд. Ва як рӯз раиси колхоз бо чанд нафар омада, бо падараш чизе гуфтанд. Падараш сар ҷунбонд, ки розӣ нест. Раисро ҳукмаш раво буд, бо он марди савдогар, ки номаш Ботур аст, ба кор шурӯъ карданд. Тамоми баррачаҳои навзодро дар назди гӯсфандон аз пӯст ҷудо мекарданд. Он чанд қассоби бераҳме, ки парвои замину замон надоштанд, аз кори худ завқ менамуданду бо хандаву қиву чив гӯё қассобӣ мекарданд. Шаҳбоз аз ин ҳолат ба риққат омада ҳой–ҳой гирист. Гӯсфандҳо ҳам бо дили реш овоз бароварда баррачаҳои худро ба наздашон мехонданд. Мошини ЗИЛ омаду баррачаҳои бепӯстро ба он бор карданд. Ва пӯсташонро, ки барои телпак бисёр мувофиқ ба мошини сабукрав рахт карда чинданд.
Шаҳбоз аз дарду алами ба дилаш расида тоқат накарду бо асои чӯпониаш ба сари раис зад. Хун шорид. Чанд нафар Шаҳбози гирёнро хостанд дастгир карда ҷазо диҳанд, лек ӯ гурехт. Бачаи чаққону даванд, ки буд, дошта натавонистанд. Ва алами Исоро аз Мӯсо гирифта, падарашро лату кӯб карданду ба бурс бастанд. Шаҳбоз аз дур дид, ҳамаи инро. Ва вақте ки мошини ЗИЛ ба ҳаракат даромад, тамоми гӯсфандон бо як овоз “ба-а-а, ба-а-а”, гуфта аз ақиби мошин медавиданд. Гӯё мегуфтанд: “Эй инсонҳои аз гург бадтар, аз Заҳҳок хунхортар фарзандони моро бидиҳед, то мо аз бӯяшон сер шавем, магар мо ба ҳамин умед насли худро ба дунё оварда будем?!”
Шаҳбоз гӯё девона шуд, ӯ ҳам баробари гӯсфандон медавид. Ва чи чизе аз замин ба дасташ меомад, сӯи мошин ҳаво медод. Вақте ки аз раҳи морпечи кӯҳистон мошинҳо поён мехазиданд Шаҳбоз санги калонеро аз боло ба сӯи онҳо ғелонд. Санг рост ба мошини сабукрав бархӯрд. Раису Ботур аз мошин берун шуданду мошин дар гирифт. Пӯстҳои барраҳо ҳама сӯхтанд. Чанд рӯз ӯро бо падараш бурда маҳкам карданд. Аммо кори худи раис ғайриқонунӣ будаасту ба бало печид. Ӯро панҷ сол аз озодӣ маҳрум карданд.
Падари Шаҳбоз, ки аз зарбу лати онҳо ҷароҳатҳои сахт бардошта буд, аз даъво гузашт, вагарна аз 10 сол кам намегирифт. Ботур ҳам се сол ҷазо гирифт. Аммо аз чӣ бошад, дар бораи Шаҳбоз чизе нагуфтанд, гӯё ӯ худашу падарашро ҳимоя карда бошад…
Ана, ин рӯзи маҳшарро имрӯз ӯ дар симои ин модарони бепушту паноҳ ва мушти пар медид, ки яроқи асосии онҳо гиря асту халос…
- Ҳа, писарам, омадӣ, ба қадамот садқа, сухани мани пирро ба замин намондӣ. Ман дигар илоҷ надоштам, дидӣ, беморам, умрамро ғаму ғуссаи ин занҳою духтарҳо тамом кард. Ман гап мезанаму ту навис…
- Майлаш, модарҷон.
Ӯ як оҳи бадард мекашаду мехоҳад, ки сухан гӯяд, яке ба гиря медарояд, ҳой, ҳойкунон гирист. Баъди хеле ба нақл медарояд.
- Бачам, ман аз ту умед дорам, суханони маро, ба гӯши сардорони давлат мерасонӣ…
Шаҳбоз овозгирро ба кор меандозад…
Момаи Шарифа нақл мекарду мегирист, нақл мекарду аз дарду алам мӯйю рӯй меканд…
- Медонӣ, бачам, аз шаҳраки Лоҳутии мо 25 кӯдакро куштанд…
- Кӯдаконро?
- Ҳа, ҳамон кӯдакҳое, ки бо модарашону апаҳояшон монданд. Барои аз дасти дузду қотилон халос шудан, бо маслиҳати ман ҳама ба мактаб ҷамъ шудем. Вале шабона чор–панҷ яроқбадасти масту хунталаб ба мактаб омада, мехоҳанд модарони онҳоро бо худ баранд. Чун хурдсолон мебинанд, ки модарашонро кашола доранд, чирросзанон аз бари куртаи онҳо медоранд. Он бераҳмону ваҳшитинатон кӯдакҳоро бо қундоқи автомат, бо тир дар пеши чашми модаронашон мекуштанд.
Баъзе занҳо аз ақл бегона шуда худкушӣ карданд. Охир кӯдак чӣ гуноҳ дорад, паноҳгоҳи вай оғӯши модар аст, ватанаш ҳам оғӯши модар. Ҷудоӣ аз модар барои кӯдак ҷаҳаннам аст, марг аст… Духтарам , Сайрам, як пиёла об деҳ…
Пиразан обро хурду боз гирист.
- Эй писарам, медонӣ, духтарчае, ки имрӯз ба қабристон бурданд, чӣ даҳшатеро дид.
Шаб хостанд, модарашро кашола карда, он ҳайвонтинатон бо худ бубаранд. Духтарча, ки номаш Ситора буд, аз дасти модараш дошта фиғон кашид. Бо шатта ҷудо карданд, ба замин заданд, боз хесту давида рафта дасти он марди беинсофро газид. Мард аз дард, модари ӯро раҳо карду бо корд ба ҷисми духтарча задан гирифт. Вай кайҳо ҷон дода буд, аммо он лаънатбор аз алам намедонист, чӣ кор кунад ва ман ҳам бо оҳанге ба сари он ҷаллод задаму овози тир баромад. Занҳо чун шер ба ҳуҷум гузашта, яроқҳои онҳоро гирифтанд. Бори аввал дидам, ки модар барои фарзанд худро ба ҳар бало мезадааст, тарсро намедонистааст.
Он мардҳо гурехтанд. Чун занҳо гурехтанд. Аммо акнун оромӣ нест.. Аз дур як–як занҳоро нишони тир мекунанд…
Пиразан як – як кӯдаконе, ки қурбони ин ҷанг шуда, аз дасти он сангдилҳо кушта шуда буданд, гуфту гирист. Шаҳбоз аз чунин бераҳмию ноадолатӣ ба ғазаб омад, як дарди ҷонсӯзе дилашро пахш кард. Рангу рӯяш сап – сафед канд. Ба рӯяш об заданд. Ба худ омаду фитаро аз овозгир гирифту ба рӯймолча печонда ба банди пояш баст.
Сайрамро ки чанд нафар ҳарбипӯш ҳамроҳӣ мекарданд, ба коре муддате берун рафтанд.
- Ака, то омадани мо, шумо ҳеҷ куҷо наравед.
- Майлаш…
Шаҳбоз сабт карду дилаш ғалаён дошт, ки тезтар аз ин воқеа ҳамаро огаҳ намояд. Тоқат накард. Бо пиразан Шарифамоҳ хайру хуш карду ба гуфти ӯ эътибор надода берун шуд. Охир хеле дер шуда буд…
Аз мактаб ба хами кӯча гашта буд, ки якбора чанд нафар ба ӯ ҳуҷум карданд. Аввалин коре ки карданд овозгирро ба замин зада майда – майда намуданд.
Баъд бо мушту лагад ва қундоқи автомат сару рӯяшро рангин сохтанд. Кисаҳояшро кофтанд, куртаашро лахт –лахт намуданд…
- Ту барои мурдан омадӣ?
- Аз он кампир чӣ гап гирифтӣ!
- Ту худат кӣ?
- Ана, ба ту ана…
Ҳамин вақт агар пиразан Шарифамоҳ тани беморашро кашида бо чанд зан намеомаданд, ақин буд, ки аз сад ҷонаш як ҷонаш халосӣ надошт.
Ӯ ҳоло дар болои боми дупӯши мактаб баста…
Шаб тор танида. овози чирчиракҳо аз замине ба гӯш мерасид. Аз дур гоҳ – гоҳ садои тир мебаромад. Шаҳбоз боз қувваташро ҷамъ карду худро ба пеш кашид. Нохост, сутун канда шуд. Дастонашро аз он баровард, бандҳоро бо дандонаш кушод. Оҳиста ба поён нигарист. Хомӯшӣ ва нафаре дар дами дари мактаб бо яроқ нишаста, ки хоб ё бедор буданаш номаълум.
Аз дигар тараф рафт. Худро паси дарахти сафедор гирифт. Бо саду як фикру хаёл хам шуда, рустӣ ба канори роҳ баромад. Ва лаҳзае нагузашта мошине бо суръат омаду дар назди ҷуйбори қади роҳ қарор гирифт. Ӯ мошинро шинохт ҳамон мошине ки ӯро оварда буд. Сайрам аз он берун шуд. Шаҳбоз худро намоён кард.
- Ака, хайрият, шумо зинда, мо омадем, ки модарам беҳушу беёд, ба беморхонаи шаҳр бурдем. Нав ба худ омаданду шуморо пурсиданд. Ростӣ мо сарҳисоби худро гум кардем, болои ин мошинамон вайрон шуд.
Дар равшании мошин сару рӯи кафидаю пурхуни Шаҳбозро Сайрам дида монд.
- Оҳ, акоҷон мебахшед, ин нокасон ба шумо чӣ кор карданд?
- Ҳеҷ гап не, ҳоло зинда мондам, сад шукр…
Рӯзи дигар дар гуфтори «Хоки Ватан» суханони он пиразани ҷасур садо доду як ғулғула хест. Ба зудӣ он гурӯҳи дуздону қотилон ва зинокоронро нест карданд.
Директори радио Шаҳбозро гуфт, ки як ҳафта ба кор наояд. Шаб писарчаи хурдиаш дар таҳи кӯрпа ҳиқ – ҳиқ гирякунон ӯро аз хоб бедор мекунад.
- Рӯзбеҳ чаро гиря мекунӣ?
- Додо, гурусна мондам, нон надорем…
Ин сухан дили Шаҳбозро пора кард. Ду рӯз аз паи ёфтани нон шуд, навбат нарасид. Ҳама гурусна, аммо писарчаи хурдиаш ба гуруснагӣ тобу тавон надошт. Ба нею нестони ҳамсараш Латофат гӯш надода, ба кӯча баромад. Надонист, чӣ сон ба корхонаи нонпазӣ омад. Замин кафидаю одам руста. Ин сӯ он сӯ гашт, илоҷ нашуд. Бо як азоб ба ҷавонони низомипӯш наздик шуд.
- Нон …
Ҷавоб надод..
- Кӯдакҳоям гурусна…
- Ҳама ин ҷо гурусна… - гуфту ба Шаҳбоз нигарист. Ва бо чеҳраи кушод гуфт:
- Шумо корманди радио нестед?-
- Ҳа.
- Акаи Шаҳбоз ман, додари ҳамкори шумо Саидаҳмадам. Ман ҳозир, - гуфту ба як ҳамкораш ишора кард.
Ӯро раҳ доданд, ки ба дохили корхонаи нонпазӣ шавад. Бо ёрии он ҷавон чаҳор дона хлеб гирифт. Ва аз дари эҳтиётӣ баромаду сӯи хона шитофт, шод буд, гӯё ганҷе ёфта бошад.
Ҳоло саҳар нашуда буд, ба даромадгоҳи хонааш омад. Нохост чаҳор нафар ба ӯ дарафтоданд. Задухӯрде ба амал омад. Шаҳбоз танҳоӣ кашид. Корди яке аз он ноҷавонмардон ба синааш омад. Дигаре аз таппонча, ки садои кунду ношунаво дошт, ду-се тир парронду зуд баромада ғайб заданд. Шаҳбоз чун шоҳини захмхӯрда, болаш шикаста замин нишаст. Пеши чашмонаш хира мешуданд. Дар ин задухӯрд халтаи нонҳоро аз дасташ раҳо накарда буд. Тамоми дармонашро ҷамъ карду аз ҷой хест ва ҳафт қадаме ки то дари хонааш монда буд, бо ҷонканӣ кӯтоҳ кард.
Дар ба рӯяш боз шуд. Халтаи нонро ба ҳамсараш Латофат доду оҳиста дар паҳлӯи дар нишаст.
- Ба шумо чӣ шуд?
Духтарчааш Нозгул ба пешвози падараш омаду ӯро хомӯшу бесадо диду гуфт:
- Додоҷон, ана ман омадам, додоҷон шумо маро мебинед?
Ва бо дастаконаш арақҳои пешонаи падарашро пок мекард. Писарчааш Рӯзбеҳ бо чашмони ҳайратбор ва ашкҳои шашқатор ба падараш менигарист.
Рӯҳи ӯ ҳамаро гӯё медид, ҳис мекард. Пас аз се рӯз Шаҳбоз дар беморхона ба худ омад. Ҳамсараш, ки дар паҳлӯяш буд, сар ба рӯи синаи Шаҳбоз монду талх гирист. Ӯ хона равшан карда буд. Дутори падараш дар хаёлаш ҳазин нола мекард, яке тораш канда шуд.
Имшаб ёди он ҷавонмарди ҷасуру ғаюр Шаҳбози Шамсзодро кардему он рӯзҳоро ба ёд оварда гуфтем:
- Некон намемиранд…
Худ нигоштаҳояш дар бораи «Хоки Ватан», бо ҳукми таърих даромаданд. Ӯ бо мо, дар дили мост. Оҳанги ёд дилу дидаи моро фаро гирифта, симои Шаҳбозро зинда мекард.
Шаб қисса мегуфт, маҳу ахтарон шоҳиди ин афсона буданд.
Шаҳобиддини ҲАҚНАЗАР
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед