Даврони бачагии мо, канори аксар деҳот ё мобайни он болои симчӯбе баландгӯяк насб гардида буд. Тавассути он аз рӯйдодҳои навин бохабар гашта, мусиқӣ ва дигар барномаҳоро мешунидем. Албатта, дар ҳар манзил баландгӯяки ба хати симҳои махсус пайваст, ки мардум “радиои панҷсӯма” меномид, вуҷуд дошт. Лек садои марғуладори баландгӯяки болои симчӯб ҳаловату таъсири дигар дошт.

Аз парвози нахустин кайҳоннавард Юрий Гагарин ба коинот маҳз тавассути радиои болои симчӯб ҳама огаҳӣ ёфтем. Албатта, радиои болои симчӯб ва “панҷсӯма” аз дастовардҳое маҳсуб меёфт, ки айёми тифлии мо дастрас ва ифтихори умум гардида буд. Калонсолон бошанд, бо ҳавас ҳарф мезаданд, ки аҷаб дастовардҳое. Яъне пешрафти илм боис шуда, одам ба кайҳон парвоз намояду дигарон лаҳзае пас аз он воқиф шаванд. Баъдан ба ҳаёти мо оинаи нилгун ворид шуд. Ин навгонӣ ҳамаро тамоман ба ҳайрат андохт. Ҳаётро тагурӯ кард.

Ноаён мо камол ёфта, имрӯз навгониҳои илмро дида ҳангу манг мешавем. Яктояш телефони дастӣ. Бовар кунед, аҷаб замона шудааст.

Масалан, кампираке дар кӯча бо душворӣ қадам мениҳад. Ин дам овози телефони дастӣ баланд мешавад. Бо азобе онро аз ҷайб берун овардаю бехи гӯш меорад. “Алу-у ”, бо садои хирросӣ базӯр овоз мебарорад кампир. Дар ҷо истода кампир бо касе як муддат сухан, раду бадал месозад. Шояд нақлиёти сершумори даргузар ба шунидани суханҳои ҳамсуҳбат халал мерасонад, ки як гӯшро бо кафи даст пӯшонда, телефонро ба гӯши дигар сахт часпондаю баланд–баланд ҳарф мезанад. Гуфтугӯро бо ҳамсуҳбат анҷом дода, бо азобе телефонро ба ҷайби либоси боло ҷо карда ва ба роҳаш идома мебахшад.

Наврасе кӯлвор ба пушт, дастҳо дар киса, гӯшмонакҳо овезон ба гӯш дар кӯча равон. Сарашро ба ҳар тараф сабук алвонҷзанон, заррае ба атроф эътибор намедиҳад. Маълум, ки ғарқи шунидани мусиқист. Аз ин хусус симҳои борики аз гушмонакҳо ба ҷайбаш равон гувоҳ аст.

Набераи сесолаам аз дасти бибӣ телефонро гирифта, “ютуб далом”, гӯён ким-чиҳоеро кофтаю бо завқ тамошо дорад. Ин кӯдаки хурдсол ба чизҳое сарфаҳм мераваду мани мӯйсафед телефони дастиро дуруст истифода бурда наметавонам. Базӯр бо ягон кас муошират мекунаму халос.

Агар даруни нақлиёти ҷамъиятӣ савор шавед, ҳолати боз ҳам аҷибу ғароибро эҳсос хоҳед кард. Ҳоло ҳама дар ихтиёр телефони дастӣ дорад. Ва даруни нақлиёти ҷамъиятӣ – чи автобусу троллейбус ва ҳатто маршруткаҳо – ҳамаро дидан мумкин, ки овора ва побанди телефони дастиянд. Шояд ин ҳолат хуб ҳам бошад. Охир касе якдигарро халал намерасонад–ку?

Ба назар чунин мерасад, ки даруни телефон гӯё ганҷи Қорун нуҳуфтааст. Ана, ҷавоне ба пояи борики оҳанӣ даруни автобус такякунон, кулвор дар пушт дудаста телефонро дошта, саргарм сахт чизе мекобаду мекобад. Аммо ҳеҷ не ки ёбад.

Духтараке табассум дар лабон ва телефон паҳлуи гӯш бо касе гарму ҷӯшон суҳбат дорад. Шояд бо дӯстдошта ба якдигар рози дил баён доранд. Гоҳо механдад. Лек кӯшиш дорад атрофиён аз гуфтори пурмеҳри эшон воқиф нагарданд. Ба ин хотир гуфтораш хеле паст.

Даруни мусофирбари “Старекс” ронандагон дар курсиҳо ба ҷои се, чор нафарӣ мусофир мешинонанд. Зич нишастан боиси ноҳинҷории мусофирон, махсусан аз ҷинси латиф мегардад. Маҳз дар чунин вазъ, марде синаш тахмин аз панҷоҳ боло ва ришдор миёни ҷавондухтар ва наврасе ҷо гирифтааст. Телефон дар даст чизеро бошавқ тамошо дорад. Аз афташ, чизи диданӣ барояш хеле писанд аст, ки бо оринҷ паҳлуи ҷавонро меҷунбонад. Мазмун тамошо кун. Ҷавон ҷониби мард норозиёна нигоҳ партофта, пасон ба телефон менигарад. Он ҷо дар навор нафаре аз масофаи хеле баланд худро ба об мепартояд. Аз дидани ин манзара марди ришдор ба завқ меояд.

– Хеле аҷоиб–а? – мепурсад аз ҷавон.

Ҷавон норозиёна ба чеҳраи мард нигариста, мегӯяд:

– Тағо, дар ин сину сол телефонбозӣ ба шумо намезебад.

Мард лаҳзае ҳайрон ба чеҳраи ҷавон нигариста, гӯё ба худ меояд ва шояд аз боиси ба макони лозима расидан ронандаро мефаҳмонад, то нақлиётро боздорад. Ҳамин тавр, ба гуфтаҳои ҷавон ҳарфе нагуфта, аз нақлиёт поин мешавад.

Бегуфтугӯ телефони имрӯза ё дақиқтараш мобилӣ инқилобест дар ҷодаи пешрафти илму техника, ки ҳоло технологияи навин ном мебарандаш. Ва яке аз дастовардҳои беҳтарини инсоният аст.

Ҳоло телефони дастӣ боис шуда, ки имрӯзҳо бисёр афрод, махсусан ҷавонон паси панҷара кашида шаванд. Тавассути шабакаҳои иҷтимоӣ. Ин ҷо бо ҳар гуна ахбору нигоштаҳо ва маълумот вохӯрдан мумкин. Байнашон маълумоти иғвоангезе низ мавҷуд аст, ки онҳоро гурӯҳу ҳаракатҳои ифротӣ паҳну парешон месозанд. Албатта, барои расидан ба мақсаду ҳадафҳои ғаразноки хеш.

Ҳолатҳое рух медиҳад, ки нафаре худ бехабар аз бозиҳои муғризонаю пурҳадафи гурӯҳҳои ифротӣ бо андак амали ноҷо гирифтори ҳар гуна банди бало гаштанаш мумкин. Масалан, бо маъқул донис-тани матлаби нашршуда аз ҷониби чунин гурӯҳҳо ва рақибони ба назар дӯстнамо, бо баёни маъруфи имрӯз “лайк”–гузорӣ, яъне маъқул донис-тан.

Саргармӣ ба телефони дастӣ барои як нафари миёнсол қариб ба баҳои ҷон табдил ёбад. Тавассути пиёдароҳ, лаб–лаби рӯди Душанбе қадамзанон, саргарми телефони дастӣ буд. Билохира ба канори зинапояҳо расид. Ба атроф ҳамоно аҳамият надода, ҷониби зинапояи бетонӣ тоб хӯрд. Ҳатто ба пеши пояш нигоҳ надошт. Бепарвоёна хост ба зинаи дигарӣ по гузорад. Якбора мувозинаташ гум гардиду сарозер рӯи зинапоя афтод. Ғелзанон то назди пои одамони майли савор шудан ба микроавтобус якпаҳлу қарор гирифт. Дар атроф чанд адад дандони шикастааш пош хӯрд. Аз як кунҷи лабаш хуни рехта, изи ҷӯяки хеле борикро ташкил медод. Ҳини афтидан телефон аз дасташ раҳо ёфту сахт ба асфалт бархӯрд. Аз таъсири зарба ба ду қисм ҷудо гашта, чанд ҷузъи дохили он ба ҳар тараф пош хӯрд.

Мусофирон саворшавиро гузошта гирди марди афтида ҷамъ шуданд. Аксар аз саросемагӣ ба ӯ чи гуна ёрӣ расонданро намедонист. Ронанда безобитагии одамон ва поин гаштани эшонро дида, худ низ аз нишастгоҳ берун гашту паҳлуи дигари нақлиёт одам. Марди бе ёд хобидаю хунолуд-ро дида, ҳуш аз сараш парид. Гумонаш зери нақлиёт мондааст. Рангу рӯяш канда, лабонаш тамоман бе хун, чӣ гуфтанро намедонист. Вазъи ӯро дида, пулчинак асли воқеаро барояш фаҳмонд. Инро шунида чеҳраи рангпаридаи ронанда тағйир ёфту каме ба худ омад. Ва нафаси сабук кашид.

Тахмин даҳ–понздаҳ дақиқа пас мошини ёрии таъҷилӣ расиду марди захмиро ба он савор карданд. Нафаре аз мусофирон телефони шикастаро аз замин бардошт ва ба дасти яке аз табибон часпонд. Мусофирон паси якдигар ба нақлиёт савор шуданд. Рӯи роҳи қирпӯш бошад, қисмҳои аз телефон пош гашта, чун далел аз ҳодисаи рухдода ва ба касе нолозим парешон мехобид.

Ду ҷавондухтари резаандом бо ҳам гап задаю овора ба телефонҳои дастӣ аз ҷониби дигар пиёдароҳро убур доштанд. Ҳар ду болои пораҳои аз телефон боқимонда по ниҳода, хабар надоштанд, ки андак пеш ин ҷо чӣ ҳодисае аз боиси саргармӣ бо “инқилоби аср” рух дода буд...