Донишманде буд, ки пайравону шогирдони зиёде дошт. Дар миёни онҳо марде низ буд, ки номашро касе намедо­нист. Ӯ каме содалавҳ буд. Рӯзе он мард хизматгори худро ба назди устод фиристода, ӯро ба зиёфат даъват намуд.

- Мехоҳам устод тамъи биринҷи обпаз ва шавлаи ҷавини маро бичашад, - гуфт мард ба хизматгор.

Донишманд, ки чунин таомҳоро дӯст медошт, ин та­клифро пазируфт ва ба хонаи он мард ба меҳмонӣ рафт. Он ҷо рӯи дастархон як табақ аз чунин таоми бо биринҷу ҷав омодашударо гузоштанд. Мард ягон навъи хӯриши иловагӣ наовард.

Донишманд, ки одатан хеле шикастанафс буд, дар дил андешид: “Наход, ин мард ягон навъи хӯриш надошта бо­шад?”, аммо барои суол додан фурсат пайдо нашуд, чун аллакай ин шавларо бо иштиҳо мехӯрд.

Марди соҳибхона дар рӯ ба рӯи меҳмон нишаста, охири зиёфатро мунтазир буд. Вақте донишманд сер шуд, аз ҷо бархоста, оҳанги рафтан намуд, вале мард ӯро аз роҳ боз­дошта пурсид:

- Устод, ман шуморо бо шавла зиёфат додам, аммо шумо ба ман ҳатто як сухани миннатдорӣ нагуфтед. Магар ин аз рӯи инсоф аст?

- Шумо маро барои хӯрдани таоми худ даъват намудед, на барои он, ки ман ба шумо изҳори миннатдорӣ намоям, - гуфт дар ҷавоб донишманд ва зуд аз хона бадар рафт.

Мард аз ин сухани донишманд ранҷиду қарор дод, ки ягон вақт ӯро дар хиҷолат хоҳад гузошт.

Рӯзе мард бо чунин андешаҳо дар хонааш нишаста буд, ки ин замон донишманд ба хонаи ӯ ворид шудаву нидо кард:

- Дар берун борони сел меборад. Хоҳишмандам, ба ман як чатр ва як ҷуфт пойафзол бидиҳед.

Мард хушҳол шуд, ки оқибат он лаҳзаи мувофиқ фаро расид ва чизеро, ки донишманд талаб карда буд, барояш дод. Мард бовар дошт, ки ин дафъа ӯ суханони миннатдо­риро аз донишманд ҳатман мешунавад, аммо ин дафъа низ донишманд чизе нагуфта, зуд баромада рафт. Ва баъ­ди чанд муддат чизҳои гирифтаашро бо дасти як шогирдаш пас гардонд.

Баъди чанд рӯз донишманд бо он мард вохӯрд. Мард суханро аз дур оғоз намуд:

- Он рӯзе, ки дар зери борон мондед, рӯзи хуб набуд, ҳамин тавр не?

- Бале. Умедворам, шогирди ман чизҳои шуморо сари вақт баргардонд.

- Албатта, баргардонд. Ман аз рафтори шумо хеле хушҳол шудам, - гуфт мард ва ҳис кард, ки аллакай ӯ беих­тиёр ба донишманд изҳори сипос карда истодааст.

Донишманд ба ӯ нигариста, табассум мекард. Мард ди­гар тоқат карда натавониста, оқибат кафид:

- Устод, шумо тарбияи хуб надоштаед. Шумо ақаллан ба ман як даҳан “ташаккур” гуфта натавонистед.

- Агар ман ба шумо “ташаккур” бигӯям, бо ҳамин ман дар назди шумо қарзи худро адо менамоям, - оромона гуфт донишманд. – Ман дар дил аз шумо хеле миннатдорам ва ҳаргиз некиҳои шуморо аз ёд намебарорам. Вақте шахс ба ивази некиаш аз дигаре умеди сипосгузорӣ мекунад, пас, ин некӣ нест. Шумо набояд ба он умед бубандед, ки ҳатман шоҳиди хурсандии дигарон мешаведу аз онҳо таърифу таҳсин мешунавед. Кору аъмоли нек бояд худ аз худ ба шумо эҳсоси шодмонӣ бубахшанд ва вақте ба дигарон некӣ мекунеду кӯмаке мерасонед, шумо набояд мунтазири подо­ше бошед. Ин аст амали нек.

Андарз: Вақте шумо аз рӯи шуҳратпарастиву мағрурӣ ягон амали некеро анҷом медиҳед, пас, худро фиреб меку­нед ва ҳамзамон ба иштибоҳ роҳ медиҳед. Баъзе одамон тамаъкору чашмгуруснаанд ва ҳамеша кӯшиш мекунанд, ки ба ивази кори худ подоше бигиранд. Шахсе, ки накӯкориро аз шавқу ҳавас фарқ намекунад, дар шинохти одамон низ сахт хато мекунад. Агар шумо ба хотири манфиати шахсӣ ба касе некӣ мекунед, пас, хато мекунед. Агар шумо бо ҳар як амали худ кӯшиш кунед, то ба дигарон кӯмаке намоед, ҳаргиз ноумед ва пушаймон нахоҳед шуд.

Ш. ЭШОНОВА, “ҶТ”