МАОРИФ ВА ИЛМ
Якшанбе 28 Апрел 2024 10:05
ё чандин “чаро”-ҳои дигар, ки посух меҷӯянд
Унсурулмаолии Кайковус дар “Қобуснома”-и худ дар мавриди тарбияи фарзанд чунин мегӯяд: “...Ва ба вақти тааллум агар муаллимон ӯро бизананд, ӯро шафқат мабар ва бигузор, ки кӯдак илму адаб ва ҳунар ба чӯб омӯзад ва на ба табъи хеш. Аммо агар беадабӣ кунад ва ту бар вай ба хашм шавӣ, ба дасти хеш вайро мазан, ба муаллимонаш битарсон ва адаб эшонро фармой кардан, ки кинаи ту дар дил нагирад”.
“Рӯзе бо хоҳиши муаллими фарзандам, ки дар синфи 9-ум мехонад, дар яке аз дарсҳояш иштирок намудам. Дарс сар шуд, аз талабаҳо дараке нест, баъди 10 дақиқаи гузаштани дарс якто-якто пайдо шуданд ва тавре синф медароянд, ки гӯӣ хонаи бобоияшон аст. Муаллим дар синф ва ман “меҳмони синф”. Талабаҳо омада, чи хеле хостанд, нишастанд. Муаллим як бор эрод гирифта таъкид кард, ки зуд бошед ва дар бало монд. Якҷоя доду вой карда, ба худсафедкунӣ гузаштанд, дигар муаллим хомӯш интизори боқимонда шуд. Талабаҳо дар синф ҳар куҷо ва чи хеле, ки мехоҳанд, мешинанд, ягон навъ одоби нишастан нест. Ҳатто рӯи миз шишта бо рафиқаш суҳбат мекунад, аз ҳузури нафари бегона парвое надорад. Билохира, ҳама омаданд ва дарс сар шуд, аммо ягон талаба хомӯш намешинад, на духтар на писар, баъзеашон бо телефон бозӣ мекунанд. Дарсро касе намедонад, ғайри ду-се нафар. Муаллим хоҳиш ва ҳатто зорӣ мекунад, ки телефонро як сӯ гузоред, аммо баъди лаҳзаи дур шудани муаллим боз онро ба даст мегиранд.
Ростӣ, дилам ба ҳоли он муаллим сӯхт. Чунки на ҳурмату эҳтиром, на тарбия, на савод дар талабаи имрӯз нест! Сад таҳсин ба муаллимон гуфтам ва аз синф берун шудам...”.
Ин як порча аз нақли як сокини шаҳри Душанбе аст, ки нахуст мехост бо шикояте назди муаллими фарзандаш равад ва вақте вазъро он гунае, ки тасвираш рафт, дарёфт, андешааш билкул дар бораи муаллиму сатҳи маърифатнокии хонандаи имрӯз тағйир ёфт. Ӯ дар идомаи суҳбат чунин изҳор дошт: “Ман аввал гумон мекардам, ки ба ҳама бесаводию бемаърифатии фарзандони мо муаллимон гунаҳкоранд, аммо вақте он аҳволро дидам, чанд рӯз андеша кардам, ки муаллим ҳамарӯза бо чунин рафтору муомилаи фарзандони мо рӯ ба рӯ аст, шабу рӯз ҷон мекоҳонад, ки ба фарзанди мо таълиму тарбия диҳад, аммо... Аммо хуб медонем, ки агар муаллим каме сахт гап занад, волидайни имрӯз бо “кришаҳош” ба сари муаллим меояд. Волидоне ҳастанд, ки ҳатто намедонанд бачаашон дар кадом синф мехонад, вале мабодо муаллим ӯро танбеҳ диҳад ё сояи даст нишон диҳад, тамом. Аз замин сабзида пайдо мешаванд. Ва бало зад муаллимро...”.
Албатта, дар ҷомеа нисбат ба мавқеъ ва ҷойгоҳи муаллим андешаҳо гуногунанд, вале ҳангоми ҳама гуна бархӯрдҳо набояд аз ноадолатӣ кор бигирем. Чаро баъзе кӯдакони имрӯз то ин ҳад нописанду волидон то ин ҳад беандеша шудаанд? Чаро хонандаи имрӯз дарс намехонад? Чаро волидон ба маҷлисҳои падару модарон намераванд? Чаро муаллимон аз хонандаҳо маблағ талаб мекунанд? Кӣ гунаҳкор аст? Чӣ бояд кард?...
Дар ин маврид чанде аз корбарони шабакаи иҷтимоии “Фейсбук”, андешаҳои худро баён намудаанд, ки ҳоло аз чанде аз онҳо огаҳ мешавем.
Робия Азимова, корбари ин шабака, мегӯяд: “Муаллимон мунтазам аз волидон хоҳиш мекунанд, ки дар дарсҳои фарзандонатон иштирок кунед, бо мактаб ҳамкорӣ кунед, фарзандонатонро нигоҳ кунед. Аммо волидон бо ҳар баҳона дар маҷлисҳои падару модарон иштирок намекунанд ва агар иштирок кунанд, ҳамон ҳам волидайни се-чор нафари мехондагӣ меоянд. Ин масъала ҳалли ҷиддӣ мехоҳад!”.
Ин андешаро Туйаҳмад Содиқов тақвият бахшида, изҳор медорад, ки: “Дар кӯчаҳо, ҷойҳои ҷамъиятӣ баъзан ҷавонон рафторҳои ношоиста мекунанд. Ба ин ҳам муаллим гунаҳкор аст? Хеле кам падар ё модар ба мактаб рафта, аз хондани фарзандаш пурсон мешавад. Ҳатто соле як бор ба маҷлис намераванд”.
- Айб аввал аз муаллим аст, вақто муаллим худашро ҳурмат кунад, беҳурматии дигаронро ба худаш раво намебинад, ҳадди ақал талабаро аз дарсаш берун мекунад. Дуввум беназоратӣ аз мақомоти болоӣ ва волидайн ҳам зиёд аст, чунки кори таълиму тарбия танҳо аз мактаб вобастагӣ надорад, - изҳор медорад шаҳрванд Қиёмиддин Муҳиддинов.
Бахтиёр Каримов бошад, таълиму тарбияро пеш аз ҳама масъулияти падару модар мешуморад. “Ман 5 сол дар деҳот ва қариб 6 сол дар донишгоҳ ба ҳайси омӯзгор кор кардаам. Тарбияи насли наврас 80 дарсад аз падару модар ва аҳли оила вобастагӣ дорад”,-мегӯяд Бахтиёр.
“Дар ҳақиқат ин мушкил қариб дар ҳама мактабҳо вуҷуд дорад, - мегӯяд шаҳрванд Мунаваршо Ҳалим. - Аввал ин ки дар синфҳо бояд ҳатман камераҳои назоратӣ насб карда шавад, то ки директори мактаб назорат барад ва вақте волидайн норозигӣ баён карданд, исбот мекунанд ва волидайн фарзанди нохалафашро тарафгирӣ ва муаллимро гунаҳкор карда наметавонад”.
Абдулмаҷид Исоев, сокини шаҳри Душанбе, тарбияро муқаддамтар аз таълим дониста, таъкид мекунад, ки ин масъаларо мо, волидон бояд ҷиддӣ бигирем, чун ба гунаҳкор кардани мактабу маориф ва дигар қишрҳои ҷомеа мо наметавонем ба пешрафтҳое дар мавриди таълиму тарбияи насли наврасу ҷавон ноил гардем: “Аслан на муаллим гунаҳкор аст, на маориф, балки мо, падару модарон гунаҳкорем. Муаллим шахсест, ки ба фарзанди мо таълим медиҳад. Ҳозира падару модар барои фарзанд телефонҳои қимат мехаранд. Намепурсанд, ки фарзандашон ба мактаб меравад ё не, чӣ хел мехонад, рафтораш чӣ гуна аст. Боре ба худ суол додаед, ки чанд маротиба дар дарси фарзандатон иштирок кардаед? Фаромӯш набояд кард, ки тарбия пеш аз таълим меис-тад ва тарбияро мо, волидон ба фарзандамон медиҳем”.
Фирӯз Баротов, андешаҳои худро доир ба ин мавзӯъ чунин баён намудааст: “Дар Амрико муаллим кӯшиш мекунад, ба талаба ёрдам кунад, то ӯ хонад. Агар талаба кӯшиш кард, ҳама ба ӯ кумак мекунанд, то ҳадде дарсҳои ройгони иловагӣ медиҳанд. Бо волидон суҳбат мегузаронанд, тавсия медиҳанд, ки ба кӯдакаш чи хел кумак кунад. Ҳамчунин, ба хонаи кӯдак се маротиба огоҳӣ мефиристанд, ки кӯдаки шумо эҳтимол дар синфаш монад. Аммо агар кӯдак ислоҳ нашуд ва нахонд, дар синфаш мемонад. Агар кӯдак мушкили равонӣ дошта бошад, ба духтур тавсия медиҳанд. Агар ҳама огоҳиҳо нодида гирифта шавад, кӯдак аз мактаб ронда мешавад. Азбаски ҳама кор мекунад, дар хона мондани кӯдак барои волидон мушкил ва ҳамзамон ҷазои сахт аст”.
Хонандаи азиз, мо ин ҷо бо овардани ҳамин чанд андешаву афкори мардум иктифо мекунем ва мутахассисони соҳа, коршиносону таҳлилгарон, равоншиносону фаъолони ҷомеаи шаҳрвандӣ, зиёиёну донишмандон ва дар маҷмуъ тамоми аҳолии кишварро даъват ба он мекунем, ки дар ин масъала бетараф набуда, андешаҳояшонро иброз доранд, то тавонем барои ҳалли ин мушкил дастаҷамъона талош намоем. Чун мо насли наврасу ҷавонро насли ояндасоз меномем, пас биёед роҳнамоияш кунем, то ояндаро бо ақлу ҳуши солим, бо зӯру тавони шикастнопазири зеҳнию ақлонӣ, бо ҷасорату матонату мардонагӣ бисозад. Боқӣ қазоват аз шумост.
Унсурулмаолии Кайковус дар “Қобуснома”-и худ дар мавриди тарбияи фарзанд чунин мегӯяд: “...Ва ба вақти тааллум агар муаллимон ӯро бизананд, ӯро шафқат мабар ва бигузор, ки кӯдак илму адаб ва ҳунар ба чӯб омӯзад ва на ба табъи хеш. Аммо агар беадабӣ кунад ва ту бар вай ба хашм шавӣ, ба дасти хеш вайро мазан, ба муаллимонаш битарсон ва адаб эшонро фармой кардан, ки кинаи ту дар дил нагирад”.
“Рӯзе бо хоҳиши муаллими фарзандам, ки дар синфи 9-ум мехонад, дар яке аз дарсҳояш иштирок намудам. Дарс сар шуд, аз талабаҳо дараке нест, баъди 10 дақиқаи гузаштани дарс якто-якто пайдо шуданд ва тавре синф медароянд, ки гӯӣ хонаи бобоияшон аст. Муаллим дар синф ва ман “меҳмони синф”. Талабаҳо омада, чи хеле хостанд, нишастанд. Муаллим як бор эрод гирифта таъкид кард, ки зуд бошед ва дар бало монд. Якҷоя доду вой карда, ба худсафедкунӣ гузаштанд, дигар муаллим хомӯш интизори боқимонда шуд. Талабаҳо дар синф ҳар куҷо ва чи хеле, ки мехоҳанд, мешинанд, ягон навъ одоби нишастан нест. Ҳатто рӯи миз шишта бо рафиқаш суҳбат мекунад, аз ҳузури нафари бегона парвое надорад. Билохира, ҳама омаданд ва дарс сар шуд, аммо ягон талаба хомӯш намешинад, на духтар на писар, баъзеашон бо телефон бозӣ мекунанд. Дарсро касе намедонад, ғайри ду-се нафар. Муаллим хоҳиш ва ҳатто зорӣ мекунад, ки телефонро як сӯ гузоред, аммо баъди лаҳзаи дур шудани муаллим боз онро ба даст мегиранд.
Ростӣ, дилам ба ҳоли он муаллим сӯхт. Чунки на ҳурмату эҳтиром, на тарбия, на савод дар талабаи имрӯз нест! Сад таҳсин ба муаллимон гуфтам ва аз синф берун шудам...”.
Ин як порча аз нақли як сокини шаҳри Душанбе аст, ки нахуст мехост бо шикояте назди муаллими фарзандаш равад ва вақте вазъро он гунае, ки тасвираш рафт, дарёфт, андешааш билкул дар бораи муаллиму сатҳи маърифатнокии хонандаи имрӯз тағйир ёфт. Ӯ дар идомаи суҳбат чунин изҳор дошт: “Ман аввал гумон мекардам, ки ба ҳама бесаводию бемаърифатии фарзандони мо муаллимон гунаҳкоранд, аммо вақте он аҳволро дидам, чанд рӯз андеша кардам, ки муаллим ҳамарӯза бо чунин рафтору муомилаи фарзандони мо рӯ ба рӯ аст, шабу рӯз ҷон мекоҳонад, ки ба фарзанди мо таълиму тарбия диҳад, аммо... Аммо хуб медонем, ки агар муаллим каме сахт гап занад, волидайни имрӯз бо “кришаҳош” ба сари муаллим меояд. Волидоне ҳастанд, ки ҳатто намедонанд бачаашон дар кадом синф мехонад, вале мабодо муаллим ӯро танбеҳ диҳад ё сояи даст нишон диҳад, тамом. Аз замин сабзида пайдо мешаванд. Ва бало зад муаллимро...”.
Албатта, дар ҷомеа нисбат ба мавқеъ ва ҷойгоҳи муаллим андешаҳо гуногунанд, вале ҳангоми ҳама гуна бархӯрдҳо набояд аз ноадолатӣ кор бигирем. Чаро баъзе кӯдакони имрӯз то ин ҳад нописанду волидон то ин ҳад беандеша шудаанд? Чаро хонандаи имрӯз дарс намехонад? Чаро волидон ба маҷлисҳои падару модарон намераванд? Чаро муаллимон аз хонандаҳо маблағ талаб мекунанд? Кӣ гунаҳкор аст? Чӣ бояд кард?...
Дар ин маврид чанде аз корбарони шабакаи иҷтимоии “Фейсбук”, андешаҳои худро баён намудаанд, ки ҳоло аз чанде аз онҳо огаҳ мешавем.
Робия Азимова, корбари ин шабака, мегӯяд: “Муаллимон мунтазам аз волидон хоҳиш мекунанд, ки дар дарсҳои фарзандонатон иштирок кунед, бо мактаб ҳамкорӣ кунед, фарзандонатонро нигоҳ кунед. Аммо волидон бо ҳар баҳона дар маҷлисҳои падару модарон иштирок намекунанд ва агар иштирок кунанд, ҳамон ҳам волидайни се-чор нафари мехондагӣ меоянд. Ин масъала ҳалли ҷиддӣ мехоҳад!”.
Ин андешаро Туйаҳмад Содиқов тақвият бахшида, изҳор медорад, ки: “Дар кӯчаҳо, ҷойҳои ҷамъиятӣ баъзан ҷавонон рафторҳои ношоиста мекунанд. Ба ин ҳам муаллим гунаҳкор аст? Хеле кам падар ё модар ба мактаб рафта, аз хондани фарзандаш пурсон мешавад. Ҳатто соле як бор ба маҷлис намераванд”.
- Айб аввал аз муаллим аст, вақто муаллим худашро ҳурмат кунад, беҳурматии дигаронро ба худаш раво намебинад, ҳадди ақал талабаро аз дарсаш берун мекунад. Дуввум беназоратӣ аз мақомоти болоӣ ва волидайн ҳам зиёд аст, чунки кори таълиму тарбия танҳо аз мактаб вобастагӣ надорад, - изҳор медорад шаҳрванд Қиёмиддин Муҳиддинов.
Бахтиёр Каримов бошад, таълиму тарбияро пеш аз ҳама масъулияти падару модар мешуморад. “Ман 5 сол дар деҳот ва қариб 6 сол дар донишгоҳ ба ҳайси омӯзгор кор кардаам. Тарбияи насли наврас 80 дарсад аз падару модар ва аҳли оила вобастагӣ дорад”,-мегӯяд Бахтиёр.
“Дар ҳақиқат ин мушкил қариб дар ҳама мактабҳо вуҷуд дорад, - мегӯяд шаҳрванд Мунаваршо Ҳалим. - Аввал ин ки дар синфҳо бояд ҳатман камераҳои назоратӣ насб карда шавад, то ки директори мактаб назорат барад ва вақте волидайн норозигӣ баён карданд, исбот мекунанд ва волидайн фарзанди нохалафашро тарафгирӣ ва муаллимро гунаҳкор карда наметавонад”.
Абдулмаҷид Исоев, сокини шаҳри Душанбе, тарбияро муқаддамтар аз таълим дониста, таъкид мекунад, ки ин масъаларо мо, волидон бояд ҷиддӣ бигирем, чун ба гунаҳкор кардани мактабу маориф ва дигар қишрҳои ҷомеа мо наметавонем ба пешрафтҳое дар мавриди таълиму тарбияи насли наврасу ҷавон ноил гардем: “Аслан на муаллим гунаҳкор аст, на маориф, балки мо, падару модарон гунаҳкорем. Муаллим шахсест, ки ба фарзанди мо таълим медиҳад. Ҳозира падару модар барои фарзанд телефонҳои қимат мехаранд. Намепурсанд, ки фарзандашон ба мактаб меравад ё не, чӣ хел мехонад, рафтораш чӣ гуна аст. Боре ба худ суол додаед, ки чанд маротиба дар дарси фарзандатон иштирок кардаед? Фаромӯш набояд кард, ки тарбия пеш аз таълим меис-тад ва тарбияро мо, волидон ба фарзандамон медиҳем”.
Фирӯз Баротов, андешаҳои худро доир ба ин мавзӯъ чунин баён намудааст: “Дар Амрико муаллим кӯшиш мекунад, ба талаба ёрдам кунад, то ӯ хонад. Агар талаба кӯшиш кард, ҳама ба ӯ кумак мекунанд, то ҳадде дарсҳои ройгони иловагӣ медиҳанд. Бо волидон суҳбат мегузаронанд, тавсия медиҳанд, ки ба кӯдакаш чи хел кумак кунад. Ҳамчунин, ба хонаи кӯдак се маротиба огоҳӣ мефиристанд, ки кӯдаки шумо эҳтимол дар синфаш монад. Аммо агар кӯдак ислоҳ нашуд ва нахонд, дар синфаш мемонад. Агар кӯдак мушкили равонӣ дошта бошад, ба духтур тавсия медиҳанд. Агар ҳама огоҳиҳо нодида гирифта шавад, кӯдак аз мактаб ронда мешавад. Азбаски ҳама кор мекунад, дар хона мондани кӯдак барои волидон мушкил ва ҳамзамон ҷазои сахт аст”.
Хонандаи азиз, мо ин ҷо бо овардани ҳамин чанд андешаву афкори мардум иктифо мекунем ва мутахассисони соҳа, коршиносону таҳлилгарон, равоншиносону фаъолони ҷомеаи шаҳрвандӣ, зиёиёну донишмандон ва дар маҷмуъ тамоми аҳолии кишварро даъват ба он мекунем, ки дар ин масъала бетараф набуда, андешаҳояшонро иброз доранд, то тавонем барои ҳалли ин мушкил дастаҷамъона талош намоем. Чун мо насли наврасу ҷавонро насли ояндасоз меномем, пас биёед роҳнамоияш кунем, то ояндаро бо ақлу ҳуши солим, бо зӯру тавони шикастнопазири зеҳнию ақлонӣ, бо ҷасорату матонату мардонагӣ бисозад. Боқӣ қазоват аз шумост.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед