СИЁСАТ
Ҷумъа 26 Апрел 2024 05:17
Тоҷикистон аввалин бор дар шахси Пешвои миллат андешаи марказии халқи тоҷикро ба ҷаҳониён расонд
Толибон пас аз зери тасарруфи худ даровардани Афғонистон мехоҳанд Афғонистонро ба аморати исломӣ табдил диҳанд. Тоҷикистон нахуст шуда мавқеи худро нисбати Толибон муайян кард. Бархе аз давлатҳои дигар ҳамкориҳои худро бо онҳо оғоз карданд ва дар назар аст, ки Ҷабҳаи муқовимат бо Толибон дар Душанбе сари мизи гуфтушунид нишинанд. Ҳамзамон ахиран Толибон аз ҳазорҳо нафар сарбозони худ дар марз бо Тоҷикистон хабар доданд. Инҳо масъалаҳоеанд, ки дар суҳбати навбатии мо бо раиси Анҷумани сиёсатшиносони Тоҷикистон – Сайфулло Сафаров баррасӣ шуданд.
- Шумо ҳамчун як сиёсатшинос мавқеъгирии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро дар масъалаи Афғонистон чӣ гуна баҳогузорӣ мекунед?
- Пеш аз ҳама бояд гӯям, ки Тоҷикистон бо амалкардҳояш дар сиёсати геополитикии ҷаҳон беҳтарин мавқеъро соҳиб гашт. Ва аввалин маротиба Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шахси Пешвои миллат, раиси тоҷикон ва форсизабонони ҷаҳон, Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамин мавқеъ ва андешаи марказии халқи Тоҷикистонро ба тамоми ҷаҳон расонид. Мо ҳама вақт дар муқобили терроризм будем ва хоҳем буд. Сабабаш низ дар он аст, ки шаттаи терроризмро сахт хӯрдаем. Аз ин сабаб мегӯянд, дар пӯсти худат агар санҷида бошӣ, фикрат дақиқу аниқ мешавад. Тоҷикистон як давлате аст, ки пеш аз ҳама дар собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ ва умуман дар минтақа бо террорзим сарукор дорад.
Беҳуда нест, ки ба наздикӣ устод Абдунабӣ Сатторзода як мақола навишта, он гапе, ки бист сол қабл мегуфтем, боз ҳам гуфтанд. Вақте аввалин бор Толибон ба Афғонистон ҳуҷум карданд, яке аз дипломатҳои бисёр машҳури Голандия (ё Нидерландия) гуфта буд, ки на ҷаҳон ба муқобили терроризм мубориза мебарад, балки пеш аз ҳама Тоҷикистон муборизаро сар кард ва мо аз пушти Тоҷикистон рафта истодаем. Ин андеша 20 сол пеш буд ва ин мавқеъро Президенти кишвари мо имрӯз ҳам бисёр устуворона ва ҷасурона давом дода истодаанд. Албатта, ин на танҳо рӯҳияи тоҷикони дигари дунё, балки рӯҳияи тамоми халқи Афғонистонро баланд намуд. Ҳоло мо мебинем, ки занҳои афғон силоҳ дар даст ба
муқобили Толибон ҷангида истодаанд. Ҳамзамон, тамоми мардуми вилоятҳое, ки зери ғуломии Толибон буданд, низ бармехезанд, ки садҳо ҳазор нафарро ташкил медиҳанд.
- Ба андешаи шумо, хомӯшӣ ва бетарафиро ихтиёр кардани аксари давлатҳои ҷаҳон чиро ифода мекунад?
- Ин ҷо масъалаи стратегӣ ва геополитикии давлатҳост. Масалан аз Афғонистон рафтани амрикоиҳо ба Русия ва Чин бисёр маъқул афтод. Онҳо асосан аз ҳамин хушҳол шуданд ва пояшон дар андешаи худашон лағжид. Амрико як кишвари бисёр ҳам пешқадам буд, ки бар муқобили терроризм ҷанг мекард. Дар ҳолати рафтани амрикоиҳо ҳоло мебинем, ки Толибон сарзамини Афғонистонро ба маркази мубориза ба муқобили коммунизми чинӣ ва давлатҳои дунявии Осиёи Марказӣ ва Русия, ки “давлати кофир”-аш меноманд, зиёд хоҳанд кард. Ҳоло интизор ҳастанд, барои ҳамин бо Русия муносибати хуб доранд. Лекин мо андешаҳои зиёди онҳоро медонем, ки дар баҳсҳои байни худашон баён намудаанд.
- Назари шумо дар мавриди он давлатҳое, ки аз ҳукумати Толибон истиқбол карданд ва зарур мешуморанд, ки бо Толибон муносибатҳои хуб ба роҳ монда шавад.
- Ягон давлати дунё Толибонро ҳоло нашинохтааст. Ҳатто Покистоне, ки инҳоро дар бағали худ тарбия кард, ҷой дод, имконият дод ва дар мадрасаҳои махсус омӯзонд, ба расмият нашинохт. Онҳо ба Қатар, Покистон ва Арабистони Саудӣ майл доранд. Лекин ҳоло, ки мубориза давом дорад, ба расмият нашинохтаанд. Аз ин сабаб, шояд кам давлатҳое пайдо шаванд, ки онҳоро шинохтанӣ бошанд. Давлатҳое ба мисли Русия, Чин калавида истодаанд. Инҳо назария ё стратегияи дурусте нисбати Толибон ҳоло пайдо накардаанд. Онҳо интизор ҳастанд, ки чӣ мешавад. Лекин давлатҳое ҳастанд, ки дақиқу аниқ мавқеашонро муайян карданд. Масалан, Тереза Мей, аъзои парлумони Англия ва Борис Ҷонсон сарвазири Англия ба вакилони парлумони ин кишвар гуфтанд, ки эй мардум, мо худамон муборизаро ба муқобили экстремизм ва терроризми Толибон оғоз карда будем. Рафтем он ҷо, пас чӣ хел мешавад, ки гапамонро гашта гирем. Ҳамин хел Эммануел Макрон, президенти Фаронса мавқеашро эълон кард. Ӯ гуфт, ки мо зидди Толибон ҳастем. Вазири корҳои хориҷии Фаронса кушоду равшан ин масъаларо баён кард. Ангела Меркел низ ҳамчунин.
Мо мехоҳем, ки Толибон ба мизи гуфтушунид нишинанд. Ҳеҷ кас намегӯяд, ки Толибон дар Афғонистон ҳақ надоранд. Бигзор бишинанд, аз андешаҳои террористии худашон даст бикашанд. Чуноне ки як замоне Ҳизби мамнуи наҳзати исломӣ дар гурӯҳҳои террористии СММ буд. Мо пешниҳод кардем, онҳоро ба Тоҷикистон овардем ва дар ҳайати ҳукумат низ 30 фоиз ҷой додем. Ин формулаи сулҳи Эмомалӣ Раҳмон ном дошт ва ин ном дар таърих монд.
Бигзор ҳамин хел кунанд, 30 ё 20 фисаде диҳанд, ки барои онҳо қобили қабул аст. Лекин куштани мардуми Афғонистонро бас кунанд. Поймол кардани ҳуқуқи зан ва кӯдакони афғонро бас кунанд. Дар ин ҳолат мо метавонем, ки бо онҳо гуфтушунид кунем.
- Дар мавриди гуфтушуниди Толибон ва Ҷабҳаи муқовимат, ки интизор меравад, дар Душанбе баргузор шавад, чӣ назар доред? Он имконпазир аст?
- Аслан ин кори бисёр мушкил аст, лекин пешниҳоди Президенти мо аз ҷониби Имрон Хон, сарвазири Покистон қабул шуд.
Лекин як нозукӣ дорад, ки Панҷшер тамоми Афғонистон нест ва тоҷикон тамоми миллатҳои Афғонистон нестанд. Дар он ҷо дигар миллатҳо ва дигар вилоятҳо ҳастанд. Онҳо имрӯз барои мубориза бар муқобили Толибон бархостаанд. Онҳое, ки дар Эрон, Покистон, Амрико, Фаронса, Русия ва Тоҷикистон ҳастанду худро афғонистонӣ мегӯянд, ҳамаашон дар муқобили Толибон истодаанд ва инҳо хомӯш намешинанд.
Аз ин сабаб, ягона шонси Толибон сари мизи гуфтушунид нишастан аст. Дар акси ҳол, мардуми Афғонистон ҷанги ҳамагониро эълон мекунад. Зимнан, Амрико низ бармегардаду бар сари онҳо бомб мерезад. Ин дафъа чунон мерезад, ки оташ ҳама ҷоро месӯзонад. Барои ҳамин коре кунанд, ки амрикоиҳо барнагарданд ва Афғонистонро бори дигар зери танку тӯпу тиру бомб нагузоранд.
- Толибон аз Тоҷикистон хостанд, ки ба корҳои дохилии онҳо дахолат накунад ва инро ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳамчун таҳдиди Толибон ба Тоҷикистон пазируфт. Толибон метавонанд ба Тоҷикистон хатаре эҷод созанд?
- Мо бо Афғонистон ҳамчун як кишвар, ҳамчун як миллат ҳама вақт мехоҳем муносибатҳои хуб дошта бошем. Лекин мо онҳоеро намепазирем, ки бо роҳи зӯрӣ давлатро гирифтанд ва Президенти кишвари мо маҳз ҳамин нуқтаро гуфтанд. Аз он ки онҳо аз мо хоҳиш карданд, ки ба умури дохилиашон дахолат накунем, ин як гапи беасос ва аслан аз ҷиҳати сиёсӣ ғалат аст. Чунки мо ба корҳои Афғонистон ҳоло дахолат накардем. Агар мо дахолат мекардем, ба Панҷшер танку тӯп мефиристодем. Ин гуна имкониятҳоро мо зиёд дорем ва метавонем, лекин ин корро намекунем. Ба хотири он ки иродати сиёсии миллати мо, Президенти мо ин аст, ки ҳеҷ гоҳ аз сарҳади худамон нагузарем ва ба мардуми Афғонистон ҳеҷ мушкилие эҷод накунем.
- Ахиран Толибон эълон доштанд, ки ҳазорон сарбози худро ба вилояти Тахори Афғонистон, ки дар наздикии марзи Тоҷикистон воқеъ аст, равон кардаанд. Ин амал ифодагари чист?
- Бигзор, ки панҷсад ҳазор аскарашон дар ҷануби Тоҷикистон дар сарҳадҳо ҷамъ шавад. Ин барои мо ягон таҳдид ҳисоб намешавад. Қувваҳои ҳарбие, ки дар Тоҷикистон аст ва дар пушти вай СААД ва дигар созмонҳо меистанд, ки дар якҷоягӣ қувваи бузург ҳастанд ва Толибон бо ин қувваҳо имкони ҷанг кардан надорад.
- Ба назари шумо ояндаи Афғонистон чӣ гуна хоҳад буд?
- Ман фикр мекунам, ояндаи Афғонистон бениҳоят хуб хоҳад шуд. Офтоб дар он тулӯъ хоҳад кард ва тамоми ҷавонону занони афғон, ки имрӯз зери зулму ситам ҳастанд, қиём хоҳанд кард ва давлати худро аз дасти ҳар гуна ғосиб озод. Оқибат мо як ҳамсояи бениҳоят мутараққӣ, аз нуқтаи назари тамаддунӣ пешрафта хоҳем дошт. Зиддиятҳои байни қавмҳои Афғонистон аз байн хоҳад рафт. Ва ман ба ин умеду бовар дорам.
Толибон пас аз зери тасарруфи худ даровардани Афғонистон мехоҳанд Афғонистонро ба аморати исломӣ табдил диҳанд. Тоҷикистон нахуст шуда мавқеи худро нисбати Толибон муайян кард. Бархе аз давлатҳои дигар ҳамкориҳои худро бо онҳо оғоз карданд ва дар назар аст, ки Ҷабҳаи муқовимат бо Толибон дар Душанбе сари мизи гуфтушунид нишинанд. Ҳамзамон ахиран Толибон аз ҳазорҳо нафар сарбозони худ дар марз бо Тоҷикистон хабар доданд. Инҳо масъалаҳоеанд, ки дар суҳбати навбатии мо бо раиси Анҷумани сиёсатшиносони Тоҷикистон – Сайфулло Сафаров баррасӣ шуданд.
- Шумо ҳамчун як сиёсатшинос мавқеъгирии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро дар масъалаи Афғонистон чӣ гуна баҳогузорӣ мекунед?
- Пеш аз ҳама бояд гӯям, ки Тоҷикистон бо амалкардҳояш дар сиёсати геополитикии ҷаҳон беҳтарин мавқеъро соҳиб гашт. Ва аввалин маротиба Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шахси Пешвои миллат, раиси тоҷикон ва форсизабонони ҷаҳон, Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамин мавқеъ ва андешаи марказии халқи Тоҷикистонро ба тамоми ҷаҳон расонид. Мо ҳама вақт дар муқобили терроризм будем ва хоҳем буд. Сабабаш низ дар он аст, ки шаттаи терроризмро сахт хӯрдаем. Аз ин сабаб мегӯянд, дар пӯсти худат агар санҷида бошӣ, фикрат дақиқу аниқ мешавад. Тоҷикистон як давлате аст, ки пеш аз ҳама дар собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ ва умуман дар минтақа бо террорзим сарукор дорад.
Беҳуда нест, ки ба наздикӣ устод Абдунабӣ Сатторзода як мақола навишта, он гапе, ки бист сол қабл мегуфтем, боз ҳам гуфтанд. Вақте аввалин бор Толибон ба Афғонистон ҳуҷум карданд, яке аз дипломатҳои бисёр машҳури Голандия (ё Нидерландия) гуфта буд, ки на ҷаҳон ба муқобили терроризм мубориза мебарад, балки пеш аз ҳама Тоҷикистон муборизаро сар кард ва мо аз пушти Тоҷикистон рафта истодаем. Ин андеша 20 сол пеш буд ва ин мавқеъро Президенти кишвари мо имрӯз ҳам бисёр устуворона ва ҷасурона давом дода истодаанд. Албатта, ин на танҳо рӯҳияи тоҷикони дигари дунё, балки рӯҳияи тамоми халқи Афғонистонро баланд намуд. Ҳоло мо мебинем, ки занҳои афғон силоҳ дар даст ба
муқобили Толибон ҷангида истодаанд. Ҳамзамон, тамоми мардуми вилоятҳое, ки зери ғуломии Толибон буданд, низ бармехезанд, ки садҳо ҳазор нафарро ташкил медиҳанд.
- Ба андешаи шумо, хомӯшӣ ва бетарафиро ихтиёр кардани аксари давлатҳои ҷаҳон чиро ифода мекунад?
- Ин ҷо масъалаи стратегӣ ва геополитикии давлатҳост. Масалан аз Афғонистон рафтани амрикоиҳо ба Русия ва Чин бисёр маъқул афтод. Онҳо асосан аз ҳамин хушҳол шуданд ва пояшон дар андешаи худашон лағжид. Амрико як кишвари бисёр ҳам пешқадам буд, ки бар муқобили терроризм ҷанг мекард. Дар ҳолати рафтани амрикоиҳо ҳоло мебинем, ки Толибон сарзамини Афғонистонро ба маркази мубориза ба муқобили коммунизми чинӣ ва давлатҳои дунявии Осиёи Марказӣ ва Русия, ки “давлати кофир”-аш меноманд, зиёд хоҳанд кард. Ҳоло интизор ҳастанд, барои ҳамин бо Русия муносибати хуб доранд. Лекин мо андешаҳои зиёди онҳоро медонем, ки дар баҳсҳои байни худашон баён намудаанд.
- Назари шумо дар мавриди он давлатҳое, ки аз ҳукумати Толибон истиқбол карданд ва зарур мешуморанд, ки бо Толибон муносибатҳои хуб ба роҳ монда шавад.
- Ягон давлати дунё Толибонро ҳоло нашинохтааст. Ҳатто Покистоне, ки инҳоро дар бағали худ тарбия кард, ҷой дод, имконият дод ва дар мадрасаҳои махсус омӯзонд, ба расмият нашинохт. Онҳо ба Қатар, Покистон ва Арабистони Саудӣ майл доранд. Лекин ҳоло, ки мубориза давом дорад, ба расмият нашинохтаанд. Аз ин сабаб, шояд кам давлатҳое пайдо шаванд, ки онҳоро шинохтанӣ бошанд. Давлатҳое ба мисли Русия, Чин калавида истодаанд. Инҳо назария ё стратегияи дурусте нисбати Толибон ҳоло пайдо накардаанд. Онҳо интизор ҳастанд, ки чӣ мешавад. Лекин давлатҳое ҳастанд, ки дақиқу аниқ мавқеашонро муайян карданд. Масалан, Тереза Мей, аъзои парлумони Англия ва Борис Ҷонсон сарвазири Англия ба вакилони парлумони ин кишвар гуфтанд, ки эй мардум, мо худамон муборизаро ба муқобили экстремизм ва терроризми Толибон оғоз карда будем. Рафтем он ҷо, пас чӣ хел мешавад, ки гапамонро гашта гирем. Ҳамин хел Эммануел Макрон, президенти Фаронса мавқеашро эълон кард. Ӯ гуфт, ки мо зидди Толибон ҳастем. Вазири корҳои хориҷии Фаронса кушоду равшан ин масъаларо баён кард. Ангела Меркел низ ҳамчунин.
Мо мехоҳем, ки Толибон ба мизи гуфтушунид нишинанд. Ҳеҷ кас намегӯяд, ки Толибон дар Афғонистон ҳақ надоранд. Бигзор бишинанд, аз андешаҳои террористии худашон даст бикашанд. Чуноне ки як замоне Ҳизби мамнуи наҳзати исломӣ дар гурӯҳҳои террористии СММ буд. Мо пешниҳод кардем, онҳоро ба Тоҷикистон овардем ва дар ҳайати ҳукумат низ 30 фоиз ҷой додем. Ин формулаи сулҳи Эмомалӣ Раҳмон ном дошт ва ин ном дар таърих монд.
Бигзор ҳамин хел кунанд, 30 ё 20 фисаде диҳанд, ки барои онҳо қобили қабул аст. Лекин куштани мардуми Афғонистонро бас кунанд. Поймол кардани ҳуқуқи зан ва кӯдакони афғонро бас кунанд. Дар ин ҳолат мо метавонем, ки бо онҳо гуфтушунид кунем.
- Дар мавриди гуфтушуниди Толибон ва Ҷабҳаи муқовимат, ки интизор меравад, дар Душанбе баргузор шавад, чӣ назар доред? Он имконпазир аст?
- Аслан ин кори бисёр мушкил аст, лекин пешниҳоди Президенти мо аз ҷониби Имрон Хон, сарвазири Покистон қабул шуд.
Лекин як нозукӣ дорад, ки Панҷшер тамоми Афғонистон нест ва тоҷикон тамоми миллатҳои Афғонистон нестанд. Дар он ҷо дигар миллатҳо ва дигар вилоятҳо ҳастанд. Онҳо имрӯз барои мубориза бар муқобили Толибон бархостаанд. Онҳое, ки дар Эрон, Покистон, Амрико, Фаронса, Русия ва Тоҷикистон ҳастанду худро афғонистонӣ мегӯянд, ҳамаашон дар муқобили Толибон истодаанд ва инҳо хомӯш намешинанд.
Аз ин сабаб, ягона шонси Толибон сари мизи гуфтушунид нишастан аст. Дар акси ҳол, мардуми Афғонистон ҷанги ҳамагониро эълон мекунад. Зимнан, Амрико низ бармегардаду бар сари онҳо бомб мерезад. Ин дафъа чунон мерезад, ки оташ ҳама ҷоро месӯзонад. Барои ҳамин коре кунанд, ки амрикоиҳо барнагарданд ва Афғонистонро бори дигар зери танку тӯпу тиру бомб нагузоранд.
- Толибон аз Тоҷикистон хостанд, ки ба корҳои дохилии онҳо дахолат накунад ва инро ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳамчун таҳдиди Толибон ба Тоҷикистон пазируфт. Толибон метавонанд ба Тоҷикистон хатаре эҷод созанд?
- Мо бо Афғонистон ҳамчун як кишвар, ҳамчун як миллат ҳама вақт мехоҳем муносибатҳои хуб дошта бошем. Лекин мо онҳоеро намепазирем, ки бо роҳи зӯрӣ давлатро гирифтанд ва Президенти кишвари мо маҳз ҳамин нуқтаро гуфтанд. Аз он ки онҳо аз мо хоҳиш карданд, ки ба умури дохилиашон дахолат накунем, ин як гапи беасос ва аслан аз ҷиҳати сиёсӣ ғалат аст. Чунки мо ба корҳои Афғонистон ҳоло дахолат накардем. Агар мо дахолат мекардем, ба Панҷшер танку тӯп мефиристодем. Ин гуна имкониятҳоро мо зиёд дорем ва метавонем, лекин ин корро намекунем. Ба хотири он ки иродати сиёсии миллати мо, Президенти мо ин аст, ки ҳеҷ гоҳ аз сарҳади худамон нагузарем ва ба мардуми Афғонистон ҳеҷ мушкилие эҷод накунем.
- Ахиран Толибон эълон доштанд, ки ҳазорон сарбози худро ба вилояти Тахори Афғонистон, ки дар наздикии марзи Тоҷикистон воқеъ аст, равон кардаанд. Ин амал ифодагари чист?
- Бигзор, ки панҷсад ҳазор аскарашон дар ҷануби Тоҷикистон дар сарҳадҳо ҷамъ шавад. Ин барои мо ягон таҳдид ҳисоб намешавад. Қувваҳои ҳарбие, ки дар Тоҷикистон аст ва дар пушти вай СААД ва дигар созмонҳо меистанд, ки дар якҷоягӣ қувваи бузург ҳастанд ва Толибон бо ин қувваҳо имкони ҷанг кардан надорад.
- Ба назари шумо ояндаи Афғонистон чӣ гуна хоҳад буд?
- Ман фикр мекунам, ояндаи Афғонистон бениҳоят хуб хоҳад шуд. Офтоб дар он тулӯъ хоҳад кард ва тамоми ҷавонону занони афғон, ки имрӯз зери зулму ситам ҳастанд, қиём хоҳанд кард ва давлати худро аз дасти ҳар гуна ғосиб озод. Оқибат мо як ҳамсояи бениҳоят мутараққӣ, аз нуқтаи назари тамаддунӣ пешрафта хоҳем дошт. Зиддиятҳои байни қавмҳои Афғонистон аз байн хоҳад рафт. Ва ман ба ин умеду бовар дорам.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед