ҶОМЕА
Душанбе 23 Декабр 2024 02:54
Бегоҳии як рӯзи баҳорӣ. Се тифли ноболиғ ҳамроҳи модар суйи мавзеи “Боғи Ниёз” – и деҳаи Некнот равон. Кӯдакони хурдсоли ҳанӯз бехабар аз дунёву шебу фарози он дар қалби кӯчаки хеш орзуҳои бузургро мепарвариданду ҳаёти зебои ояндаашонро тасаввур мекарданд. Бисёр мехостанд, ки мисли дигарон дарҳол бузург шаванду дар баҳри беохири зиндагӣ бо заврақи умеду орзуҳои ширин шино кунанду ба талошу муҳаббат ба соҳили мақсуд расанд ва аз ҳаёти хеш лаззат баранд. Дуи онҳо ки бузургтар буданд, ба фарзанди хурдии хона, ки ҳамагӣ 8 моҳ дошт, ба чеҳраи пурнуру тифлонааш менигаристанду навозишаш мекарданд ва ба ҳар нағмаи тифлонаи ӯ сидқану самимӣ механдиданд. Вале тифлакони маъсуму бегуноҳ бехабар аз он буданд, ки ин хандаи ахири умрашон асту аз беҳтарин неъмати илоҳӣ – ҳаёт, ки боре насибашон гардидааст, на аз дасти бегонаву нафари дигар, балки аз ҷониби наздиктарину меҳрубонтарин инсони ҳаёташон – модар маҳрум мегарданд... Ва мутаассифона низ ҳамин гуна гардиду модар аввал ин се кабутари биҳиштиро қурбонии мушкилии ба сараш омада намуду ба ҳалокат расонид ва баъдан худро низ ба дор овехт, ки ин ҳадди охири бераҳмиву ноинсонӣ ҳеҷ гоҳе бахшида нахоҳад шуд.
Нобахшиданист, вақте аз ҷониби модар бо сабаби моҷароҳои зиндагӣ кӯдакон аз ҳаёт маҳрум мешаванд. Ҳодисаҳои ҳамроҳи фарзандон худкушӣ кардани занон дар кишвар нав набуда, яке аз мушкилиҳое мебошад, ки тайи чанд соли ахир ба назар мерасад ва воқеан нигаронкунанда аст.
Ҳодисаи ахири ба амаломада, ки дар шаҳри Панҷакент бонуе 3 фарзанди ноболиғи худ ва ҳамзамон худро бинобар сабаби муноқишаи оилавӣ аз ҳаёт маҳрум сохт, кулли ҷомеаи шаҳрвандиро нигарон карда, аз ин рафтори зан бисёр интиқод карданд ва ин гуна ҳодисаҳоро дардноктарин мушкили рӯз номиданд.
Коршиносони соҳа мегӯянд, қисми бештари ин воқеаҳо омилҳои равонӣ доранд. Ба таъкиди ҷомеашиносон бошад, ҳолатҳои равонӣ аз иҷтимоиёт сарчашма мегиранд. Дар ин росто метавонад, мушкилоти иқтисодӣ ё муносибатҳои шахсӣ боиси сар задани чунин ҳодисаҳо, ба ҳалокат расонидани фарзандон гарданд.
Ҳамчунин, ҷомеашиносон мегӯянд, ки ҳар худкушӣ бо сабабу омили муайян сурат гирифта, яке аз сабабҳои худкушӣ кардани одамон надоштани донишҳои дурусти динӣ аст. Зеро вақте инсон имони комил дорад, ҳеҷ гоҳ ба ҷони худ, ки амонат аз Худованд аст, қасд намекунад, яъне амонатро хиёнат намекунад.
Фаъолони ҷомеаи шаҳрвандӣ ин ҳодисаро маҳкум намуданд. Шоирабонуи Раҳимҷон, шоираи тоҷик дар саҳифаи фейсбукии хеш вобаста ба воқеаи мазкур чунин матлаб иншо намуд: “Ҳеҷ ҳарфе барои шарҳи рафтори зане, модаре пайдо намекунам, ки метавонад, фарзанди 8-моҳаашро бо дастони худаш ба дор бикашад. Бо кадом асос? Кӯшиш мекунам, ҳолати ниҳоии Шаҳлоро дарк бикунам. Мехоҳам бемораш биномам. Бемори рӯҳӣ, ки дар ҳолати шокӣ қарор дошту...Не! Бенонӣ маҷбураш кард ва ӯ...Не охир! Аз ҷонаш сери сер шуд ва...кӯдаконаш сер нашуда буданд ку?! Чӣ? Кӣ? Чаро?”.
Шоирабонуи Раҳимҷон дар идомаи нигоштаи хеш навиштааст: “Ин суолҳо зеҳнамро мехӯранд. Аммо ҳеҷ ҳарфе нест рафтори ин занро шарҳ бидиҳад. Нест! Кош Шаҳло худаш зинда мемонд, то як бор ҷаҳаннамро ин ҷо ҳам таҳаммул мекард. Ягон шарҳ надорад рафтори ин хоҳар. Ман рафтори Шаҳлоро маҳкум мекунам. Наметавонад як модар кӯдаки худашро ба ҳеҷ ваҷҳ аз нафас кашидан маҳрум бисозад. Модар барои охирин нафаси кӯдакаш аз ҷони худаш мегузарад. Эй зан, эй зане, ки ҳатто даст мебардорӣ ба сари бачаат, шеваи раҳм ба фарзандро лоаққал аз саг биомӯз!”.
Ба таъкиди масъулини Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати кишвар ҷиҳати хуб огаҳ гардидан аз ҳодисаи мазкур гурӯҳи махсуси корӣ ба макони ҳодиса сафарбар гардидааст.
Худкушӣ рафторест, ки аз натиҷаи номутобиқию иҷтимоии равонии шахс ба ҳолатҳои номусоиди зиндагӣ бармеояд. Яъне инсонро мушкиле пеш меояд, ки барои ҳалли он чорае намебинад ва ба ноумедӣ гирифтор шуда, дар натиҷа даст ба худкушӣ мезанад. Ҷанбаи равонии худкушӣ, пеш аз ҳама маъюсӣ ва ноумедӣ дониста мешавад.
Ба таъкиди Алиаҳмад Ёраҳмадов, равоншинос худкушӣ яке аз мушкилоти дардноки ҷомеаи имрӯза ба шумор рафта, нозукиҳои зиндагии имрӯза маҷбур месозад, ки одамон ба ин кор даст зананд. Яке аз сабабҳои худкушӣ мушкилиҳои иҷтимоиянд, ки имрӯз муҳити ҷомеаи Тоҷикистон ё оила бошаду ё мактаб ва ё коргоҳ дар он ҷо як шиддатнокии психологӣ вуҷуд дорад.
“Ба ин шиддатнокии психологӣ ҳар майнаи сар тоқат карда наметавонад ва дарҳол ба ҳаяҷон меояду ба ҳолатҳои зараррасонӣ даст мезанад. Одитарин чиз инсонро метавонад, ки ба худкушӣ бубарад. Масалан, як сухани бад, ки барои баъзе нафар чизи одӣ намояд, вале барои дигаре боиси ба ҳолатҳои ногувор расидани шахс мегардад. Ана ҳамин махсусиятҳои ҳолатҳои иҷтимоӣ, ки зиёд шуда истодаанд, боиси худкушӣ мешаванд”.
Бино ба оморҳо сарфи назар аз он, ки дар даҳсолаҳои охир дар олам омори худкушӣ коҳиш ёфтааст, аммо дар бисёр кишварҳо ҳамчун мавзӯи доғ боқӣ мемонад.
Ба таъкиди коршиносони сатҳи ҷаҳонӣ нафароне, ки худро аз ҳаёт маҳрум месозанд, сабабҳои гуногуни худро доранд, ки асоситаринашон бемориҳои вазнини онкологӣ, бори гарони иқтисодӣ, мушкилоти равонӣ, мушкилоти мутобиқшавии иҷтимоӣ дар ҷомеаву наёфтани мавқеъ дар ҳаёт ва танҳоӣ мебошанд.
Ҳамчунин гуфта мешавад, сатҳи пасти худкушӣ дар кишварҳое мебошад, ки ба ислом эътиқод доранд. Ба монанди кишварҳои Арабистони Саудӣ, АМА, Кувайт, Баҳрайн ва ғайра. Сатҳи миёнаи худкушӣ барои кишварҳои капиталистии Ғарб, чун ИМА, Фаронса ва кишварҳои Бенилюкс, инчунин ба кишварҳои хеле мутараққии Осиё, монанди Ҷопон ва Кореяи шимолӣ хос мебошад.
Сатҳи баланди худкушӣ дар кишварҳои Аврупои Шарқӣ – Русия, Украина, Беларус, Балтика, кишварҳои Скандинавия (ба ғайр аз Норвегия), инчунин дар кишварҳои Аврупои Марказӣ, аз қабили Олмон, Швейтсария, Австрия ба мушоҳида мерасад.
Ҷадвали 10-гонаи кишварҳое, ки дар онҳо шумораи худкушӣ дар як сол хеле зиёд аст, чунин аст. Садрнишини ин даҳгона кишвари Ҳиндустон аст, ки тибқи маълумот солона дар ин давлат беш аз 220 481 нафар даст ба худкушӣ мезананд. Дар ҷои дуюми ин рӯйхат давлати Чин меистад, ки солона то 138 482 нафар худкушӣ мекунанд. Ҳашт давлати боқимонда инҳо мебошанд: США - 50 000 нафар, Русия – 45 178 нафар, Ҷопон – 23 532 нафар, Нигерия – 18 608 нафар, Кореяи ҷанубӣ – 13 765 нафар, Бразилия – 13 616 нафар, Фаронса – 11 503 нафар ва Олмон – 11 305 нафар дар як сол худро аз ҳаёт маҳрум месозанд.
Гуфта мешавад, худкушии мардон аз занон ва занон аз ноболиғон аз ҳам фарқ дорад. Мардон аксаран бо сабаби таъмин карда натавонистани хонавода аз лиҳози иқтисодӣ ва мушкили нодорӣ, бонувон, асосан бар асари хушунат ва зӯроварии оилавӣ, ноболиғон бо сабаби фишорҳои равонӣ ва муносибати бадхашмонаи бузургсолон даст ба худкушӣ мезадаанд.
Ба таъкиди равоншиносон барои пешгирӣ намудани ҳолатҳои худкушӣ мо бояд муҳити солими психологиро чӣ дар оила, чӣ дар мактаб ва чӣ дар ҷомеа ба вуҷуд биёрем. Махсусан, дар мактабҳо бояд машваратҳои психологӣ ташкилу ба онҳо равоншиносони касбӣ ҷалб карда шаванд ва дар он ҷо ба нафароне, ки дорои мушкилоти равонианд, корҳои психологӣ бурда шавад.
Ҳаёт ҳеҷ гоҳе бидуни мушкил набуда ва нест. Ва ҳеҷ муаммову мушкилот бо аз байн бурдани ҳаёти дигарону худ роҳи ҳаллашро наёфтааст. Кулли душвориҳои рӯзгор ҳатман роҳи ҳали хешро доранду барои дарёфтани он бояд талошу заҳмат кашид. Ба таъбири донишманде ранҷ набояд моро ғамгин кунад. Ин ҷо ҳамон ҷоест, ки бештари мардум иштибоҳ мекунанд. Ранҷ қарор аст моро ҳушёртар кунад, ба ин ки зиндагиат ниёз ба тағйир дорад. Чун инсонҳо замоне ҳушёртар мешаванд, ки захмӣ шаванд, ранҷ набояд бечорагиро бештар кунад. Ранҷатро таҳаммул накун, ранҷатро дарк кун. Ин фурсате аст барои бедорӣ. Вақте огоҳ шавӣ, бечорагиат тамом мешавад. Амали бонуе, ки бо сабаби муноқишаи оилавӣ на танҳо худ, балки се фарзанди ноболиғашро ба ҳалокат расонидааст, ҳадди охири бераҳмист ва бояд пеши ин гуна ҳодисаҳо гирифта шавад. Дар ин роҳ бояд тамоми вазорату идораҳои дахлдор ва аҳли ҷомеа дар коҳиш додан ва пешгириву решакан намудани ин зуҳуроти номатлуб пайи кор бошем. Зеро ҳаёт нодиртарин неъмат аст ва ҳеҷ кас ҳаққи маҳрум намудани дигарон ва худро аз он надорад.
Нобахшиданист, вақте аз ҷониби модар бо сабаби моҷароҳои зиндагӣ кӯдакон аз ҳаёт маҳрум мешаванд. Ҳодисаҳои ҳамроҳи фарзандон худкушӣ кардани занон дар кишвар нав набуда, яке аз мушкилиҳое мебошад, ки тайи чанд соли ахир ба назар мерасад ва воқеан нигаронкунанда аст.
Ҳодисаи ахири ба амаломада, ки дар шаҳри Панҷакент бонуе 3 фарзанди ноболиғи худ ва ҳамзамон худро бинобар сабаби муноқишаи оилавӣ аз ҳаёт маҳрум сохт, кулли ҷомеаи шаҳрвандиро нигарон карда, аз ин рафтори зан бисёр интиқод карданд ва ин гуна ҳодисаҳоро дардноктарин мушкили рӯз номиданд.
Коршиносони соҳа мегӯянд, қисми бештари ин воқеаҳо омилҳои равонӣ доранд. Ба таъкиди ҷомеашиносон бошад, ҳолатҳои равонӣ аз иҷтимоиёт сарчашма мегиранд. Дар ин росто метавонад, мушкилоти иқтисодӣ ё муносибатҳои шахсӣ боиси сар задани чунин ҳодисаҳо, ба ҳалокат расонидани фарзандон гарданд.
Ҳамчунин, ҷомеашиносон мегӯянд, ки ҳар худкушӣ бо сабабу омили муайян сурат гирифта, яке аз сабабҳои худкушӣ кардани одамон надоштани донишҳои дурусти динӣ аст. Зеро вақте инсон имони комил дорад, ҳеҷ гоҳ ба ҷони худ, ки амонат аз Худованд аст, қасд намекунад, яъне амонатро хиёнат намекунад.
Фаъолони ҷомеаи шаҳрвандӣ ин ҳодисаро маҳкум намуданд. Шоирабонуи Раҳимҷон, шоираи тоҷик дар саҳифаи фейсбукии хеш вобаста ба воқеаи мазкур чунин матлаб иншо намуд: “Ҳеҷ ҳарфе барои шарҳи рафтори зане, модаре пайдо намекунам, ки метавонад, фарзанди 8-моҳаашро бо дастони худаш ба дор бикашад. Бо кадом асос? Кӯшиш мекунам, ҳолати ниҳоии Шаҳлоро дарк бикунам. Мехоҳам бемораш биномам. Бемори рӯҳӣ, ки дар ҳолати шокӣ қарор дошту...Не! Бенонӣ маҷбураш кард ва ӯ...Не охир! Аз ҷонаш сери сер шуд ва...кӯдаконаш сер нашуда буданд ку?! Чӣ? Кӣ? Чаро?”.
Шоирабонуи Раҳимҷон дар идомаи нигоштаи хеш навиштааст: “Ин суолҳо зеҳнамро мехӯранд. Аммо ҳеҷ ҳарфе нест рафтори ин занро шарҳ бидиҳад. Нест! Кош Шаҳло худаш зинда мемонд, то як бор ҷаҳаннамро ин ҷо ҳам таҳаммул мекард. Ягон шарҳ надорад рафтори ин хоҳар. Ман рафтори Шаҳлоро маҳкум мекунам. Наметавонад як модар кӯдаки худашро ба ҳеҷ ваҷҳ аз нафас кашидан маҳрум бисозад. Модар барои охирин нафаси кӯдакаш аз ҷони худаш мегузарад. Эй зан, эй зане, ки ҳатто даст мебардорӣ ба сари бачаат, шеваи раҳм ба фарзандро лоаққал аз саг биомӯз!”.
Ба таъкиди масъулини Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати кишвар ҷиҳати хуб огаҳ гардидан аз ҳодисаи мазкур гурӯҳи махсуси корӣ ба макони ҳодиса сафарбар гардидааст.
Худкушӣ рафторест, ки аз натиҷаи номутобиқию иҷтимоии равонии шахс ба ҳолатҳои номусоиди зиндагӣ бармеояд. Яъне инсонро мушкиле пеш меояд, ки барои ҳалли он чорае намебинад ва ба ноумедӣ гирифтор шуда, дар натиҷа даст ба худкушӣ мезанад. Ҷанбаи равонии худкушӣ, пеш аз ҳама маъюсӣ ва ноумедӣ дониста мешавад.
Ба таъкиди Алиаҳмад Ёраҳмадов, равоншинос худкушӣ яке аз мушкилоти дардноки ҷомеаи имрӯза ба шумор рафта, нозукиҳои зиндагии имрӯза маҷбур месозад, ки одамон ба ин кор даст зананд. Яке аз сабабҳои худкушӣ мушкилиҳои иҷтимоиянд, ки имрӯз муҳити ҷомеаи Тоҷикистон ё оила бошаду ё мактаб ва ё коргоҳ дар он ҷо як шиддатнокии психологӣ вуҷуд дорад.
“Ба ин шиддатнокии психологӣ ҳар майнаи сар тоқат карда наметавонад ва дарҳол ба ҳаяҷон меояду ба ҳолатҳои зараррасонӣ даст мезанад. Одитарин чиз инсонро метавонад, ки ба худкушӣ бубарад. Масалан, як сухани бад, ки барои баъзе нафар чизи одӣ намояд, вале барои дигаре боиси ба ҳолатҳои ногувор расидани шахс мегардад. Ана ҳамин махсусиятҳои ҳолатҳои иҷтимоӣ, ки зиёд шуда истодаанд, боиси худкушӣ мешаванд”.
Бино ба оморҳо сарфи назар аз он, ки дар даҳсолаҳои охир дар олам омори худкушӣ коҳиш ёфтааст, аммо дар бисёр кишварҳо ҳамчун мавзӯи доғ боқӣ мемонад.
Ба таъкиди коршиносони сатҳи ҷаҳонӣ нафароне, ки худро аз ҳаёт маҳрум месозанд, сабабҳои гуногуни худро доранд, ки асоситаринашон бемориҳои вазнини онкологӣ, бори гарони иқтисодӣ, мушкилоти равонӣ, мушкилоти мутобиқшавии иҷтимоӣ дар ҷомеаву наёфтани мавқеъ дар ҳаёт ва танҳоӣ мебошанд.
Ҳамчунин гуфта мешавад, сатҳи пасти худкушӣ дар кишварҳое мебошад, ки ба ислом эътиқод доранд. Ба монанди кишварҳои Арабистони Саудӣ, АМА, Кувайт, Баҳрайн ва ғайра. Сатҳи миёнаи худкушӣ барои кишварҳои капиталистии Ғарб, чун ИМА, Фаронса ва кишварҳои Бенилюкс, инчунин ба кишварҳои хеле мутараққии Осиё, монанди Ҷопон ва Кореяи шимолӣ хос мебошад.
Сатҳи баланди худкушӣ дар кишварҳои Аврупои Шарқӣ – Русия, Украина, Беларус, Балтика, кишварҳои Скандинавия (ба ғайр аз Норвегия), инчунин дар кишварҳои Аврупои Марказӣ, аз қабили Олмон, Швейтсария, Австрия ба мушоҳида мерасад.
Ҷадвали 10-гонаи кишварҳое, ки дар онҳо шумораи худкушӣ дар як сол хеле зиёд аст, чунин аст. Садрнишини ин даҳгона кишвари Ҳиндустон аст, ки тибқи маълумот солона дар ин давлат беш аз 220 481 нафар даст ба худкушӣ мезананд. Дар ҷои дуюми ин рӯйхат давлати Чин меистад, ки солона то 138 482 нафар худкушӣ мекунанд. Ҳашт давлати боқимонда инҳо мебошанд: США - 50 000 нафар, Русия – 45 178 нафар, Ҷопон – 23 532 нафар, Нигерия – 18 608 нафар, Кореяи ҷанубӣ – 13 765 нафар, Бразилия – 13 616 нафар, Фаронса – 11 503 нафар ва Олмон – 11 305 нафар дар як сол худро аз ҳаёт маҳрум месозанд.
Гуфта мешавад, худкушии мардон аз занон ва занон аз ноболиғон аз ҳам фарқ дорад. Мардон аксаран бо сабаби таъмин карда натавонистани хонавода аз лиҳози иқтисодӣ ва мушкили нодорӣ, бонувон, асосан бар асари хушунат ва зӯроварии оилавӣ, ноболиғон бо сабаби фишорҳои равонӣ ва муносибати бадхашмонаи бузургсолон даст ба худкушӣ мезадаанд.
Ба таъкиди равоншиносон барои пешгирӣ намудани ҳолатҳои худкушӣ мо бояд муҳити солими психологиро чӣ дар оила, чӣ дар мактаб ва чӣ дар ҷомеа ба вуҷуд биёрем. Махсусан, дар мактабҳо бояд машваратҳои психологӣ ташкилу ба онҳо равоншиносони касбӣ ҷалб карда шаванд ва дар он ҷо ба нафароне, ки дорои мушкилоти равонианд, корҳои психологӣ бурда шавад.
Ҳаёт ҳеҷ гоҳе бидуни мушкил набуда ва нест. Ва ҳеҷ муаммову мушкилот бо аз байн бурдани ҳаёти дигарону худ роҳи ҳаллашро наёфтааст. Кулли душвориҳои рӯзгор ҳатман роҳи ҳали хешро доранду барои дарёфтани он бояд талошу заҳмат кашид. Ба таъбири донишманде ранҷ набояд моро ғамгин кунад. Ин ҷо ҳамон ҷоест, ки бештари мардум иштибоҳ мекунанд. Ранҷ қарор аст моро ҳушёртар кунад, ба ин ки зиндагиат ниёз ба тағйир дорад. Чун инсонҳо замоне ҳушёртар мешаванд, ки захмӣ шаванд, ранҷ набояд бечорагиро бештар кунад. Ранҷатро таҳаммул накун, ранҷатро дарк кун. Ин фурсате аст барои бедорӣ. Вақте огоҳ шавӣ, бечорагиат тамом мешавад. Амали бонуе, ки бо сабаби муноқишаи оилавӣ на танҳо худ, балки се фарзанди ноболиғашро ба ҳалокат расонидааст, ҳадди охири бераҳмист ва бояд пеши ин гуна ҳодисаҳо гирифта шавад. Дар ин роҳ бояд тамоми вазорату идораҳои дахлдор ва аҳли ҷомеа дар коҳиш додан ва пешгириву решакан намудани ин зуҳуроти номатлуб пайи кор бошем. Зеро ҳаёт нодиртарин неъмат аст ва ҳеҷ кас ҳаққи маҳрум намудани дигарон ва худро аз он надорад.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед