Чандест, ки дар фазои иттилоотии кишвар перомуни “бозёфтҳо”-и таш­килоти “Диссернет” баҳсу мунозираҳо ба шакли хеле гу­стурда ҷараён до­рад. Ташкилоти “Диссернет”, ки муассисонаш 4 тан аз донишмандони рус мебошанд, соли 2013 бо мақсади ташхиси рисолаҳои ҳимояшудаи унвонҷўён, ки бо қарори Комиссияи олии аттестатсио­нии (КОА) Вазорати маориф ва илми Федератсияи Русия соҳиби унвонҳои илмӣ шудаанд, таъсис ёфтааст. Бо гумони ғолиб дар кори ин ташкилот ҳадафҳои сиёсӣ низ ҷой доранд. Зеро солҳои ахир дар КОА-и Федератсияи Русия садҳо олимо­ни тоҷик рисолаҳои номзадиву докторӣ ҳимоя кардаанд. Ҳадафи ин ташки­лот қарор гирифта­ни маҳз рисолаҳои илмии шахсиятҳои баландпоя ва пай­вандони эшон, ки ҳақиқат будани таш­хиси эшонро КОА-и Федератсияи Русия низ рад мекунад, ҳадафҳои ҳизбиву сиёсӣ надоштанро зери суол меба­рад. Муассисони ин ташкилот худро “ҷамъияти озоди маҷозӣ” ном ме­баранд ва мақсади корҳои анҷомдодаи худро баҳри беҳбудии илм мено­манд, аммо ҳамчун ташкилот дар ягон мақомоти Русия рас­ман ба қайд гирифта нашудаанд.

Суоли дигари матраҳ доир ба ин мавзуъ ин аст, ки тамоми корҳои илмии дар КОА-и Фе­дератсияи Русия ҳимояшуда, қабл аз ҳимоя аз барномаи зиддиасардуздӣ мегузаранд, ки он меъёрҳои хоси илмиро дорад. Дубора баргаштан ба инҳо аз ҳар нигоҳ бидуни ғараз наметавонад бошад. Дар як мусоҳибаи ихтисосиаш Сергей Пархоменко, рӯзноманигор ва яке аз асосгузорони “Диссер­нет” бо хабарнигори “payom. net” мегуяд: “Хеле муҳим аст, ки дар Тоҷикистон дис­сернети худаш пайдо шавад. Рисолаҳои зиёде вуҷуд до­ранд, ки забонашон русӣ нест ва мо бо онҳо кор карда наме­тавонем. Ин корро танҳо мар­думи худи Тоҷикистон, карда метавонанд. Бинобар ин агар дар Тоҷикистон як диссернети кӯчаки миллӣ пайдо мешуд, хеле олӣ мебуд. Мо аз ҳамкорӣ бо чунин инсонҳо, омӯзиш до­дани онҳо, додани асбобҳое, ки худамон аз он истифода мекунем, хушҳол хоҳем буд”.

Ба гуфтаҳои ин муассиси “Диссернет” агар диққат ку­нем, кори эшон на барои пеш­бурди илм, балки беобрӯ кар­дани ходимони илмии кишвар аст. Ва онҳо, ки барои таблиғу пешбурди кори хеш ба нафа­рони ҳампешаи худ натанҳо ҳамкорӣ кунанд, балки омода­анд ононро омӯзиш диҳанду бо асбобу лавозимоти лозима таъмин намоянд. Дар ин миён бешак ҳадафҳои муғризона ба назар мерасад.

Ахиран перомуни фаъо­лияти он Президенти Акаде­мияи илмҳо ва раиси Комис­сияи олии аттестатсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон, акаде­мик Фарҳод Раҳимӣ ба КОА-и Федератсияи Русия муроҷиат кард. Чӣ гунае ки дар макту­би ҷавобӣ саркотиби илмии КОА-и Федератсияи Русия И. М. Матскевич зикр мекунад: “Сомонаи dissernet.org ба Ко­миссияи олии аттестатсионии назди Вазорати маориф ва илми Федератсияи Русия ягон муносибат надорад. Мавқеи шахсоне, ки дар сомонаи ном­баршуда маълумот ҷойгир менамоянд, мавқеи шахсии онҳо буда, нуқтаи назари рас­мии КОА-и Федератсияи Русия нест”.

Саъдӣ Маҳдӣ, декани факултаи журналистикаи ДМТ доир ба фаъолияти ин ташкилот чунин андеша до­рад: “Бояд гуфт, ки сомонаи диссернет расмӣ нест ва тиҷорати як гурӯҳ аст. Агар душманони миллату давла­ти тоҷик, ки мутаассифона онҳо ҳам тоҷиканд, пайи бад­ном кардани ҳамватани ману ту ба хотири бадном карда­ни ҳукумат ин корро сомон диҳанд, чаро бояд боиси хур­сандии баъзе афрод шавад, ман намефаҳмам. Пӯфаки илм накафидааст, яъне ба ибораи В. И. Ленин илм ба кризис ду­чор намешавад. Бо овардани номи танҳо аъзои Ҳукумати Тоҷикистон фаъолияти “Дис­сернет” зери шубҳа мера­вад. Фошкориҳои “Диссернет” ғаразнок ва барои бадном кардани Ҳукумати Тоҷикистон аст. Албатта, мо ҳеҷ вақт та­рафдори асардӯздӣ набудем ва нестем. Шӯру валвалае, ки дар фейсбук ҳоло доранд, ман намедонам чӣ маъно до­рад. Баъди мулоҳизаи чандин рисола дидем, ки ҷадвали ни­шондодаи “Диссернет” қариб, ки тоза аст, яъне ҷо-ҷо сурху сабз аст. Албатта, ман мате­матик нестам, ки фоизи дақиқи онро барорам, аммо аз рӯи ҳисоби филологии худам ди­дам, ки аз рӯи ҷадвали ни­шондодаи “Диссернет” баъзе корҳо аз 75 фоиз зиёд тозаанд. Яъне 10-15 фоизи асардуздӣ (плагиат)-и баровардаи “Дис­сернет” ба муҳтавои рисолаҳо ҳеҷ таъсире надорад”.

Мирсаид Сатториён, як корбари дигари фейсбук дар шарҳи навиштаи Саъдӣ Маҳдӣ менигорад: “Диссернет" ба қавли худаш амали савоб карда истодааст. Бародаро­ни азиз, як маротиба чашма­тонро кушоед. Нафаре барои манфиати нафарони дигар та­лош намекунад. Ҳамагӣ қабл аз манфиати умум манфиати шахсиро мегузоранд. Ҳадафи "Диссернет" низ аз мақсадҳои ғаразноке иборат аст...”.

Дарвоқеъ бидуни таҳлилу баррасии андешаи дигарон ва омӯзиши осори илмии қаблан интишорёфта ва корбурди онҳо наметавон тадқиқоти илмӣ гу­заронд. Хоҳу нохоҳ чанд фо­изи ҳар рисолаи илмӣ бояд иқтибосу назари муҳаққиқони дигар бошад, ки ин на танҳо ба кори илмӣ лакнат намеорад, балки қимати онро меафзояд. Ин ҳақиқатест, ки ҳар нафари ҳаддал имкон кори курсӣ ё ри­солаи дипломӣ навишта аз он огаҳ аст. Аммо...

Аммо, бо вуҷуди ин мухо­лифони ҳукумати кунунии киш­вар аз “бозёфтҳои” dissernet. org “гарм” истиқбол намуданд ва дар сомонаи akhbor.com ва саҳифаҳои фейсбукии чанд тан аз эшон таҳти унвонҳои “Поёни филм: пӯфаки илми тоҷик кафид”, “Олимони қалбакӣ. Илми тоҷик ба куҷо равона аст?” ва ба ин монанд маводҳо таҳия намуда, оли­мони кишварро “хасакӣ” унвон кардаву илми тоҷикро зери суол бурдан мехостанд. Бар пояи ин ниҳодҳои дахлдори кишварро аз “беэътиноӣ” ба рисолаҳои ҳимояшаванда айб­дор низ карданд.

Ин дар ҳолест, ки илми тоҷик рӯз аз рӯз дар ҳоли руш­ду пешравист ва олимони тоҷик пайваста аз ҷониби академи­яву вазоратҳо ва роҳбарони донишгоҳҳову мамолики алоҳида қадрдонӣ карда меша­ванд. Олимони сарсупурдае, ки дар пешбурди илми тоҷик саҳми зиёд доранд, кам нестанд. Чан­де пеш аз ҷониби Президенти Лаҳистон, Анджей Дуда сазо­вори унвони профессори илми табиатшиносӣ гардидани до­нишманди тоҷик Оймаҳмад Раҳмонов далели ин гуфтаҳост.

Нодида гирифтани дастовардҳои илмии кишвар ва санги туҳмату буҳтон задан ба ходимони илм, ки имрӯзҳо аз ҷониби мухолифони киш­вар ба таври густурда ҷараён дорад, бояд пешорӯи ҳар яки онҳо ҷавобгарии маънавиро намудор кунад.

Миллати тоҷик аз ибти­до бо илму дониш пайванди ҳамешагӣ дошт ва дорад. Дар ин росто метавон чандин бу­зургони илму ирфони дирӯзу имрӯзи миллатро номбар кард. Хулосаи гуфтаҳо ин аст, ки имрӯз илм дар Ҷумҳурии Тоҷикистон рӯ ба рушд буда, ҷиҳати ҳаматарафа дастгирӣ ва ташаккул ёфтани илм дар кишвар кулли имкониятҳои за­рурию мувофиқ ба талаботи замон фароҳам оварда шуда­аст. “Кашфиётҳо”-е, ки таш­килоти “Диссернет” роҷеъ ба рисолаҳои номзадиву доктор­ии олимони тоҷик менамояд, ба таъкиди аксари коршиносо­ни соҳа беасос ва муғризона аст. Ҳеҷ гуна ғаразу буҳтон ба илми тоҷик таъсире нахоҳад расонд. Зеро илми тоҷик бо таърихи илми башарият ҳамнабз буд, ҳаст ва то абад хоҳад монд.