СИЁСАТ
Сешанбе 23 Апрел 2024 11:27
идома аз шумораҳои гузашта
Дар ибтидои моҳи марти соли равон бузургтарини шабакаҳои иҷтимоӣ – Facebook ҳамчун муқаррароти ҳаррӯзааш саҳифаи чандин нафарро дастнорас гардонд. Миёни онҳое, ки саҳифаи худро кор фармуда наметавонистанд, як ҷавони 28-сола аз англисҳои Канада - Кристофер Уайли (Christopher Wylie) низ буд. Уайли ба ин амали Facebook аз тариқи шабакаи дигари иҷтимоӣ – Twitter ҷанг эълон кард. Суханҳои аҷибу боварнокарданӣ мезад вай. Ин буд, ки дарҳол саҳифаҳои ҷавони ба хашмомада дар шабакаҳои WhatsApp ва Instagram низ баста шуд. (Тавре дар шумораҳои гузашта иттилоъ дода будем, ширкати Facebook соли 2012 бо маблағи як миллиард доллар барномаи Instagram-ро ва соли 2014 бо маблағи нуздаҳ миллиард доллар мессенҷери WhatsApp-ро харидорӣ карда буд).
Рӯзномаи маъруфи англисӣ “The Guardian” ба ин мавзӯъ бетараф намонд ва вақте ки дар таърихи 17 марти соли 2018 мусоҳибаи нашрия бо Крис Уайли ба чоп расид, валвалаи бузургеро ба миён овард. Уайли зимни мусоҳиба муфассал нақл мекунад, ки шурӯъ аз аввали соли 2014 бо мақсади бунёди як системаи вижа аз маълумоти шахсии исифодабарандагони Facebook фаровон истифода шудааст. Назар ба гуфтаи вай дар дохили донишгоҳи Кембриҷ як ширкати қалбакӣ таъсис дода, дар он маълумотеро, ки тавассути пурсишномаҳои махсус аз Facebook ба даст омадаанд, коркард ва таҳлил менамудаанд. Маълумоти коркардшуда баъдан ба мушовири Доналд Трамп - Стив Бэннон, ки дар рафти маъракаи интихоботии номзади ҷумҳурихоҳон зуд - зуд ба Лондон меомад, супурда мешуд.
Дар он мусоҳибаи пуровоза Уайли аз хусуси чи гуна дар зарфи 3 моҳ мушаххасот (профил)-и 50-60 миллион нафар истифодабарандагони Facebook-ро ҷамъоварӣ карданашон як ба як ҳикоят карда, мегӯяд, системаи сохтаи онҳо ҳатто қудрати дастрас намудани муколамаҳои инфиродӣ (личний чат)-и истифодабарандагонро дар Facebook соҳиб аст. “Шумо ҳамин ки ба ҳар замима ва ё пурсишномае дар Facebook нохун задед, дастрасии на танҳо маълумоти шахсии худ, балки маълумоти дӯстонатонро ҳам мумкин мегардонед. Агар шумо нею дӯстонатон ба пурсишномаҳо пайваст шуданд, имкони дастрасӣ ба муколамаҳои инфиродии шуморо ҳам фароҳам мегардонанд”, - таъкид мекунад Крис Уайли.
Ӯ мегӯяд барои ноил шудан ба ин маълумот Кембриҷ Аналитика қариб як миллион доллар масраф кардааст. Аниқтараш ин як миллион доллар маблағест, ки бар ивазаш Алекс Коган маълумоти исифодабарандагони Facebook-ро ба Кембриҷ Аналитика фурӯхтааст. Ва рӯзе, ки Коган бо Кембриҷ Аналитика шартномаи ҳамкориро имзо кард, дар ширкат шампон кушоданду хушҳолӣ карданд.
Дар тими корие, ки маълумоти истифодабарандагони Facebook-ро коркард ва барои истифода омода месозанд, психологҳо, дизайнерҳои муд ва суратгирон низ шомил будаанд. “Бо маълумоти коркардшуда блогҳо ва сомонаҳои интернетӣ сохтем ва дар онҳо чунон мундариҷае омода ва ҷой кардем, ки тавассути он ба фикри одамоне, ки мо маълумоти шахсиашонро ба даст овардаем, осон таъсир расондан мумкин аст. Ба таъбири дигар, заковати истифодабарандагони Facebook-ро ба даст гирифтем”, - иқрор мешавад Уайли. (Мазмун, чунон кардем, ки онҳо бар тибқи хостаи мо амал мекунанд...)
Вақте баҳори соли равон мусоҳибаи Уайли ба чоп расид, вазъият тамоман дарҳам барҳам шуд. Ҷонибҳои ба масъала дахлдор (Facebook, Кембриҷ Аналитика...) иддаои Уайлиро беасос хонданд. Ширкати Кембриҷ Аналитика бо нашри изҳороте ҳама гуфтаҳоро инкор намуда, иброз дошт, ки дар интихоботи президентии ИМА дар соли 2016 ягон хел маълумот истифода нашудааст.
Пас аз нашри ин изҳорот чандин расонаҳо ва институтҳои таҳқиқотӣ навиштанд, ки аллакай тамоми маълумоти ҷамъоваришуда аз бойгонии Кембриҷ Аналитика маҳв шудааст...
УАЙЛИ ВА РОҲИ Ӯ
Кристофер Уайли дар 16-солагӣ хонишро ба итмом нарасонда, тарки мактаб мекунад. Вале ҳамзамон ба штаби интихоботии номзад аз Ҳизби либералии Канада ба ҳайси волонтёр ба кор медарояд. Пас аз чанде ба дафтари марказии он, ба шаҳри Оттава интиқол меёбад. Маҳз дар ҳамон давра ба истифодаи маълумоти шахсии одамон дар рафти маъракаҳои пешазинтихоботӣ мароқ зоҳир карда, бо ин мақсад ба Амрико сафар мекунад, то аз таҷрибаи Ҳизби демократи ИМА дар мавриди истифодаи шабакаҳои иҷтимоӣ баҳравар гардад. Яке аз ҳамкорони собиқи Уайли аз Ҳизби либералии Канада ба шабакаи CBC чунин қисса мекунад: “Замоне, ки шабакаи иҷтимоии Twitter нав пайдо шуда буду Facebook ду сол боз фаъолият дошт, ӯ аллакай коршинос доир ба шабакаҳои иҷтимоӣ буд. Моро мутақоид намуд, ки бояд шабакаҳои иҷтимоиро барои робита намудан бо ҳаводорони ҳизб истифода барем. Демократҳои амрикоӣ дар ин бобат пешсаф буданд ва ӯ мехост, нозукиҳои ин корро аз онҳо омӯзад...”
Манбаи CBC аз Ҳизби либералии Канада мегӯяд, бо мақсадҳои сиёсӣ истифода бурдани маълумоти истифодабарандагони шабакаҳои иҷтимоиро Уайли хеле барвақт дар сар дошт: “Ин замоне буд, ки ӯ дигар ягон хел ҳадду ҳудудро ҷиҳати истифодаи маълумоти шахсии истифодабарандагони шабакаҳои иҷтимоӣ эътироф намекард. Амалан соли 2009 ба мо пешниҳод намуд, то аз маълумоти шахсии одамоне, ки шабакаҳои иҷтимоиро истифода мебаранд, кор бигирем, вале мо қабул накардем”.
Пешниҳоди Уайли қабул нашуда бошад ҳам, ӯ аз идеяҳои худ даст накашид, мустақилона барномасозӣ карданро омӯхт ва дар 20-солагӣ барои таҳсил ба бахши ҳуқуқшиносии Мактаби иқтисодии Лондон даромад.
Ӯ дар мусоҳиба бо рӯзномаи “The Guardian” он давраро ёдовар шуда, мегӯяд: “Либерал-демократҳои Британия ба ман тамос гирифта, мехостанд базаи маълумотҳо ва усули иттилоотонии интихобкунандаҳояшонро нав кунанд. Ман барои онҳо кор кардам ва ҳамзамон омӯхтам...”
Ин ҷиҳат, ки сиёсатмадорони бритониёӣ ба маҳорату хадамоти як мутахассиси ҷавони канадагӣ таваҷҷуҳ зоҳир кардаанд, чандон аҷибу ҳайратовар нест. Зеро вай дорандаи раводид (виза)-и “Tier 1 Exceptional Talent” мебошад. “Tier 1 Exceptional Talent” раводиди махсуси Британия аст, ки ба одамони дорои қобилияти баланд ва истисноӣ дода мешавад. Шарти ноил шудан ба ин раводид он аст, ки шуморо аз рӯи тахассусатон бояд дар арсаи байналмилалӣ эътироф карда бошанд ва ё қобилияти эътироф гаштан дар ояндаро доро бошед. Раводидро соле 200 нафар ба даст меоранд, ки Уайли дар он миён роҳ ёфта буд.
Соли 2013 Уайли Мактаби иқтисодии Лондонро хатм кард. Ин замоне буд, ки натиҷаи пажуҳиши психологҳои донишгоҳи Кембриҷ, ки муносибати хислат бо афзалиятҳои одамонро муайян карда буданд, нашр шуд. Ба ёд биёред замимаи “MyPersonality”-и Михал Косинскийро, ки соли 2013 бо усули “Big Five” (панҷи бузург) аз тариқи пурсишномаҳо мушаххасоти истифодабарандагони Facebook-ро муайян мекарданд. Ба натиҷаи ин таҳқиқот, ки дар сомонаи шахсии Косинский дарҷ шудааст, Уайли таваҷҷуҳ зоҳир мекунад. Ҳамзамон ба сараш саволе меояд, ки чаро либералҳои демократ мудом дар интихоботҳо ба мушкил дучор мегарданд. Ӯ то пажуҳиши психологҳои Кембриҷро пурра наомӯхт, роҳи муттаҳид сохтани интихобкунандаҳои Ҳизби либерал-демократро пайдо карда натавонист. Тавре худаш мегӯяд, ӯро он ҷиҳат ба ҳайрат меовард, ки хислатҳои шахс чи гуна метавонанд мавқеи сиёсии ӯро муайян созанд. Лекин вақте ки иқтидори Ҳизби либерал-демократ ва мавқеи онро ба навгониҳо таҳлил карда баромад, ҷавоби саволашро пайдо кард. “Либерализм зотан ба навгониҳо хушбин аст, вале ба дарк ва қабули он чандон майл надорад. Баръакс, вақте дар бораи либералҳои демократ сухан меравад, пеши назар як зумра ҷавонҳои оворагард ва профессорҳое меоянд, ки аз олами дигаранд (ба навгониҳои ин дунё бегонаанд)”, - зикр мекунад вай.
Акнун Уайли фаҳмида буд, ки нафаронеро, ки либерализмро осон қабул карда ва ба ҳизб аъзо шуда метавонанд, чи гуна ба сафи ҳизб “ҷалб” кунад. Инчунин фаҳмида буд, ки иттилоот ва тарғиботро ба киҳо (кадом қишри ҷомеа) равона созад. Вале идеяҳои ӯ аз ҷониби роҳбарияти ҳизб пазируфта нашуданд...
Зимнан, базудӣ нафароне ёфт шуданд, ки ба идеяҳои Уайли ҳусни таваҷҷуҳ зоҳир карданд. Аммо онҳо либералҳо набуданд...
“БАРОИ ШУСТАНИ МАҒЗҲО СИЛОҲИ ПСИХОЛОГӢ СОХТАМ”
Ба туфайли робита барқарор кардан бо мақомдорони бритониёӣ Уайли ба SCL Group роҳ ёфт. Ин замоне буд, ки ҳанӯз ширкати қалбакии Кембриҷ Аналитика сохта нашуда буд. Яъне то соли 2013. Александр Никс, ки баъдан роҳбари ширкати Кембриҷ Аналитика шуд, дар он вақт як ширкати дигари тобеи SCL Group (SCL Election)-ро сарварӣ мекард. Ӯ ба Уайли пешниҳод мекунад, ки барояш шароити хуби корӣ ва озодии комил медиҳанд, то таҷриба намояду идеяҳои худро дар амал татбиқ созад. Уайли бечуну чаро қабул мекунад.
Ва дар SCL оид ба масъалаҳои таҳқиқотӣ роҳбар таъин мегардад. Тавре зимни мусоҳибааш иброз медорад, дар ибтидо намедонист, ки ба чи коре даст задааст. Зеро ширкат танҳо ба масъалаи интихобот сару кор надошт, он ба Вазорати мудофиаи Британияи Кабир ва ИМА шартномаҳои ҳамкорӣ имзо карда буд. Амалиёти психологӣ мебурд. Вале на бо роҳи иваз кардани ақидаи одамон тавассути далелҳо ва муътақидсозӣ, балки бо ёрии ҳукмфармоии иттилоотӣ. Манзур, технологияи истифодаи овозаҳо, иттилооти бардурӯғ ва ахбори сохта (fake news).
Барои он ки идеяҳои баландпарвози Кристофер Уайли дар амал татбиқ карда шавад, соли 2013 бо иштироки ӯ ширкати Кембриҷ Аналитикаро таъсис доданд. Ҳамоне, ки найрангу бадкориҳояшро баъдтар боз худи Уайли ифшо кард. Чунон ки қаблан ҳам зикр шуда буд, сарпарасти ширкати Кембриҷ Аналитика сарватманди амрикоӣ Роберт Мерсер мебошад. Ҳамоне, ки Ҳизби ҷумҳурихоҳони ИМА ва маъракаҳои пешазинтихоботии Трампро аз лиҳози молӣ дастгирӣ кардааст.
Ҳамин тавр, роҳбарони SCL Group ва шариконашон тавонистанд, ки аз дониш ва масъулиятнописандии Уайли ба нафъи худ истифода баранд. Худи ӯ ҳам иқрор мешавад, ки: “Ман силоҳи психологиеро барои шустани мағзҳо сохтам. Ҳарчанд мақсадам танҳо дар амал санҷидани назарияи худ буд”.
Агентии иттилоотии InfoResist бо такя ба шабакаи CBC менависад, ки вақте Трамп бо ёрии технологияи Кембриҷ Аналитика дар интихоботи президентӣ баранда шуд ва қувваҳои иртиҷоии ростгаро дар Амрико маъруфият ёфтанд, Уайли “ба худ омад”. Зеро мавқеи ӯ баринҳо, ки либерал, вегетериан ва ҳамҷинсгарои ошкоро мебошанд, танг мегашт. Уайли ба хулоса мерасад, ки бояд ба рафти интихоботҳо таъсир расондани Кембриҷ Аналитикаро ба ҳама ифшо намояд. “Ман бояд иқрор шавам, одамон бояд бидонанд, ки ин система чи гуна фаъолият мекунад”, - гуфтааст вай. Ӯ пушаймон шуд. Зеро дар натиҷаи кори анҷомдодааш нафароне ба сари қудрат омаданд, ки бунёди ҷомеаеро дар сар доранд, ки дар он ба нафароне чун Кристофер Уайли ҷой нест.
(Давом дорад)
Дар ибтидои моҳи марти соли равон бузургтарини шабакаҳои иҷтимоӣ – Facebook ҳамчун муқаррароти ҳаррӯзааш саҳифаи чандин нафарро дастнорас гардонд. Миёни онҳое, ки саҳифаи худро кор фармуда наметавонистанд, як ҷавони 28-сола аз англисҳои Канада - Кристофер Уайли (Christopher Wylie) низ буд. Уайли ба ин амали Facebook аз тариқи шабакаи дигари иҷтимоӣ – Twitter ҷанг эълон кард. Суханҳои аҷибу боварнокарданӣ мезад вай. Ин буд, ки дарҳол саҳифаҳои ҷавони ба хашмомада дар шабакаҳои WhatsApp ва Instagram низ баста шуд. (Тавре дар шумораҳои гузашта иттилоъ дода будем, ширкати Facebook соли 2012 бо маблағи як миллиард доллар барномаи Instagram-ро ва соли 2014 бо маблағи нуздаҳ миллиард доллар мессенҷери WhatsApp-ро харидорӣ карда буд).
Рӯзномаи маъруфи англисӣ “The Guardian” ба ин мавзӯъ бетараф намонд ва вақте ки дар таърихи 17 марти соли 2018 мусоҳибаи нашрия бо Крис Уайли ба чоп расид, валвалаи бузургеро ба миён овард. Уайли зимни мусоҳиба муфассал нақл мекунад, ки шурӯъ аз аввали соли 2014 бо мақсади бунёди як системаи вижа аз маълумоти шахсии исифодабарандагони Facebook фаровон истифода шудааст. Назар ба гуфтаи вай дар дохили донишгоҳи Кембриҷ як ширкати қалбакӣ таъсис дода, дар он маълумотеро, ки тавассути пурсишномаҳои махсус аз Facebook ба даст омадаанд, коркард ва таҳлил менамудаанд. Маълумоти коркардшуда баъдан ба мушовири Доналд Трамп - Стив Бэннон, ки дар рафти маъракаи интихоботии номзади ҷумҳурихоҳон зуд - зуд ба Лондон меомад, супурда мешуд.
Дар он мусоҳибаи пуровоза Уайли аз хусуси чи гуна дар зарфи 3 моҳ мушаххасот (профил)-и 50-60 миллион нафар истифодабарандагони Facebook-ро ҷамъоварӣ карданашон як ба як ҳикоят карда, мегӯяд, системаи сохтаи онҳо ҳатто қудрати дастрас намудани муколамаҳои инфиродӣ (личний чат)-и истифодабарандагонро дар Facebook соҳиб аст. “Шумо ҳамин ки ба ҳар замима ва ё пурсишномае дар Facebook нохун задед, дастрасии на танҳо маълумоти шахсии худ, балки маълумоти дӯстонатонро ҳам мумкин мегардонед. Агар шумо нею дӯстонатон ба пурсишномаҳо пайваст шуданд, имкони дастрасӣ ба муколамаҳои инфиродии шуморо ҳам фароҳам мегардонанд”, - таъкид мекунад Крис Уайли.
Ӯ мегӯяд барои ноил шудан ба ин маълумот Кембриҷ Аналитика қариб як миллион доллар масраф кардааст. Аниқтараш ин як миллион доллар маблағест, ки бар ивазаш Алекс Коган маълумоти исифодабарандагони Facebook-ро ба Кембриҷ Аналитика фурӯхтааст. Ва рӯзе, ки Коган бо Кембриҷ Аналитика шартномаи ҳамкориро имзо кард, дар ширкат шампон кушоданду хушҳолӣ карданд.
Дар тими корие, ки маълумоти истифодабарандагони Facebook-ро коркард ва барои истифода омода месозанд, психологҳо, дизайнерҳои муд ва суратгирон низ шомил будаанд. “Бо маълумоти коркардшуда блогҳо ва сомонаҳои интернетӣ сохтем ва дар онҳо чунон мундариҷае омода ва ҷой кардем, ки тавассути он ба фикри одамоне, ки мо маълумоти шахсиашонро ба даст овардаем, осон таъсир расондан мумкин аст. Ба таъбири дигар, заковати истифодабарандагони Facebook-ро ба даст гирифтем”, - иқрор мешавад Уайли. (Мазмун, чунон кардем, ки онҳо бар тибқи хостаи мо амал мекунанд...)
Вақте баҳори соли равон мусоҳибаи Уайли ба чоп расид, вазъият тамоман дарҳам барҳам шуд. Ҷонибҳои ба масъала дахлдор (Facebook, Кембриҷ Аналитика...) иддаои Уайлиро беасос хонданд. Ширкати Кембриҷ Аналитика бо нашри изҳороте ҳама гуфтаҳоро инкор намуда, иброз дошт, ки дар интихоботи президентии ИМА дар соли 2016 ягон хел маълумот истифода нашудааст.
Пас аз нашри ин изҳорот чандин расонаҳо ва институтҳои таҳқиқотӣ навиштанд, ки аллакай тамоми маълумоти ҷамъоваришуда аз бойгонии Кембриҷ Аналитика маҳв шудааст...
УАЙЛИ ВА РОҲИ Ӯ
Кристофер Уайли дар 16-солагӣ хонишро ба итмом нарасонда, тарки мактаб мекунад. Вале ҳамзамон ба штаби интихоботии номзад аз Ҳизби либералии Канада ба ҳайси волонтёр ба кор медарояд. Пас аз чанде ба дафтари марказии он, ба шаҳри Оттава интиқол меёбад. Маҳз дар ҳамон давра ба истифодаи маълумоти шахсии одамон дар рафти маъракаҳои пешазинтихоботӣ мароқ зоҳир карда, бо ин мақсад ба Амрико сафар мекунад, то аз таҷрибаи Ҳизби демократи ИМА дар мавриди истифодаи шабакаҳои иҷтимоӣ баҳравар гардад. Яке аз ҳамкорони собиқи Уайли аз Ҳизби либералии Канада ба шабакаи CBC чунин қисса мекунад: “Замоне, ки шабакаи иҷтимоии Twitter нав пайдо шуда буду Facebook ду сол боз фаъолият дошт, ӯ аллакай коршинос доир ба шабакаҳои иҷтимоӣ буд. Моро мутақоид намуд, ки бояд шабакаҳои иҷтимоиро барои робита намудан бо ҳаводорони ҳизб истифода барем. Демократҳои амрикоӣ дар ин бобат пешсаф буданд ва ӯ мехост, нозукиҳои ин корро аз онҳо омӯзад...”
Манбаи CBC аз Ҳизби либералии Канада мегӯяд, бо мақсадҳои сиёсӣ истифода бурдани маълумоти истифодабарандагони шабакаҳои иҷтимоиро Уайли хеле барвақт дар сар дошт: “Ин замоне буд, ки ӯ дигар ягон хел ҳадду ҳудудро ҷиҳати истифодаи маълумоти шахсии истифодабарандагони шабакаҳои иҷтимоӣ эътироф намекард. Амалан соли 2009 ба мо пешниҳод намуд, то аз маълумоти шахсии одамоне, ки шабакаҳои иҷтимоиро истифода мебаранд, кор бигирем, вале мо қабул накардем”.
Пешниҳоди Уайли қабул нашуда бошад ҳам, ӯ аз идеяҳои худ даст накашид, мустақилона барномасозӣ карданро омӯхт ва дар 20-солагӣ барои таҳсил ба бахши ҳуқуқшиносии Мактаби иқтисодии Лондон даромад.
Ӯ дар мусоҳиба бо рӯзномаи “The Guardian” он давраро ёдовар шуда, мегӯяд: “Либерал-демократҳои Британия ба ман тамос гирифта, мехостанд базаи маълумотҳо ва усули иттилоотонии интихобкунандаҳояшонро нав кунанд. Ман барои онҳо кор кардам ва ҳамзамон омӯхтам...”
Ин ҷиҳат, ки сиёсатмадорони бритониёӣ ба маҳорату хадамоти як мутахассиси ҷавони канадагӣ таваҷҷуҳ зоҳир кардаанд, чандон аҷибу ҳайратовар нест. Зеро вай дорандаи раводид (виза)-и “Tier 1 Exceptional Talent” мебошад. “Tier 1 Exceptional Talent” раводиди махсуси Британия аст, ки ба одамони дорои қобилияти баланд ва истисноӣ дода мешавад. Шарти ноил шудан ба ин раводид он аст, ки шуморо аз рӯи тахассусатон бояд дар арсаи байналмилалӣ эътироф карда бошанд ва ё қобилияти эътироф гаштан дар ояндаро доро бошед. Раводидро соле 200 нафар ба даст меоранд, ки Уайли дар он миён роҳ ёфта буд.
Соли 2013 Уайли Мактаби иқтисодии Лондонро хатм кард. Ин замоне буд, ки натиҷаи пажуҳиши психологҳои донишгоҳи Кембриҷ, ки муносибати хислат бо афзалиятҳои одамонро муайян карда буданд, нашр шуд. Ба ёд биёред замимаи “MyPersonality”-и Михал Косинскийро, ки соли 2013 бо усули “Big Five” (панҷи бузург) аз тариқи пурсишномаҳо мушаххасоти истифодабарандагони Facebook-ро муайян мекарданд. Ба натиҷаи ин таҳқиқот, ки дар сомонаи шахсии Косинский дарҷ шудааст, Уайли таваҷҷуҳ зоҳир мекунад. Ҳамзамон ба сараш саволе меояд, ки чаро либералҳои демократ мудом дар интихоботҳо ба мушкил дучор мегарданд. Ӯ то пажуҳиши психологҳои Кембриҷро пурра наомӯхт, роҳи муттаҳид сохтани интихобкунандаҳои Ҳизби либерал-демократро пайдо карда натавонист. Тавре худаш мегӯяд, ӯро он ҷиҳат ба ҳайрат меовард, ки хислатҳои шахс чи гуна метавонанд мавқеи сиёсии ӯро муайян созанд. Лекин вақте ки иқтидори Ҳизби либерал-демократ ва мавқеи онро ба навгониҳо таҳлил карда баромад, ҷавоби саволашро пайдо кард. “Либерализм зотан ба навгониҳо хушбин аст, вале ба дарк ва қабули он чандон майл надорад. Баръакс, вақте дар бораи либералҳои демократ сухан меравад, пеши назар як зумра ҷавонҳои оворагард ва профессорҳое меоянд, ки аз олами дигаранд (ба навгониҳои ин дунё бегонаанд)”, - зикр мекунад вай.
Акнун Уайли фаҳмида буд, ки нафаронеро, ки либерализмро осон қабул карда ва ба ҳизб аъзо шуда метавонанд, чи гуна ба сафи ҳизб “ҷалб” кунад. Инчунин фаҳмида буд, ки иттилоот ва тарғиботро ба киҳо (кадом қишри ҷомеа) равона созад. Вале идеяҳои ӯ аз ҷониби роҳбарияти ҳизб пазируфта нашуданд...
Зимнан, базудӣ нафароне ёфт шуданд, ки ба идеяҳои Уайли ҳусни таваҷҷуҳ зоҳир карданд. Аммо онҳо либералҳо набуданд...
“БАРОИ ШУСТАНИ МАҒЗҲО СИЛОҲИ ПСИХОЛОГӢ СОХТАМ”
Ба туфайли робита барқарор кардан бо мақомдорони бритониёӣ Уайли ба SCL Group роҳ ёфт. Ин замоне буд, ки ҳанӯз ширкати қалбакии Кембриҷ Аналитика сохта нашуда буд. Яъне то соли 2013. Александр Никс, ки баъдан роҳбари ширкати Кембриҷ Аналитика шуд, дар он вақт як ширкати дигари тобеи SCL Group (SCL Election)-ро сарварӣ мекард. Ӯ ба Уайли пешниҳод мекунад, ки барояш шароити хуби корӣ ва озодии комил медиҳанд, то таҷриба намояду идеяҳои худро дар амал татбиқ созад. Уайли бечуну чаро қабул мекунад.
Ва дар SCL оид ба масъалаҳои таҳқиқотӣ роҳбар таъин мегардад. Тавре зимни мусоҳибааш иброз медорад, дар ибтидо намедонист, ки ба чи коре даст задааст. Зеро ширкат танҳо ба масъалаи интихобот сару кор надошт, он ба Вазорати мудофиаи Британияи Кабир ва ИМА шартномаҳои ҳамкорӣ имзо карда буд. Амалиёти психологӣ мебурд. Вале на бо роҳи иваз кардани ақидаи одамон тавассути далелҳо ва муътақидсозӣ, балки бо ёрии ҳукмфармоии иттилоотӣ. Манзур, технологияи истифодаи овозаҳо, иттилооти бардурӯғ ва ахбори сохта (fake news).
Барои он ки идеяҳои баландпарвози Кристофер Уайли дар амал татбиқ карда шавад, соли 2013 бо иштироки ӯ ширкати Кембриҷ Аналитикаро таъсис доданд. Ҳамоне, ки найрангу бадкориҳояшро баъдтар боз худи Уайли ифшо кард. Чунон ки қаблан ҳам зикр шуда буд, сарпарасти ширкати Кембриҷ Аналитика сарватманди амрикоӣ Роберт Мерсер мебошад. Ҳамоне, ки Ҳизби ҷумҳурихоҳони ИМА ва маъракаҳои пешазинтихоботии Трампро аз лиҳози молӣ дастгирӣ кардааст.
Ҳамин тавр, роҳбарони SCL Group ва шариконашон тавонистанд, ки аз дониш ва масъулиятнописандии Уайли ба нафъи худ истифода баранд. Худи ӯ ҳам иқрор мешавад, ки: “Ман силоҳи психологиеро барои шустани мағзҳо сохтам. Ҳарчанд мақсадам танҳо дар амал санҷидани назарияи худ буд”.
Агентии иттилоотии InfoResist бо такя ба шабакаи CBC менависад, ки вақте Трамп бо ёрии технологияи Кембриҷ Аналитика дар интихоботи президентӣ баранда шуд ва қувваҳои иртиҷоии ростгаро дар Амрико маъруфият ёфтанд, Уайли “ба худ омад”. Зеро мавқеи ӯ баринҳо, ки либерал, вегетериан ва ҳамҷинсгарои ошкоро мебошанд, танг мегашт. Уайли ба хулоса мерасад, ки бояд ба рафти интихоботҳо таъсир расондани Кембриҷ Аналитикаро ба ҳама ифшо намояд. “Ман бояд иқрор шавам, одамон бояд бидонанд, ки ин система чи гуна фаъолият мекунад”, - гуфтааст вай. Ӯ пушаймон шуд. Зеро дар натиҷаи кори анҷомдодааш нафароне ба сари қудрат омаданд, ки бунёди ҷомеаеро дар сар доранд, ки дар он ба нафароне чун Кристофер Уайли ҷой нест.
(Давом дорад)
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед