СИЁСАТ
Шанбе 27 Апрел 2024 09:53
27 июн аз рӯзи ба имзо расидани Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 19 сол пур мешавад. 19 сол мешавад сулҳи деринтизор дар партави ризоияти ваҳдати миллӣ дар саросари кишварамон тантана дорад. 19 сол боз сулҳу ваҳдат пойдору устувор ва ба ин васила Истиқлолияти давлатӣ барқарор аст. Пойдории сулҳу ваҳдати миллӣ ва устувории Истиқлолияти давлатиро дар ҳар қадам ва дар ҳар самт ба хубӣ эҳсос мекунем. Осудагию оромӣ, тинҷию амонӣ, шукуфоиву сарсабзӣ, ободониву фаровонӣ, рушди бомароми иқтисодиёту иҷтимоиёти кишвар, беҳтар шудани сатҳи зиндагии мардум, сол ба сол паст шудани сатҳи камбизоатӣ, таъмини амнияти миллӣ, тақвияти рукнҳои давлатдорӣ, дифоъ аз ҳуқуқу озодиҳо, таҳкими мавқеи давлат дар арсаи байналмилалӣ, риоя ва иҷрои талаботи Конститутсия ва қонунҳо, яъне волоияти қонун ва ба ин васила ташаккул ва рушди давлати ҳуқуқбунёду демократӣ, расидан ба ҳадафҳои стратегӣ ва афзалиятҳои миллӣ ва амсоли инҳо мафҳумҳое мебошанд, ки маҳз ба шарофати ваҳдати миллӣ ба даст омада, зина ба зина ташаккул ва рушд ёфта истода, Истиқлолияти давлатиро устувортар гардонида истодаанд.
Лаҳзае нобасомониҳои солҳои ҷанги шаҳрвандиро пеши назар овардан кофист, то ба қадри сулҳу ваҳдат бирасем. Нофаҳмиву зудбоварӣ, гаравишу пайравӣ, мазҳабпарастӣ, эътиқоду эътимоди ноҷо, таъсири мафкураи пасти қолабии баъзе руҳониёни аз бартариҳои дунявият ноогоҳ ба зеҳни мардум сабаби сарзании муноқишаҳо шуданд. Муноқишаҳое, ки хисороти зиёди ҷониву молӣ ва иҷтимоиро ба дунбол дошт. Кишвар ба гирдоби туфону кашмакашиҳо ва нофаҳмиву нобасомониҳо кашида шуд.
Авзои ноороми онвақтаи сиёсию иҷтимоӣ ва иқтисодию маънавии кишварро танҳо сулҳу субот, ваҳдату ягонагӣ ва ҳамдигарфаҳмиву ҳамдилӣ метавонист ором ва истиқлолиятро пойдор созад.
Фосилае, ки аз эълони Истиқлолияти давлатӣ то ба имзорасии Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон гузашт, фарогири шаш марҳалаи муҳиму сарнавиштсози таърихӣ аст:
- марҳалаи аввал - аз моҳи сентябри соли 1992 то моҳи ноябри соли 1992 (то Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон) - муборизаи қувваҳои гуногун барои ба даст овардани ҳокимият, оғози ҷанги шаҳрвандӣ, беҳокимиятӣ ва бесарусомонӣ дар кишвар;
- марҳалаи дуюм - солҳои 1992-1993 гирифтани пеши роҳи оташи ҷанги шаҳрвандӣ, пайдо шудани фазои боэътимоди якдигарфаҳмӣ ва оштии миллӣ;
- марҳалаи сеюм - соли 1994 - гузоштани пояҳои низоми нави давлатдорӣ, баргузор шудани ислоҳоти сиёсӣ, иқтисодӣ, аҳамияти амалии музокироти миёни тоҷикон ва баргардонидану ҷо ба ҷо кардани фирориён ба маҳалли зисти доимиашон, ташаккули пояҳои давлатдорӣ, ташкили неруҳои мусаллаҳи миллӣ ва қувваҳои сарҳадӣ, тезонидани раванди оштии миллӣ, ташаккулёбии сиёсати хориҷии кишвар, болоравии нуфузу обрӯи Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ;
- марҳалаи чорум - соли 1995 то нимаҳои соли 1996 - оғози дигаргунсозиҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ, ба анҷом расонидани раванди бозгашти иҷбории фирориён;
- марҳалаи панҷум - солҳои 1996-1997 вусъат гирифтани сулҳу ваҳдат;
- марҳалаи шашум - аз 27 июни соли 1997 - ба имзорасии Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон - Рӯзи Ваҳдати миллӣ то имрӯз.
Заминаи асосӣ ва боэътимоди фарҳанги сулҳ ва ваҳдати миллӣ дар Иҷлосияи таърихии XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо таъсиси Ҳукумати қонунӣ ва ба сифати Раиси Шӯрои Олӣ интихоб шудани фарзонафарзанди халқ, Қаҳрамони Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон гузошта шуд. Дар таърихи давлатдории миллии тоҷикон ва таърихи навини Тоҷикистони соҳибистиқлол асолату рисолати таърихии иҷлосияи мазкур пеш аз ҳама он аст, ки ба ду омили муҳиму асосӣ - хатари ҳамчун давлати мустақил аз харитаи ҷаҳон аз байн бурдани Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳамчун миллат аз миён рафтани тоҷикони куҳаннажод пешгирӣ карда шуд. Барқарор намудани сулҳ дар кишвар аввалин иқдоми ҷиддӣ дар ҷодаи ваҳдати миллӣ маҳсуб меёбад, ки дар ин иҷлосия аз номи Сарвари давлат баён гардид.
Дар муроҷиатнома аз 12 декабри соли 1992 Эмомалӣ Раҳмон бо азму иродаи қавӣ изҳор намуд: «…Ман қасам ёд мекунам, ки тамоми донишу таҷрибаамро барои дар ҳар хона ва ҳар оила барқарор шудани сулҳ равона карда, барои гулгулшукуфии Ватани азизам садоқатмандона меҳнат мекунам. Барои ноил шудан ба ин нияти муқаддас, агар лозим шавад, ҷон нисор мекунам, чунки ман ба ояндаи дурахшони Ватанам ва ҳаёти хушбахтонаи халқи азияткашидаам бовар дорам».
Дар вохӯрӣ бо олимони Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (феврали соли 1996) Сарвари давлат ҳамбастагии «Ваҳдат» ва «Истиқлолият»-ро ёдовар шуда, изҳор дошт: «Ин ду мафҳум, яъне истиқлолият ва ваҳдат дар ягонагӣ буда, бе якдигар вуҷуд дошта наметавонанд».
Муждаи дар шаҳри Маскав миёни тоҷикон ба имзо расидани Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллиро тамоми мардуми кишвар бо хушҳолӣ истиқбол гирифтанд. Дар он шабу рӯз ин муждаи фархундаро шоири маҳбуби миллат, вассофи сулҳу ваҳдат ва якпорчагии кишвар, зиндаёд Лоиқ Шералӣ бо ҳисси баланди миллӣ ва дарку эҳсоси сулҳдӯстӣ, хушҳолона баён карда буд:
Раҳми Парвардигори мо омад,
Нури ҳақ бар диёри мо омад.
Ҷанги бунёдсӯзи мо бигзашт,
Сулҳи деринтизори мо омад…
Боиси сарфарозӣ ва ифтихор аст, ки айни замон сулҳи тоҷиконро ҳамчун сабақи таърихӣ барои расидан ба сулҳ ва пойдории он дар баҳамоии қавму мазҳаб, муноқишаҳои қисме аз кишварҳои рӯи олам истифода мебаранд. Сулҳи тоҷикон барои ҳар сокини солимфикри кишвар азизу гиромӣ буда, пойдору устувор нигоҳ доштани он вазифаи шаҳрвандии ҳар як соҳибватан аст.
Сулҳи тоҷикон дар сафҳаи таърихи милливу байналмилалӣ нақши муҳим дорад. Аз ҷониби созмонҳои байналмилалӣ пойтахти кишвари маҳбубамон - Душанбе ҳамчун «Шаҳри сулҳ» эълон шуд. Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо “Ситораи тиллоии Сулҳ” шарафёб гардид, ки далели равшани асолати ваҳдатофарӣ аст.
Маҳз ба шарофати пойдорӣ ва танинандозии ваҳдати миллӣ дар ҷомеа ҳувияти миллӣ, асолати миллӣ, андешаи миллӣ ва худогоҳиву худшиносии миллӣ побарҷо буда, бедории ифтихори миллии шаҳрвандон хуб эҳсос мешавад. Пойдорӣ ва устувории ваҳдатӣ миллӣ, эҳсоси баланди масъулиятшиносӣ, муттаҳидии нерӯи созандаву бунёдгароёна, иқдомҳои неку навоварона ба хотири бунёди ҷомеаи воқеан демократӣ, ҳуқуқбунёд ва мутараққӣ вазифаи аввалиндараҷаи ҳар соҳибватан буда, метавонад кишварро ба саодати иҷтимоӣ бирасонад.
Муҳтавои таъкиди Президенти ҷумҳурӣ дар Паёмашон ба Маҷлиси Олӣ он буд ки вобаста ба вазъи имрӯзаи ҷаҳон, ки ба он буҳронҳои сиёсиву иқтисодӣ ва фарҳангиву ахлоқӣ таъсир мерасонанд, бояд дастовардҳои таърихии халқамон бештар тарғиб карда шуда, тақвияти пояҳои давлату давлатдории миллиамон ҳамчун омили муҳимтарин ҳифз, Истиқлолияти давлатӣ таҳким ва ваҳдати миллӣ устувор гардонида шаванд. Ба масъалаҳои худшиносиву худогоҳӣ, ҳифзи арзишҳои миллии таърихиву фарҳангӣ, тавсеаи ҷаҳонбинии демокративу дунявӣ, пойдории ваҳдат ва суботи ҷомеа таваҷҷуҳи хоса зоҳир карда шуда, ба ин васила равандҳои ҷаҳонишавӣ ва шиддат гирифтани муборизаҳои иттилоотӣ, ҳамчунин воридшавии мафкураи бегона ба зеҳни ҷомеа пешгирӣ карда шаванд.
Ваҳдату ризоияти миллӣ ва сулҳу суботи ҷомеа, ки нодиртарин дастоварди мардуми кишвар маҳсуб меёбад, густариш дода шуда, решаҳои таърихӣ ва маънавии он боз ҳам фарохтар ва устувортар гардонида шавад.
Раҷабалӣ САНГОВ
Лаҳзае нобасомониҳои солҳои ҷанги шаҳрвандиро пеши назар овардан кофист, то ба қадри сулҳу ваҳдат бирасем. Нофаҳмиву зудбоварӣ, гаравишу пайравӣ, мазҳабпарастӣ, эътиқоду эътимоди ноҷо, таъсири мафкураи пасти қолабии баъзе руҳониёни аз бартариҳои дунявият ноогоҳ ба зеҳни мардум сабаби сарзании муноқишаҳо шуданд. Муноқишаҳое, ки хисороти зиёди ҷониву молӣ ва иҷтимоиро ба дунбол дошт. Кишвар ба гирдоби туфону кашмакашиҳо ва нофаҳмиву нобасомониҳо кашида шуд.
Авзои ноороми онвақтаи сиёсию иҷтимоӣ ва иқтисодию маънавии кишварро танҳо сулҳу субот, ваҳдату ягонагӣ ва ҳамдигарфаҳмиву ҳамдилӣ метавонист ором ва истиқлолиятро пойдор созад.
Фосилае, ки аз эълони Истиқлолияти давлатӣ то ба имзорасии Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон гузашт, фарогири шаш марҳалаи муҳиму сарнавиштсози таърихӣ аст:
- марҳалаи аввал - аз моҳи сентябри соли 1992 то моҳи ноябри соли 1992 (то Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон) - муборизаи қувваҳои гуногун барои ба даст овардани ҳокимият, оғози ҷанги шаҳрвандӣ, беҳокимиятӣ ва бесарусомонӣ дар кишвар;
- марҳалаи дуюм - солҳои 1992-1993 гирифтани пеши роҳи оташи ҷанги шаҳрвандӣ, пайдо шудани фазои боэътимоди якдигарфаҳмӣ ва оштии миллӣ;
- марҳалаи сеюм - соли 1994 - гузоштани пояҳои низоми нави давлатдорӣ, баргузор шудани ислоҳоти сиёсӣ, иқтисодӣ, аҳамияти амалии музокироти миёни тоҷикон ва баргардонидану ҷо ба ҷо кардани фирориён ба маҳалли зисти доимиашон, ташаккули пояҳои давлатдорӣ, ташкили неруҳои мусаллаҳи миллӣ ва қувваҳои сарҳадӣ, тезонидани раванди оштии миллӣ, ташаккулёбии сиёсати хориҷии кишвар, болоравии нуфузу обрӯи Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ;
- марҳалаи чорум - соли 1995 то нимаҳои соли 1996 - оғози дигаргунсозиҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ, ба анҷом расонидани раванди бозгашти иҷбории фирориён;
- марҳалаи панҷум - солҳои 1996-1997 вусъат гирифтани сулҳу ваҳдат;
- марҳалаи шашум - аз 27 июни соли 1997 - ба имзорасии Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон - Рӯзи Ваҳдати миллӣ то имрӯз.
Заминаи асосӣ ва боэътимоди фарҳанги сулҳ ва ваҳдати миллӣ дар Иҷлосияи таърихии XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо таъсиси Ҳукумати қонунӣ ва ба сифати Раиси Шӯрои Олӣ интихоб шудани фарзонафарзанди халқ, Қаҳрамони Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон гузошта шуд. Дар таърихи давлатдории миллии тоҷикон ва таърихи навини Тоҷикистони соҳибистиқлол асолату рисолати таърихии иҷлосияи мазкур пеш аз ҳама он аст, ки ба ду омили муҳиму асосӣ - хатари ҳамчун давлати мустақил аз харитаи ҷаҳон аз байн бурдани Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳамчун миллат аз миён рафтани тоҷикони куҳаннажод пешгирӣ карда шуд. Барқарор намудани сулҳ дар кишвар аввалин иқдоми ҷиддӣ дар ҷодаи ваҳдати миллӣ маҳсуб меёбад, ки дар ин иҷлосия аз номи Сарвари давлат баён гардид.
Дар муроҷиатнома аз 12 декабри соли 1992 Эмомалӣ Раҳмон бо азму иродаи қавӣ изҳор намуд: «…Ман қасам ёд мекунам, ки тамоми донишу таҷрибаамро барои дар ҳар хона ва ҳар оила барқарор шудани сулҳ равона карда, барои гулгулшукуфии Ватани азизам садоқатмандона меҳнат мекунам. Барои ноил шудан ба ин нияти муқаддас, агар лозим шавад, ҷон нисор мекунам, чунки ман ба ояндаи дурахшони Ватанам ва ҳаёти хушбахтонаи халқи азияткашидаам бовар дорам».
Дар вохӯрӣ бо олимони Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (феврали соли 1996) Сарвари давлат ҳамбастагии «Ваҳдат» ва «Истиқлолият»-ро ёдовар шуда, изҳор дошт: «Ин ду мафҳум, яъне истиқлолият ва ваҳдат дар ягонагӣ буда, бе якдигар вуҷуд дошта наметавонанд».
Муждаи дар шаҳри Маскав миёни тоҷикон ба имзо расидани Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллиро тамоми мардуми кишвар бо хушҳолӣ истиқбол гирифтанд. Дар он шабу рӯз ин муждаи фархундаро шоири маҳбуби миллат, вассофи сулҳу ваҳдат ва якпорчагии кишвар, зиндаёд Лоиқ Шералӣ бо ҳисси баланди миллӣ ва дарку эҳсоси сулҳдӯстӣ, хушҳолона баён карда буд:
Раҳми Парвардигори мо омад,
Нури ҳақ бар диёри мо омад.
Ҷанги бунёдсӯзи мо бигзашт,
Сулҳи деринтизори мо омад…
Боиси сарфарозӣ ва ифтихор аст, ки айни замон сулҳи тоҷиконро ҳамчун сабақи таърихӣ барои расидан ба сулҳ ва пойдории он дар баҳамоии қавму мазҳаб, муноқишаҳои қисме аз кишварҳои рӯи олам истифода мебаранд. Сулҳи тоҷикон барои ҳар сокини солимфикри кишвар азизу гиромӣ буда, пойдору устувор нигоҳ доштани он вазифаи шаҳрвандии ҳар як соҳибватан аст.
Сулҳи тоҷикон дар сафҳаи таърихи милливу байналмилалӣ нақши муҳим дорад. Аз ҷониби созмонҳои байналмилалӣ пойтахти кишвари маҳбубамон - Душанбе ҳамчун «Шаҳри сулҳ» эълон шуд. Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо “Ситораи тиллоии Сулҳ” шарафёб гардид, ки далели равшани асолати ваҳдатофарӣ аст.
Маҳз ба шарофати пойдорӣ ва танинандозии ваҳдати миллӣ дар ҷомеа ҳувияти миллӣ, асолати миллӣ, андешаи миллӣ ва худогоҳиву худшиносии миллӣ побарҷо буда, бедории ифтихори миллии шаҳрвандон хуб эҳсос мешавад. Пойдорӣ ва устувории ваҳдатӣ миллӣ, эҳсоси баланди масъулиятшиносӣ, муттаҳидии нерӯи созандаву бунёдгароёна, иқдомҳои неку навоварона ба хотири бунёди ҷомеаи воқеан демократӣ, ҳуқуқбунёд ва мутараққӣ вазифаи аввалиндараҷаи ҳар соҳибватан буда, метавонад кишварро ба саодати иҷтимоӣ бирасонад.
Муҳтавои таъкиди Президенти ҷумҳурӣ дар Паёмашон ба Маҷлиси Олӣ он буд ки вобаста ба вазъи имрӯзаи ҷаҳон, ки ба он буҳронҳои сиёсиву иқтисодӣ ва фарҳангиву ахлоқӣ таъсир мерасонанд, бояд дастовардҳои таърихии халқамон бештар тарғиб карда шуда, тақвияти пояҳои давлату давлатдории миллиамон ҳамчун омили муҳимтарин ҳифз, Истиқлолияти давлатӣ таҳким ва ваҳдати миллӣ устувор гардонида шаванд. Ба масъалаҳои худшиносиву худогоҳӣ, ҳифзи арзишҳои миллии таърихиву фарҳангӣ, тавсеаи ҷаҳонбинии демокративу дунявӣ, пойдории ваҳдат ва суботи ҷомеа таваҷҷуҳи хоса зоҳир карда шуда, ба ин васила равандҳои ҷаҳонишавӣ ва шиддат гирифтани муборизаҳои иттилоотӣ, ҳамчунин воридшавии мафкураи бегона ба зеҳни ҷомеа пешгирӣ карда шаванд.
Ваҳдату ризоияти миллӣ ва сулҳу суботи ҷомеа, ки нодиртарин дастоварди мардуми кишвар маҳсуб меёбад, густариш дода шуда, решаҳои таърихӣ ва маънавии он боз ҳам фарохтар ва устувортар гардонида шавад.
Раҷабалӣ САНГОВ
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед